دو روز پیش از تصویب قطعنامه مربوط به تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران در شورای حقوق بشر سازمان ملل یعنی در روز اول فروردین/ ۲۱ ماه مارس، صفحه مربوط به تقاضاهای مرتبط با اجلاس سی و هشتم شورای حقوق بشر سازمان ملل در سایت این سازمان ظاهر و به‌روز‌رسانی شد. بر این اساس علاقه‌مندان به گرفتن ماموریت گزارشگری ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران تا تاریخ چهارم ماه می فرصت دارند تا برای گرفتن این مسئولیت ثبت‌نام کنند.
اما روند انتخاب گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور ایران به چه صورت است و او در چه زمانی تعیین و معرفی خواهد شد؟
زمانه این پرسش را با حسن نایب‌هاشم، فعال حقوق بشر مقیم اتریش که به طور پیوسته با این موضوع در ارتباط بوده و در اجلاس اخیر شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو نیز حضور داشته، در میان گذاشته است.
این مدافع حقوق بشر درباره روند تعیین این گزارشگر ویژه به زمانه می‌گوید: «شیوه کار به این صورت است که افراد علاقه‌مند به طور مستقیم تقاضای خود را ثبت می‌کنند و حداقل سه معرف می‌توانند داشته باشند. در پایان مهلت تعیین شده لیست این افراد مشخص می‌شود و از میان این لیست یک فهرست کوچک‌تر (Short list) تعیین می‌شود. کسانی که برای انتخاب گزارشگر ویژه حق رای خواهند داشت با این افراد مصاحبه می‌کنند و در نهایت فرد مورد نظر را انتخاب خواهند کرد.»
به گفته نایب‌هاشم لیست کوچک‌تر احتمالا شامل شش یا هفت کاندیدا خواهد بود و مثل هر کرسی گزارشگری (گزارشگر ویژه می‌تواند موضوعی باشد و لزوما گزارشگر ویژه کشوری نیست)، به شورای حقوق بشر معرفی می‌شوند.
در مورد گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، شورا در سی و هشتمین اجلاس خود در اواسط ماه ژوئن و هفته اول ماه ژوییه، سه نفر را که مناسب‌تر تشخیص می‌دهد معرفی می‌کند و در نهایت در روز آخر نشست، رییس شورای حقوق بشر فرد برگزیده برای گزارشگری را معرفی می‌کند.
تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل از سوی رییس شورای حقوق بشر اما در مشورت با تمام کسانی است که باید درباره این موضوع رای و نظر بدهند. به این معنا که این انتخاب صرفا بر اساس نظر رییس شورا نیست و روند کار به شکل مشورتی انجام می‌شود.
حسن نایب‌هاشم در این باره می‌گوید: «کسانی که در انتخاب گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران نقشی تعیین‌کننده دارند، از پنج ناحیه مختلف هستند یعنی سفیران کشورهای مشخصی که در ماه آوریل تعیین شده‌اند و تا آخر ماه مارس سال بعد صاحب حق رای هستند. این گروه از این اعضا تشکیل شده است: از منطقه آسیا، سفیر سنگاپور، از منطقه آفریقا، سفیر اتیوپی، از منطقه آمریکای لاتین، سفیر اکوادور، از منطقه شرق اروپا سفیر آذربایجان و از اروپا و دیگر مناطق (شامل آمریکای شمالی و کشورهایی مثل اسرائیل) سفیر اسرائیل.»
به این ترتیب این پنج نفر تقاضانامه‌های مربوط به گزارشگری ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران را بررسی می‌کنند، لیست کوچک را تعیین می‌کنند و از دل آن لیست کوچک‌تر را در می‌آورند و در نهایت فرد مورد نظر در آخرین روز شورا از سوی رییس شورای حقوق بشر سازمان ملل معرفی می‌شود.
مدافعان حقوق بشر و گفت‌و‌گو با نامزدهای مورد نظر
بر اساس تقویم روند تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران این جریان در حال حاضر در مرحله ثبت‌نام نامزدهاست. در این مرحله مدافعان حقوق بشر افراد مورد نظر خود را شناسایی و ترغیب به ثبت‌نام می‌کنند.
حسن نایب‌هاشم در این باره می‌گوید: «خوب است مدافعان حقوق بشر در حوزه ایران افراد مورد نظرشان را تشویق و ترغیب به ثبت‌نام کنند تا بهترین گزینه‌ها در جمع نامزدها قرار بگیرند.»
این مدافع حقوق بشر درباره نام‌های احتمالی مطرح برای گرفتن کرسی گزارشگری ویژه حقوق بشر سازمان ملل نیز می‌گوید: «برخی نام‌ها از این رو قابل تصور هستند که مدت زمان گزارشگری عاصمه جهانگیر با توجه به درگذشت او دوره کوتاهی بود و نام کسانی که در زمان انتخاب او مطرح بودند، ممکن است باز هم به میان بیاید. در آن زمان علاوه بر خانم جهانگیر ما از دو نفر دیگر هم تقاضا کردیم نامزد بشوند. یکی از آنها خانم یاکین ارتورک است که قبلا گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان بوده و از ایران هم دیدن کرده است. او آن زمان در میان سه گزینه نهایی بود که شورا در نهایت خانم جهانگیر را برگزید و معرفی کرد. به این ترتیب خانم آرتورک می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد هر چند هنوز برای ثبت‌نام افراد علاقه‌مند زمان نسبتا زیادی وجود دارد.»
به گفته حسن نایب‌هاشم اما تا روز پنجم یا ششم ماه می مشخص خواهد شد که چه کسانی برای گزارشگری ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران کاندیدا شده‌اند و در نهایت فرد مورد نظر از میان آنها انتخاب خواهد شد: «تلاش ما این است که در روزهای آینده افرادی را که به نظرمان برای گرفتن این مسئولیت مناسب هستند متقاعد بکنیم تا ثبت‌نام بکنند و کاندیدا بشوند.»
- در همین زمینه