چارلز چوی – براساس پژوهشی که به‌تازگی منتشر شده، شروع حرکت جانداران ماقبل تاریخی به‌سمت گونه‌زایی انفجارگونه‌ای که به “انفجار کامبرین” معروف است، از زمانی کلید خورد که سرتاسر سیاره زمین را قشری از برف و یخ فراگرفته بود.
رشد شگفت‌انگیز تنوع گونه‌های زنده زمین، در حدود ۵۴۰ میلیون سال پیش و در اوایل دوران کامبرین آغاز شد. در جریان این رشد ناگهانی که به انفجار کامبرین معروف شد، تمامی گونه‌های عمده جانوری امروز، به سرعت صورت خارجی به خود گرفتند و طرح تنوع فعلی حیات زمینی را پی ریختند. قرن‌ها بود که دانشمندان راجع به علل این شکوفایی شگفت‌انگیز حیات مردد مانده بودند، اما پژوهشگران هم‌اکنون مدارکی به دست آورده‌اند که نشان می‌دهد گونه‌های مختلف جانوری در واقع چند ده میلیون‌سال قبل از این شکوفایی ظاهری وجود داشته‌‌اند و همین تنوع اولیه بوده که جرقه انفجار کامبرین را پدید آورده است.
سیاره ما در جریان دوران کرایوژنین، به گلوله‌ای برفی تبدیل می‌شود و سرتاسرش را لایه‌های یخی که قدمت‌شان به دست‌کم چندین‌میلیون سال می‌رسیده است، می‌پوشاند. محققین معتقدند که این سرمای سنگین، با سرازیری موجی از مواد مغذی به اقیانوس‌ها، تکامل جانوران کنونی را کلید زده است.
محققین با هدف پی بردن به زمان دقیق شعبه‌بندی ویژگی‌های مربوط به گونه‌های مختلف جانوری، دست به تجزیه و تحلیل نمونه‌های فسیلی و همچنین ژن‌های آن دسته از جانوران فعلی‌ای زدند که به گونه‌های کامبرین ارتباط پیدا می‌کنند. نتایج حکایت از این می‌کند که بسیاری از جانداران کهن، طرح ژنتیکی بدن‌شان را طی دوران کرایوژنین (Cryogenian)، که از ۸۵۰ تا ۶۳۵ میلیون سال پیش به طول انجامیده است ریخته‌اند و قدمت کهن‌ترین جد مشترک کلیه جانداران زنده فعلی، به حدود ۸۰۰ میلیون سال پیش می‌رسد. این جانداران نخستین، از آن پس در نواحی مساعد زمین- که در آن‌ها اکسیژن به‌وفور دیده می‌شد- به رشد و نمو پرداخته و به اندازه کافی فسیلی که تاکنون سالم مانده باشد را در پس خود به جای نهادنده‌اند.
“ما تأخیر طولانی‌ای را مابین زمان تکامل پیش‌نیازهای زیستی لازم برای رشد بدن، و گونه‌زایی انفجارگونه‌ای که در فسیل‌ها به چشم می‌خورد مشاهده کردیم.” این را داگلاس اروین (Douglas Erwin)، سرپرست بخش بی‌مهرگان دوران پالئوزوئیک موزه ملی علوم طبیعی اسمیتسونین ایالات متحده می‌گوید. بر اساس این پژوهش‌ها، سیاره ما در جریان دوران کرایوژنین، به گلوله‌ای برفی تبدیل می‌شود و سرتاسرش را لایه‌های یخی که قدمت‌شان به دست‌کم چندین‌میلیون سال می‌رسیده است، می‌پوشاند. محققین معتقدند که این سرمای سنگین، با سرازیری موجی از مواد مغذی به اقیانوس‌ها، تکامل جانوران کنونی را کلید زده است. به‌گفته اروین، “ریشه بسیاری از شعبات جانوران کنونی به دوران کرایوژنتین می‌رسد”.
انفجار دیگر در جمعیت‌گونه‌ها که بعدتر در عصر کامبرین به‌وقوع پیوست، می‌توانست ناشی از نحوه تکوین ویژگی‌های جانوری و نوع تعامل‌شان در جریان عصر یخ‌بندان زمین باشد. مثلاً ظهور درندگان چندسلولی، به رشد رقابت مابین شکارچی و طعمه دامن زده است و اسفنج‌ها و کرم‌های زیرزمینی آن دوران نیز خشکی را به‌گونه‌ای دگرگون کردند که به محیط مساعدی برای شکوفایی دیگرگونه‌های حیاتی بدل شد؛ همانگونه که کرم‌های خاکی امروزی هم این کار را با جابه‌جا‌سازی خاک انجام می‌دهند.
اروین می‌گوید: “دلیل اتفاقاتی که در عصر کامبرین به‌وقوع پیوسته، در روش‌هایی که موجودات زنده دست به اصطلاح محیطشان زده‌اند، نهفته است.” این دانشمندان، نتایج پژوهش‌های‌شان را در شماره ۲۵ نوامبر نشریه علمی Science انتشار داده‌اند.
منبع: Live Science
در همین زمینه:
توضیح تصویر:
فسیل تریلوبیت‌های متعلق به عصر انفجار کامبرین / منبع: Smithsonian Institution/ Douglas Erwin