نشست اضطراری کمیسیون مشترک «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) که به درخواست ایران برگزار شد، با حمایت تمام کشورهای حاضر در آن از ادامه توافق هسته‌ای پس از سه ساعت پایان یافت. کشورهایی که مقام‌های ایرانی با خروج ایالات متحده از برجام آنها را ۱+۴ می‌خوانند، با یک ضرب‌الاجل از سوی تهران مواجهند: مشخص‌کردن مسیر راه حفظ برجام تا پایان ماه مه.
عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران جمعه‌شب چهارم خرداد پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور معاونان وزیران خارجه چین، روسیه، فرانسه، بریتانیا و آلمان و مذاکره‌کنندگان اتحادیه اروپا در نشستی خبری گفت که برای حفظ توافق هسته‌ای «اطمینان بیشتری» حاصل شده و کشورهای حاضر در نشست برای رسیدن به این هدف «جدی» هستند. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در ابتدای این نشست حضور داشت.
هرچند معاون وزیر خارجه ایران باقی‌ماندن کشورش در برجام را مشروط به ارائه یک نقشه راه عملی از سوی پنج کشور باقیمانده در این توافق برای حفظ منافع ایران دانست:
«نشست امروز ابراز اراده بسیار خوبی بود و موضع کشورهای باقی مانده در برجام کاملاً متحد بود و تأکید کردند که خواهان ادامه برجام و تأمین نظرات ایران در برجام هستند. طی چند هفته آینده مذاکرات ما در همه سطوح ادامه پیدا خواهد کرد که البته اولویت با سطح کارشناسی است که بتوانیم به یک جمع بندی برسیم و یک تصویر کاملاً روشنی پیدا کنیم که ادامه مسیر چگونه خواهد بود و بعد جمهوری اسلامی ایران تصمیم خواهد گرفت که آیا در برجام باقی خواهد ماند یا خیر.»
به گزارش خبرگزاری «آسوشیتدپرس»، یک دیپلمات ارشد ایرانی نیز بدون فاش‌شدن نامش جمعه درباره ادامه مذاکرات تأکید کرده است که تهران هنوز تصمیمی برای ماندن در برجام یا ترک آن نگرفته است. به گفته او، «این تصمیم به کشورهای باقیمانده در برجام بستگی دارد و اینکه آنها واقعاً بتوانند غیاب ایالات متحده در این توافق را جبران کنند.»
رهبران اروپایی در کنار چین و روسیه برای حفظ برجام اعلام آمادگی کرده‌اند. اتحادیه اروپا راهکارهایی نیز برای مقابله با تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران پیش‌بینی کرده است. اما تعلیق همکاری برخی شرکت‌های چندملیتی و بانک‌های بزرگ اروپایی باعث شده تا مقام‌های ایرانی نسبت به این تلاش‌ها تردید داشته باشند. علی خامنه‌ای، رهبر ایران نیز برای باقی‌ماندن در برجام چندین شرط، از جمله تضمین فروش نفت ایران را در برابر اروپا قرار داده است.
عباس عراقچی نیز در این رابطه گفت که تهران منتظر «سازوکارهای خاص و راه‌حل‌های عملی» برای قانع‌کردن شرکت‌های اروپایی به ادامه همکاری با ایران و محافظت از آنها در برابر تحریم‌های ایالات متحده است.
دیگر شرکت‌کنندگان در این نشست نیز آن را «سازنده» توصیف کردند.
میخائیل اولیانف، نماینده روسیه در اظهارنظری خوشبینانه‌تر از دیگر حاضران گفت: «اگر اراده سیاسی وجود داشته باشد، شانس بسیار بالایی برای موفقیت داریم. برجام یک دارایی بین‌المللی مهم است و به ایالات متحده تعلق ندارد، بلکه از آن سرتاسر جامعه بین‌الملل است.»
هلگا اشمیت، مذاکره‌کننده اتحادیه اروپا و رئیس نشست کمیسیون برجام نیز پس از این نشست گفت که مذاکره‌کنندگان به دنبال «راه‌حل‌های عملی» برای تضمین فروش نفت و گاز ایران، حفاظت از سرمایه‌گذاری تجاری در ایران و نیز ادامه مبادلات بانکی با این کشور هستند.
گرفتن تضمین از اروپا ممکن است؟
اما امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه که جمعه میهمان ولادیمیر پوتین، همتای روسی‌اش بود، با اشاره به غول نفتی توتال گفته است که شرکت‌های فرانسوی خودشان برای ادامه همکاری با ایران مستقل از دولت‌ها و بر اساس سنجش سود و زیان این همکاری تصمیم‌گیری خواهند کرد و دولت‌های اروپایی توان تأثیرگذاری بر آنها را ندارند.
توتال چندی پیش گفته بود که در صورت بازگشت تحریم‌های ایالات متحده، توان ادامه همکاری با ایران را نخواهد داشت.
از سوی دیگر، اروپایی‌ها پیش از این درباره لزوم محدودکردن برنامه موشک‌های بالستیک ایران و مقابله با دخالت‌های منطقه‌ای این کشور کنار ایالات متحده ایستاده‌اند. هرچند پیش از این خبر از مذاکراتی فراگیر برای گنجاندن این مسائل در توافق‌های آتی با ایران منتشر شده بود، تهران هرگونه مذاکره بر سر این مسائل را رد کرده و حفظ برجام را مسئله‌ای منحصراً مربوط به برنامه هسته‌ای می‌داند. یکی از شرط‌های علی خامنه‌ای برای اروپا نیز بیرون‌گذاشتن این مسائل از مذاکرات بر سر حفظ برجام است.
رئیس‌جمهوری فرانسه در این‌باره نیز گفت که اروپا در مسائل دفاعی و امنیتی به همکاری‌هایش با آمریکا، متحد اصلی‌اش ادامه خواهد داد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران همزمان با این گفت‌و‌گوها به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفته بود که گرفتن تضمین از اروپایی‌ها «ناممکن نیست».
وزیر خارجه ایران در پاسخ به این سوال که آیا امکان گرفتن ضمانت از اروپا برای حفظ منافع ایران در برجام تا آخر ماه مه امکانپذیر است یا نه، چنین پاسخ داد:
«باید دید چه به دست می‌آوریم، آنگاه به تهران می‌آییم و به مقامات کشور ارائه می‌دهیم. تصمیم‌گیری در تهران خواهد بود. معتقدم چنین چیزی ناممکن نیست ولی باید دید چه به دست می‌آوریم.»
ایران درخواست کرده که نشست بعدی کمیسیون مشترک برجام در سطح وزیران برگزار شود.