نادیا پارسا – هر سال، در بسیاری از کشورهای جهان، به سبب جنگ، قحطی، بلایای طبیعی، سرکوب‌های سیاسی و شرایط اجتماعی، شمار زیادی از مردم مجبور می‌شوند کشور خود را ترک کنند و به سایر کشورهای جهان پناهنده شوند.
بر خلاف آنچه انتظار می‌رود، کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی مقصد اصلی پناهجویان نیستند. اکثر پناهجویان در کشورهایی سکنی می‌گزیندد که خود شرایط بحرانی دارند و شهروندانشان در سایر کشور‌ها پناهنده‌اند.
برپایه گزارشی که ماه ژوئن سال ۲۰۱۱ از سوی سازمان ملل منتشر شد، کشورهای در حال توسعه نظیر ایران، عربستان و سوریه، خود در راس کشورهای میزبان پناهجویان قرار دارند. گزارش روزنامه انگلیسی‌زبان گاردین، تصویر روشن‌تری از آمار و ارقام پناهندگی در جهان را ارائه می‌دهد.
شیو مالیک – بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، شمار افرادی که به خاطر اجبار، در سرتاسر جهان آواره شده‌اند به بالا‌ترین میزان خود در ظرف ۱۵ سال گذشته رسیده است. این در حالی است که بسیاری از این افراد، در کشورهای فقیری پناهنده‌اند که توان پاسخگویی به نیازهای پناهجویان را ندارند.
گزارش سال۲۰۱۰ کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان تخمین می‌زند که ۷/۴۳ میلیون نفر تا پایان سال گذشته بر اثر جنگ و بلایای طبیعی از کشور خود آواره شده‌اند. بیش از نیمی از این شمار را نیز کودکان تشکیل می‌دهند. قابل توجه است که این آمار، موج تازه مهاجرتی را که به دنبال انقلاب‌ها و رویدادهای موسوم به “بهار عرب” راه افتاده است، در بر نمی‌گیرد.
با توجه به آمار ارائه شده، در حال حاضر ۴/ ۱۵ میلیون پناهنده، ۵/ ۲۷میلیون آواره و ۸۴۰ هزار پناهجو در سراسر جهان وجود دارد. همچنین در این گزارش ۴۸ صفحه‌ای آمده است که در شمار پناهندگانی که هرساله، به کشورهای خودشان بازمی‌گردند، کاهش قابل ملاحظه‌ای دیده نمی‌شود.
شمار پناهندگانی که سال گذشته به کشور خود بازگشته‌اند به ۱۹۷ هزار و ۶۰۰ نفر کاهش یافته که می‌توان گفت کمترین میزان در طول دو دهه گذشته است. همین مسئله منجر به انتظارهای طولانی پناهجویان برای گرفتن جواب پناهندگی و ماندن آن‌ها در شرایط بلاتکلیف می‌شود. موقعیتی که می‌توان گفت تقریباً نیمی از متقاضیان پناهندگی در آن به سر می‌برند.
در حال حاضر شمار پناهجویانی که منتظر جواب هستند، بیشترین آمار را در طول دهه نشان می‌دهد. آژانس پناهندگان سازمان ملل همچنین تخمین زده است که در حال حاضر، در حدود ۱۲ میلیون نفر در سراسر جهان بی‌وطن و آواره‌اند هستند.
بر پایه گزارش اخیر آژانس پناهندگان سازمان ملل، “بحران بشردوستانه و موقعیت سیاسی در برخی از کشور‌ها” عامل اصلی شرایط ناگوار پناهندگان به حساب می‌آید. هرچند که نسبت به آمار و ارقام سال ۲۰۰۹، کاهش محدودی در شمار پناهندگان جهان مشاهده می‌شود، اما این آمار، موج پناهندگان بهار عرب را در بر نمی‌گیرد.
دلیل اصلی کاهش شمار پناهندگان (نسبت به سال ۲۰۰۹) آن دسته مهاجران افغانی بودند که به کشور خود بازگشتند. با این حال باید اشاره کرد که پس از گذشت ۳۰ سال جنگ مستمر، افغانستان هم‌چنان کشوری تراز اول در افزایش شمار پناهندگان جهان به شمار می‌رود.
۳۰در صد کل شمار پناهندگان جهان را افغان‌ها تشکیل می‌دهند. عراق با ۱/۷ میلیون پناهنده، رتبه دوم جهان را دارد. اگرچه در طول دهه گذشته، شمار پناهندگان کشورهای جنوب صحرای آفریقا کمی کاهش یافته است، اما آمار‌ها کماکان نشان می‌دهند که این میزان با ۲/۱ میلیون نفر از ابتدای سال ۲۰۰۰ است.
برابر آمار اعلامی، کشورهای در حال توسعه، حدود ۸۰درصد جمعیت پناهندگان جهان را در خود جای داده‌اند. پاکستان در حال حاضر، با حضور ۱/۹میلیون پناهنده، بزرگ‌ترین پناهگاه آوارگان جهان است.
این در حالی است که ایران و سوریه، با میزبانی بیش از یک میلیون پناهنده، در رتبه‌های دوم و سوم این فهرست قرار دارند. در میان کشورهای اروپایی، آلمان با حضور۶۰۰ هزار پناهنده در مرتبه چهارم و انگلیس با حضور ۲۳۸ هزار پناهنده ثبت شده، در مقام دهم این جدول قرار دارد. آمریکا نیز که در رتبه نهم است، در مقایسه با انگلستان ۲۶ هزار پناهنده بیشتر دارد.
“منز نایبرگ” سخنگوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان می‌گوید: “مشخص‌سازی بحران‌های خاص که به افزایش شمار افراد آواره می‌انجامد دشوار است.”
برابر آمار اعلامی، کشورهای در حال توسعه، حدود ۸۰درصد جمعیت پناهندگان جهان را در خود جای داده‌اند. پاکستان در حال حاضر، با حضور ۱/۹میلیون پناهنده، بزرگ‌ترین پناهگاه آوارگان جهان است.
به گفته او، کشورهای صنعتی باید در زمینه پذیرش پناهجویان مسئولیت بیشتری بپذیرند: “در اروپا، این برداشت که کشورهای صنعتی در حال غرق شدن در خیل پناهندگان هستند خیلی فراگیر و شایع است، ولی واقعیت این است که سیل پناهندگان بیشتر رو به سمت کشورهای فقیر دارد. کشورهای فقیر نمی‌توانند از پس این‌همه پناهنده برآیند. به همین دلیل نیز کشورهای ثروتمند باید کمک کنند.”
نایبرگ همچنین از لزوم حل‌وفصل سریع درگیری‌ها سخن می‌گوید: “ما نگران وضعیت هفت میلیون پناهجویی هستیم که برای مدت‌های طولانی، (گاهی بیشتر از ۱۰ یا حتی ۳۰ سال) در کمپ‌ها به سر می‌برند. ما از جامعه جهانی خواسته‌ایم که تلاش بیشتری را برای حل مسئله و تعارض‌های موجود به کار بندند.”
گزارش اخیر آژانس نشان می‌دهد که در سپتامبر سال ۲۰۱۰، ژاپن نخستین کشور آسیایی بود که براساس برنامه رسمی اسکان پناهجویان، به تعدادی از پناهندگان اجازه اقامت داد. در چهارچوب این طرح ژاپن به ۱۸ خانواده می‌انماری پناهندگی داد. این در حالی است که بنا به گزارش آژانس، در ماه مارس ۵۹۰ هزار ژاپنی به سبب سونامی “فوکوشیما” آواره شدند.
در همین زمینه:
بی توجهی به حل بحران (گفتار اول)
زندگی سگی پناهندگان (گفتار دوم)
پناهندگان جهان در آینه آمار (گفتار سوم)
رویاهایم را می‌خواهم (گفتار چهارم)
مشکلات پناهندگی، ربطی به جنیست ندارد
راست‌های افراطی اروپا و پایمالی حقوق مهاجران