سعید حجاریان، از نظریه‌پردازان جریان اصلاحات در یادداشتی رئیس‌جمهوری واقعی را در قانون اساسی ایران همان مقام رهبری معرفی کرده و مدعی است که تغییر نظام ریاستی در چنین شرایطی به طور کامل ممکن نیست.

سعید حجاریان

حجاریان در یادداشتی در سالنامه روزنامه «شرق» می‌نویسد:

«در قانون اساسی جمهوری اسلامی در بعضی موارد مانند اصول ١١٣ تا ١١٥ از لفظ رئیس‌جمهور استفاده شده و در بعضی دیگر مانند اصل‏ ١١٦، لفظ رئیس‌جمهوری به ‌کار رفته است … رئیس‌جمهور یعنی رئیس قاطبه مردم و طبعا سیدالقوم یا رئیس مردم در نظام جمهوری اسلامی، رهبری است. رئیس‌جمهوری نیز یعنی رئیس نظام جمهوری که این واژه نیز دلالت تام به رهبری دارد. پس در واقع در ایران مطابق قانون اساسی، رئیس‌جمهور واقعی مقام رهبری است.»

او در ادامه به مسئله تغییر نظام ریاستی به پارلمانی در ایران می‌پردازد و می‌نویسد که حذف «پست رئیس کابینه» باعث تغییر نظام ریاستی در قانون اساسی ایران نخواهد شد.

علی خامنه‌ای، رهبر ایران ۲۵ مهر ۱۳۹۰ گفته بود که شاید برای تغییر نظام جمهوری اسلامی از نظام ریاستی به پارلمانی و محدودشدن اختیارات رئیس‌جمهوری بتوان دست به بازنگری قانون اساسی زد.

رؤسای جمهوری ایران در دوران رهبری علی خامنه‌ای همواره با او دچار اختلاف شده‌اند.

حجاریان مدعی است که «دنبال کشف انگیزه» طراحان حذف رئیس‌جمهوری نیست اما در انتهای یادداشت خود این تغییر را سبب «اخلاقی‌ترشدن اداره کشور» و «نزدیک‌تر به عدالت» می‌خواند و این‌چنین به دفاع از طرح حذف ریاست‌جمهوری برمی‌خیزد:

«اگر بنا باشد یک نظام پارلمانی واقعی تشکیل شود، مشروط بر آن است که احزابی قوی وجود داشته باشند و پارلمانی فارغ از دغدغه‌های شورای نگهبان تشکیل شود و لیدر فراکسیون اکثریت، با اختیار تام تشکیل کابینه دهد و در نهایت رهبری به حُسن انتخاب مجلس صحه گذاشته و آن را امضا کند. این‌گونه هم نظام ریاستی باقی می‌ماند، چون بخشی از امور مانند قوای نظامی و قضائیه در اختیار رهبری است و هم پارلمانی می‌شود، چون قوه مجریه در اختیار پارلمان قرار گرفته و در نهایت نظامی نیمه‌ریاستی-نیمه‌پارلمانی تشکیل می‌شود. ممکن است بگوییم چنین الگویی در دنیا کم‌سابقه است؛ اما برای کشور ما که در حال گذار است، شاید ممکن‌ترین راه موجود باشد.»

بحث بازنگری احتمالی در قانون اساسی پس از پیشنهاد حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در سخنرانی ۲۲ بهمن برای برگزاری همه‌پرسی احیا شد. حجاریان آن زمان به روحانی توصیه کرد که به جای تمرکز بر همه‌پرسی، بر اصل ۱۱۳ قانون اساسی متمرکز شود که رئیس‌جمهوری را دومین فرد حکومت پس از رهبری معرفی می‌کند.


در همین زمینه