سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در تاریخ ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه (برابر با دوم و گاهی سوم اسفند ماه) را روز جهانی زبان مادری نامید.
این سازمان هر سال به مناسبت این روز پیامی منتشر می‌کند. در پیام سال ۲۰۱۸ خانم آدری اَزولَی (Audrey Azoulay)، مدیرکل یونسکو، به مناسبت این روز آمده است:
«امروز، یونسکو نوزدهمین سالگرد روز جهانی زبان مادری را پاس می‌دارد. این فرصتی است برای یادآوری تعهد سازمان ما به سیاست پاسداری و ترویج زبان‌ها. زبان بسیار بیشتر از یک ابزار ارتباطی صرف است. زبان بیانگر وضعیت و خصوصیات انسانی ماست و ارزش‌ها، باورها و هویت ما در زبان تجلی می‌یابد. از رهگذر زبان است که ما تجربیات، سنت‌ها و دانش‌مان را انتقال می‌دهیم و تنوع زبان‌ها بازتاب دهنده غنای بی‌چون و چرای رویاها، تصورات و شیوه‌های زندگی ماست.»
در بخش دیگری از این پیام آمده است یونسکو سال‌هاست با هدف پیراستن و حیات بخشیدن به این جزء ضروری از میراث نامحسوس بشریت و برای دفاع از تنوع زبانی و ترویج نظام‌های آموزش چندزبانه فعالیت می‌کند: «این تعهد به خصوص به آن دسته از زبانهای مادری بازمی‌گردد که به میلیون‌ها ذهن جوان در حال رشد شکل می‌دهند و به عنوان محملی ناگزیر برای پیوستن آنها به جامعه انسانی، در وهله نخست در سطح محلی و در پی آن در سطح جهانی عمل می‌کنند. بنابراین یونسکو از سیاست‌های زبانی به ویژه در کشورهای چند زبانهای که کاربست زبان مادری و زبانهای بومی را ترویج و تشویق می‌کنند، پشتیبانی می‌کند.»
یونسکو همچنین توصیه می‌کند این زبان‌ها از نخستین سال‌های تحصیل در روند آموزش به کار گرفته شوند، چرا که کودکان با زبان مادری خود بسیار بهتر آموزش می‌بینند.
این سازمان همچنین استفاده از زبان مادری را در فضاهای عمومی و به خصوص در اینترنت که چندزبانگی در آن باید به یک قاعده بدل شود، تشویق می‌کند: «همگان، صرف نظر از زبان نخست‌شان، باید بتوانند در فضای مجازی به منابع دسترسی پیدا کنند و جوامع آنلاین گفت‌و‌گو و تبادل نظر بسازند. امروز، این یکی از چالش‌های اصلی توسعه پایدار است که قلب برنامه توسعه ۲۰۳۰ سازمان ملل متحد است.
شاهد علوی، روزنامه‌نگاران مقیم آمریکا و از فعالان حق زبان مادری در یادداشتی که پیشتر به مناسبت روز جهانی زبان مادری برای زمانه نوشته است، درباره این حق در ایران می‌گوید: «یکی از مواردی که بخش قابل توجهی از ایرانیان که زبان مادری آنان فارسی است -فارغ از این‌که دارای چه دیدگاه سیاسی‌ای هستند- در مورد آن توافق نظر دارند، مسأله شیوه برخورد با تنوع زبانی در ایران است. برنامه‌ریزی آشکار سیستم سیاسی و فرهنگی حاکم در نزدیک به ۱۰۰ سال گذشته برای نادیده گرفتن زبانهای غیرفارسی در ایران و به حاشیه راندن آنها در زندگی سیاسی و اجتماعی و نظام آموزشی تنها با همکاری مستقیم و غیرمستقیم بخش مهمی از جامعه با این سیاست‌ها ممکن و عملیاتی شده است. بخش مؤثری که حمایت نظری و فکری چهره‌های مؤثر فرهنگی، روشنفکری و ادبی جامعه را با خود داشته‌اند.»
به مناسبت روز جهانی زبان مادری، این یادداشت شاهد علوی در زمانه بازنشر شده است:
سال‌هاست که شعار انتخابی یونسکو برای روز جهانی زبان مادری، حول مسأله آموزش چند زبانه همچون یکی از پیش‌شرط‌های توسعه پایدار می‌چرخد. یونسکو امسال نیز با اشاره به اهمیت تنوع زبانی در جوامع انسانی بر تعهد همه جانبه خویش به پاسداشت تنوع زبانی و چندزبانگی تأکید می‌کند و یادآور می‌شود که «زبان‌ها به اندیشه‌ها و هویت ما شکل می‌دهند و ما از رهگذر آنها خویش را بیان می‌کنیم. بدون احترام به تنوع زبانی که راهی برای درک درست همه فرهنگ‌ها باز می‌کند، یک گفت‌و‌گوی معتبر یا همکاری مؤثر بین‌المللی شکل نخواهد گرفت.»
برای خواندن ادامه این مطلب بر روی لینک زیر کلیک کنید:
- در همین زمینه