سارا روشن در گفت‌‌و گو با مهدی عبدالله‌زاده، کارشناس سینما – کسب موفقیت‌های کم‌نظیر “جدایی نادر از سیمین” در این روز‌ها حادثه‌ای تاریخی در سینمای ایران تلقی می‌شود. این گمان وجود دارد که “جدایی نادر از سیمین” برای نخستین بار در تاریخ سینمای ایران اسکار بهترین فیلم خارجی را از آن خود کند. از میان ۶۳ فیلم معرفی شده به اسکار٬ ۹ فیلم پیش از اعلام رسمی نامزد‌ها انتخاب شده است.
این فیلم‌ها رقبای “جدایی نادر از سیمین” در راه به دست آوردن جایزه اسکار خواهند بود. رادیو زمانه در برنامه‌های ویژه‌ای که به این مناسبت تدارک دیده است، در گفت‌و‌گو با مهدی عبدالله‌زاده نگاهی دارد به هشت فیلم رقیب “جدایی نادر از سیمین”. هر روز دست‌کم به یک فیلم می‌پردازیم و می‌کوشیم در این مجموعه گفت‌و‌گوهای رادیویی، ارزش‌های سینمایی و ویژگی‌های رقیبان “جدایی نادر از سیمین” را مورد نظر قرار دهیم.
در نخستین گفت‌و‌گو از این مجموعه، به فیلم “عمر مرا کشت” ساخته رشدی زم، بازیگر و کارگردان مراکشی پرداختیم.
گفت‌و‌گو رادیو زمانه با مهدی عبدالله زاده، منتقد و کارشناس سینما را می‌توانید از طریق فایل صوتی بشنوید:
مهدی عبدالله زاده، فیلم سینمایی “عمر مرا کشت” و یکی از رقیبان “جدایی نادر از سیمین” را معرفی می‌کند و می‌گوید:
“عمر مرا کشت” ساخته رشدی زم: بازخوانی یک پرونده جنایی.
مهدی عبدالله زاده – پرونده جنایی “عمر رداد” باغبان مراکشی که در سال ۱۹۹۱ به قتل زن ۶۵ ساله‌ای در شهر کن در جنوب فرانسه محکوم شده بود٬ دستمایه ساخت فیلمی شده است به کارگردانی “رشدی زم” بازیگر و کارگردان فرانسوی -مراکشی. او که پیش از این در سال ۲۰۰۶ جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره کن را به خاطر بازی در فیلم “روز‌های افتخار” به دست آورده بود تا به حال چهار بار نامزد کسب جایزه سزار شده است.
او بخت این فیلم را در مقایسه با دیگر فیلم‌های شرکت داده شده در بخش فیلم‌های خارجی اسکار اندک می‌داند و می‌گوید:
مهدی عبدالله‌زاده- فیلم٬ گرچه در سینمای مراکش و حتی سینمای عرب‌زبان جایگاه ممتازی دارد و در سال گذشته در بسیاری از جشنواره‌های اروپا و آمریکای شمالی به نمایش درآمده٬ اما رسیدنش به جمع ۹ فیلم ٬ آن هم در شرایطی که فیلم‌های بسیار بهتری از جمع رقابت خارج شده‌اند٬تا حدود زیادی عجیب به نظر می‌رسد. در یک نگاه کلی می‌توان گفت که این فیلم از کمترین شانس نسبت به بقیه رقبا برخوردار است و ضعیف‌ترین فیلم این مجموعه به شمار می‌آید.
مهم‌ترین نقطه قوت فیلم بازی جذاب و تأثیرگذار سامی بوعجیله در نقش عمر است. عمر رداد گویا در زمان دستگیری‌اش زبان فرانسه را بسیار بد صحبت می‌کرده و بوعجیله که فرانسه زبان مادری‌اش است٬ در ایفای این نقش بسیار ستایش‌آمیز ظاهر شده.
اما قصه و روایت قصه بسیار پیش پا افتاده است و ضعف فیلمنامه مهم‌ترین مشکل فیلم به شمار می‌آید. بر خلاف فیلم‌هایی که روند داردسی و تشکیل دادگاه یک زندانی متهم به قتل بخش مهمی از آن‌ها را تشکیل می‌دهد٬ در این فیلم بدون آنکه روند فراز و فرود‌های فیلمنامه ٬ تماشاگر را مشتاق و مهیای آزادی یا عدم آزادی زندانی سازد٬ عمر از زندان آزاد می‌شود٬ صرفاً به این دلیل که در روند واقعی داستان٬ ژاک شیراک حکم تعلیق زندان وی را صادر کرده بوده است!
کارگردانی رشدی زم٬ به خصوص در صحنه‌های داخل زندان وخلوت عمر با خود بسیار چشمگیر است و صحنه‌های دو بار خودکشی ناموفق عمر در زندان٬ کاملاً بدیع و متفاوت و موفق کارگردانی شده‌اند. با این‌حال در نبود یک فیلمنامه محکم٬ این فیلم نمی‌تواند از سطح بازسازی یک پرونده جنایی فرا‌تر رود.
روشن است که رشدی زم در پی آن بوده تا با بازخوانی یک پرونده جنایی٬ نقص‌های فاحش و جدی سیستم دادرسی در فرانسه را به چالش بکشد. اما با فراز و فرود‌های بی‌دلیل در فیلمنامه٬ نه سؤالی در ذهن تماشاگر شکل می‌گیرد٬ و نه نگاه فیلم و فیلمساز به موضوع سمت و سوی روشنی می‌گیرد.
به هر روی٬ معرفی این فیلم -که در عمل محصول فرانسه است- به عنوان نماینده مراکش اتفاق خوبی برای سینمای شمال آفریقاست که می‌تواند راه را برای آینده این سینما هموار‌تر کند. اما بعید می‌دانم فیلم بتواند حتی در جمع پنج کاندید رسمی قرار گیرد٬ مگر آنکه مجموعه دلایل سیاسی درقبال بهار عربی که بادش هنوز در غرب آفریقا وزیدن نگرفته است، سرنوشتی دیگر برای این فیلم رقم زند!
به زودی: ویژه برنامه‌های رادیو زمانه در گفت‌و‌گو با مهدی عبدالله‌زاده درباره رقیبان جدایی نادر از سیمین در اسکار ۲۰۱۲
ایمیل تهیه‌کننده:
[email protected]
ایمیل مهدی عبدالله‌زاده، منتقد و کارشناس سینما
[email protected]
ویدئو: اسکار ۲۰۱۲ با رادیو زمانه (ویدیو تیزر- کاری از مجتبا یوسفی‌پور)