زنگ‌های خطر برای پوتین به صدا درآمده است. کاهش ۱۳ درصدی آرای حزب متبوع او در جریان انتخابات مجلس نمایندگان روسیه (دوما) هشداری جدی در مورد کاهش مشروعیت و محبوبیت پوتین در بین مردم روسیه است.
تنها غریو فریاد اعتراض ده‌ها هزارنفری مخالفان پوتین در هوای سرد ۱۰ درجه زیر صفر مسکو و در میدان جنوبی کاخ کرملین می‌توانست یخ‌های تنیده شده به سیاست‌های منجمد روسیه را فروریزد؛ سیاست‌های مستبدانه‌ای که یک دهه فرمانروایی پوتین و حزب او، حزب “روسیه متحد” را بر روسیه پس از یلتسین و فروپاشی شوروی سابق مستولی کرده است.
جرقه‌ای نیاز بود تا خشم مردم روسیه از سیاست‌های پوتین و شاگرد او دمیتری مدودف، به آتشی شعله‌ور تبدیل شود تا بی‌درنگ بسیاری از صاحب‌نظران را به یاد انقلاب‌های عربی، این‌بار از نوع روسی آن بیندازد.
در حالی که مردم روسیه در پای گیرنده‌های خود با هیجان، اعلام نتایج انتخابات پارلمانی را دنبال می‌کردند با کمال تعجب و شگفتی با نتیجه‌ای دور از ذهن مواجه شدند. بنا بر اعلامآمار دولتی، حزب روسیه متحد ولادیمیر پوتین توانست نزدیک به ۵۰ درصد از آرا را به خود اختصاص دهد؛ انتخاباتی که مخالفان می‌گویند در آن تقلب و نتایج آن دستکاری شده است.
حالی که مردم روسیه در پای گیرنده‌های خود با هیجان، اعلام نتایج انتخابات پارلمانی را دنبال می‌کردند با کمال تعجب و شگفتی با نتیجه‌ای دور از ذهن مواجه شدند. بنا بر اعلامآمار دولتی، حزب روسیه متحد ولادیمیر پوتین توانست نزدیک به ۵۰ درصد از آرا را به خود اختصاص دهد
با این پیروزی حزب روسیه متحد، می‌تواند بار دیگر رخت و جامه ریاست جمهوری را به تن مامور سابق ک.جی.بی بشوشاند که از هم اکنون برای تصدی این پست دورخیز برداشته است و قدرت او را بار دیگر برای شش سال دیگر بر تمامی مناسب سیاسی و شئونات کشور حاکم کند.
بعد از اعلام نتایج انتخابات هفته گذشته، پس از حزب پوتین، کمونیست‌ها، حزب سوسیال دموکراتروسیه عادلانه و حزب راستگرای “لیبرال دموکرات روسیه” به دوما، راهیافتند اما “حزب دموکراتیک متحد روسیه” از رفتن به پارلمان باز ماند. راهنیافتن حزب دموکراتیک متحد روسیه به دوما یکی از دلایل اعتراض‌های اخیر درروسیه است.
بعد از اعلام نتایج مردم روسیه برای اعتراض به آنچه توهین به شعور انسانی خود دانستند، صدها نفر به خیابان‌های مسکو آمدند و شعار “ما وجود داریم”، “پوتین دزد است” و “روسیه بدونپوتین” سر دادند.
واکنش مردم به انتخابات تقلبی روسیه در ابتدای کار به مذاق پوتین و همراه او مدودف خوش نیامد و در گام نخست مقامات امنیتی روسیه که سابقه و تجربه‌ای مدید در سرکوب دارند، وارد کارزار مقابله با تظاهرات‌کنندگان شدند.
بعد از اعلام نتایج مردم روسیه برای اعتراض به آنچه توهین به شعور انسانی خود دانستند، صدها نفر به خیابان‌های مسکو آمدند و شعار “ما وجود داریم”، “پوتین دزد است” و “روسیه بدونپوتین” سر دادند
هجوم پلیس ضد شورش به تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم، سرکوب و دستگیری صدها نفر از تظاهرات‌کنندگان تاکتیک اولیه برخورد با این اعتراض‌ها در نظر گرفته شد. در اولین واکنش نیروهای امنیتی روسیه حدود ۱۲ نفر از رهبران مخالفان را دستگیر و برای ۱۵ روز در نقطه نامعلومی حبس کردند.
این تظاهرات در شب‌های بعد ادامه یافت که البته توسط تلویزیون دولتی نادیده گرفته شد، اما به جای آن کانال یک روسیه تصاویر نوجوانی نیمه برهنه را نمایش می‌داد که در وصف پوتین آهنگ می‌خواند و می‌رقصید!
میخائیل کاسیانف، نخست‌وزیر سابق روسیه و از مخالفان جدی دولت با حضور در میان معترضان گفت: “مردم این کشور از اینکه همانند حیوان با آنها رفتار شود، ناخشنودند.”
معترضان روز شنبه (۱۹ آذرماه) در یکی از بزرگترین تظاهرات ضد دولتی که از زمان فروپاشی شوروی بی‌سابقه بود، شرکت کردند. در این تظاهرات در حدود۸۰ هزارنفر شرکت کردند که به دعوت رهبران مخالف و از طریق صفحه‌های فیس‌بوک و توییتر سازماندهی شده بود.
تظاهرات‌کنندگان که اکثراً از جوانان تحصیل‌کرده دانشگاهی و از طبقه متوسط بودند با بستن روبان‌های سفید به بازوهای خود از دیگر افراد و نیروهای امنیتی متمایز بودند. جوانان پلاکاردهایی در دست داشتند که روی آنها نوشته شده بود: “دزد‌ها و متقلب‌ها! انتخابات را به ما پس بدهید.”
این تظاهرات از گزند سانسور تلویزیون دولتی دور نماند. رسانه‌ها از نمایش روبان‌های سفید تظاهرات‌کنندگان طفره رفتند و تنها تصاویر خبری خود را به پرچم‌های برافراشته گروه کوچکی از طرفدارن پوتین اختصاص دادند که در ضلع شمالی میدان جنوبی کاخ کرملین جمع شده بودند.
با وجود آنکه تظاهرات روز شنبه معترضان با مجوز دولت انجام می‌شد، نزدیک به ۲۵هزارنیروی نظامی، انتظامی و امنیتی نیز در خیابان‌های مسکو حضور داشتند. در راستای مهار و مدیریت اعتراض‌ها، مقامات امنیتی از تمامی حربه‌های لازم برای کمرنگ ساختن این تظاهرات استفاده کردند. به سرعت شایعاتی مبنی برآن‌که در صورت دستگیری جوانان در تظاهرات آنها را به خدمت اجباری سربازی خواهند برد در شهر پر شد.
با وجود آنکه تظاهرات روز شنبه معترضان با مجوز دولت انجام می‌شد، نزدیک به ۲۵هزارنیروی نظامی، انتظامی و امنیتی نیز در خیابان‌های مسکو حضور داشتند
در اقدامی دیگر، جندی اونیشنکو، رئیس وزارت بهداشت روسیه، در بیانیه‌ای از معترضان خواست برای دور ماندن از خطر ابتلا به آنفلانزا و سارس در خانه بمانند و رسانه‌های دولتی در گزارش‌های خود مردم را تشویق کرد که فرزندان خود را در خانه نگهدارند.
سایت توییتراز جانب دولت با اختلال مواجه شد و robo-calling (سرویس پخش و انتشار پیام‌های صوتی) تلفن‌های همراه شهروندان روسی به وسیله حجم بالای پیام‌های دولتی از کار افتاد.
گوشی برای شنیدن اعتراض
با تداوم تظاهرات و دعوت رهبران احزاب مخالف پوتین از مردم برای شرکت در این تظاهرات، حال به نظر می‌رسد رهبران حزب حاکم به این واقعیت پی برده‌اند که سرکوب نتیجه‌بخش نخواهد بود. مقامات کرملین تلاش می‌کنند بدون چرخش ۱۸۰ درجه از سیاست‌های خود تنها اعتراض‌ها را کنترل و مدیریت کنند.
شاید به همین دلیل بود که یک روز پس از تظاهرات پنجاه‌هزارنفری در روسیه در اعتراض به نتایج انتخابات پارلمانی، مقام‌های این کشور به‌طور تلویحی وجود نارضایتی عمومیرا تایید کردند.
با تداوم تظاهرات و دعوت رهبران احزاب مخالف پوتین از مردم برای شرکت در این تظاهرات، حال به نظر می‌رسد رهبران حزب حاکم به این واقعیت پی برده‌اند که سرکوب نتیجه‌بخش نخواهد بود
دیمیتری پِسکوف، مشاور رسانه‌ای ولادیمیر پوتین، در بیانیه‌ای که شب ۱۹ آذرماه منتشر شد، اعلام کرد پوتین به دیدگاه تظاهرکنندگان احترام می‌گذارد وشهروندان روسیه را دارای حق ابراز نظر می‌داند تا زمانی که “به شکل قانونی ومسالمت‌جویانه” باشد.
در بیانیه سخنگوی پوتین همچنین آمده است: “ما آنچه را گفته شد شنیدیم، و به شنیدن ادامه می‌دهیم.“
در عین حال وی تاکید کرده است تظاهرات و اعتراض‌ها بر نتایج انتخابات تاثیر نخواهد گذاشت.
جوانان روسی به وسیله صفحه جادویی فیس‌بوک و توییتر گردهمایی‌های ده‌ها هزارنفری را در شهرهای مختلف روسیه در اعتراض به نتایج انتخاباتپارلمانی، سازماندهی کردند و درهمین دنیای مجازی بود که روی شعار‌های ضد پوتین توافقی بین معترضان شکل گرفت.
ولادیمیر ریژکوف، یکی از رهبران مخالف دولت، گفته بود: “اگر کاخ کرملین نتایجانتخابات را باطل اعلام نکند، تظاهرات دیگری در شب کریسمس برگزار خواهد شد“.
جنگ لفظی آمریکا و روسیه
ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر روسیه که حزب او برنده انتخابات مجلس اعلام شده است گفت: “مخالفان با حمایت‌های وزارت خارجه آمریکا اعتراضاتخود را آغاز کرده‌اند.” وی آمریکا را به “تشویق اعتراض‌های انتخاباتی” متهمکرده است.
هیلاریکلینتون، وزیر خارجه آمریکا که پیش از این انتخابات روسیه را “نه عادلانه ونه آزاد” خوانده بود پس از اظهارات پوتین مجدداً اعلام کرد که کشورش ازحقوق مردم روسیه پشتیبانی می‌کند.
ولادیمیر پوتین: مخالفان با حمایت‌های وزارت خارجه آمریکا اعتراضاتخود را آغاز کردهاندهیلاریکلینتون: آمریکا از حقوق و آمال مردم روسیه برای پیشرفت و برخورداری از آینده‌ای بهترحمایت می‌کند
وی در یک نشست خبری در بروکسل گفت: آمریکا از “حقوق و آمال مردم روسیه برای پیشرفت و برخورداری از آینده‌ای بهتر” حمایت می‌کند.
وزیر امور خارجه ایالات متحده گفت: “آمریکا تنها نظر خود را در مورد روند برگزاری انتخابات بیان کرده است.“
ولادیمیر پوتین مدعی شدهکه از صندوق‌های خارج از کشور برای تأثیرگذاری بر انتخابات پارلمانی روسیهکه روز یکشنبه ۱۳ آذرماه (چهارم دسامبر) برگزار شد پول خرج شده است. پوتین، اپوزیسیون روسیه را به گفت‌وگو فراخوانده و هم‌زمان تهدید کرده است که نقض قوانیناین کشور همچنان با رویارویی نیروهای امنیتی مواجه خواهد شد.
جیکارنی، سخنگوی دولت آمریکا، نیز اظهار داشت: “اگر حقوق مردم در روسیه یاهر کشور دیگری پایمال شود، ما آن را اعلام خواهیم کرد.” کارنی در عین حالاز سخنان مدودف برای بررسی اتهام‌های مربوط به تردیدهای انتخاباتی حمایتکرده است.
در صورتی که این تظاهرات با این ابعاد بر پا شود بزرگترین تظاهرات ضد کرملین از دهه ۱۹۹۰ به این سو خواهد بود. ولادیمیرپوتین که بخشی از سازمان‌دهندگان راهپیمایی‌ها را به پیروی از “مصالحسیاسی خود” و در خدمت “خارج از کشور” نامیده آمادگی خود برای شرکت درانتخابات ریاست جمهوری را به طور رسمی اعلام کرده است.
انتظار می‌رود در روزهای آینده با تداوم اعتراض‌ها و نزدیکی به انتخابات ریاست جمهوری روسیه در چهارم مارس ۲۰۱۲، عرصه نزاع سیاسی مجلس دوما به خیابان‌های مسکو و دیگر شهرهای روسیه کشیده شود؛ خیابان‌هایی که امروزه در سراسر جهان، از نیویورک وال استریت گرفته تا حمص و حما در سوریه، به میدان آمال و آرزوهای دموکراسی‌خواهانه مردم کشورها بدل شده است.
معترضان چه کسانی هستند؟
با نگاهی به سوابق تاریخی به این واقعیت خواهیم رسید که روسیه نه در دوره روسیه تزاری و نه در دورهحاکمیت بلشویک‌ها و نه در روسیه جدید بعد از فروپاشی، هیچ‌گاه یک حکومتدموکراتیک نداشته است. روسیه همواره دارای یک حکومت مرکزگرا بوده که در آن همه سیاست‌ها در مسکو جمع‌بندی و تنها به یک فرد محوری محدود شده است.
روسیه نه در دوره روسیه تزاری و نه در دورهحاکمیت بلشویک‌ها و نه در روسیه جدید بعد از فروپاشی، هیچ‌گاه یک حکومتدموکراتیک نداشته است
در اعتراض‌های اخیر معترضان از سه طیف مختلف تشکیل شده‌اند:
طیف اول- جریان و افرادی هستند که سیاست‌های اقتصادی پوتین را مخرب به حال روسیه می‌دانند و استدلال می‌کنند که با وجود درآمد‌های نفتی و گازی روسیه در طی چندسال گذشته شاهد هیچگونه بهبودی در شرایط اقتصادی مردم روسیه نبوده‌اند. یعنی در افزایش آمار بی‌کاری، میزان تورم موجود و هم چنین بحث فرار سرمایه که در یک سال ونیم گذشته به نزدیک شصت میلیارد دلار رسیده و باعث خروج سرمایه هنگفتی از روسیه شده است.
این طیف از معترضان بر این باورند که با احیای پوتین در مقام ریاست جمهوری،شش سال دیگر هم باید با همین سیاست‌ها و مشکلات دسته پنجه نرم کنند.
طیف دوم- احزاب و گروه‌هایی هستند که خواهان بازگرداندن اقتدار روسیه به دوران شوروی سابق هستند؛ دورانی که روسیه؛ یکه‌تاز و بازیگری قدرتمند در سیاست‌های خارجی و داخلی در برابر غرب بود. اعتراض‌های این گروه، بیشتر از دید آنها متوجه سازشکاری است که طی چهارسال گذشته، دولت آقای مدودف در مقابل آمریکا ومتحدانش داشته است و از جهتی، هم‌سویی با غرب را نمی‌پسندند.
طیف سوم – احزاب و جمعیت‌های متمایل به غرب طیف سوم را تشکیل می‌دهند؛ به عنوان نمونه آقای گاسپاروف، قهرمان سابق شطرنج.
هدف این طیف نزدیک شدن هرچه بیشتر سیاست‌های روسیه به غرب است، این گروه معتقدند نوعی دیکتاتوری حزبی در روسیه امروز حاکم است و شخص آقای پوتین را فردی اقتدارگرایی می‌دانند. آقای نمتسوف، معاون نخست‌وزیر سابق روسیه وآقای کاسیانف که نخست‌وزیر قبلی روسیه در طی سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ است افراد مهم این طیف را تشکیل می‌دهند و مخالف سیاست‌های پوتین هستند.
در کنار این احزاب و گروه‌ها، به نظر می‌رسد آمریکا فشار تبلیغاتیبر روسیه را افزایش داده است تا روسیه را مجبور به تجدید نظر در مورد مسائلی مهم و حیاتی از دید آمریکا و غرب کند.
موضوع رژیم متزلزل بشار اسد که روسیه همچنان حامی آن است، مناقشه هسته‌ای ایران و غرب، بحث سپر دفاع موشکی، اوستیای جنوبی و آبخازیا ازدیگر مسائل مورد اختلاف آمریکا و غرب [با روسیه] هستند که آمریکا انتظار دارد روسیه چرخشی در آنها به سمت غرب داشته باشد.
روبان سفید، نماد اعتراض
این روزها با بالا گرفتن تب اعتراض‌ها در روسیه، حرکت‌های اعتراضی تنها به صفحه‌های رنگارنگ وبلاگ‌ها، فیس‌بوک و توییتر خلاصه نشده است. جوانان معترض روسی سمبلی جدید برای روسیه آزاد انتخاب کرده‌اند.
چندین نفر ازکارکنان فروشگاه ” تلکوم” در مسکو روبان‌های سفیدی را را بر سینه سنجاق کرده‌اند. سرپرست کارکنان فروشگاه که خود روبانی بر لباس خود چسبانده است، می‌گوید: ” این روبان برای من معانی بسیاری دارد: صداقت، روشنی و انتخابات آزاد
روبان سفید؛ نمادی که امروزه بر آنتن اتومبیل‌ها، بازوی جوانان و کیف‌های دستی به چشم می‌خورند. چندین نفر ازکارکنان فروشگاه ” تلکوم” در مسکو روبان‌های سفیدی را را بر سینه سنجاق کرده‌اند.
واسیلیسا لوزولوفسکی، سرپرست کارکنان فروشگاه که خود روبانی بر لباس خود چسبانده است، می‌گوید: ” این روبان برای من معانی بسیاری دارد: صداقت، روشنی و انتخابات آزاد. در هر تظاهرات و در خیابان ما می‌بینیم ک روز به روز افراد بیشتری این روبان‌ها را به همراه دارند و این نشانه خوبی است.” او می‌گوید: “در تمام طول تاریخ ما هرگز انتخابات آزاد نداشته‌ایم. زمانی باید به این بی‌عدالتی پایان داد.”
اینگونه به نظر می‌رسد که مردم روسیه روبان سفید را از نماد‌های انقلاب‌های رنگین در جمهوری‌های شوروی سابق به عاریت برده‌اند: نارنجی در اوکراین، گل سرخ در گرجستانو گل لاله در قرقیزستان.
ورونیکا یکی از شهروندان روسیه در صفحه فیس‌بوک خود درمطلبی با عنوان “روبان سفید و اعتراض” می‌نویسد: “از زمان شروع اعتراض‌ها، من روبانی سفید به کیف دستی خود بسته‌ام، در مسیر خانه تا دانشگاه بعضی از من در مورد این روبان سئوال می‌کنند و فرصتی برای من پیش می‌آید تا با مردم در مورد این روبان و انتخابات دروغین صحبت کنم.”
او می‌نویسد: “ما به دنبال انقلاب نیستیم، ولی می‌خواهیم پوتین به حق شهروندان برای تعیین سرنوشت خودشان احترام بگذارد. ما خواهان برگزاری انتخاباتی مجدد هستیم، انتخاباتی که آرای مردم را در آن ندزدند.”