زن ستیزی، خشونت و سنگسار

 

 

در ایران که نیمی از جمعیت آن به دلیل زن بودن با تبعیض‌های جنسی، جداسازی جنسی، سنگسار، تجاوز و تهدیدهای جنسی در زندان‌ها، چند همسری، رواج فحشا تحت عنوان شرعی صیغه و البته حجاب اجباری حکومتی روبه‌رو هستند، روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان، اهمیت بیشتری نزد فعالان جنبش زنان دارد. ازجمله تشکل مادران پارک لاله، مادرانی که فرزندان‌شان را طی ۳۲ سال حکومت جمهوری اسلامی از دست داده‌‌اند، در قتل عام زندانیان یا اعدام‌ها و به‌ویژه مادران کشته‌شدگان رویدادهای پس از انتخابات ایران، در فراخوانی اعلام کرده‌اند این روز را به روز دفاع از زندانیان سیاسی‌ـ عقیدتی زن تبدیل می‌کنند و خواستار رفع هرگونه خشونت علیه زنان شده‌اند.

 

در پاریس در یکی از تالارهای مجلس ملی فرانسه، در پاریس هفتم، روز ویژه‌ای به مناسبت روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان برپا شد. در این جلسه شهلا شفیق، جامعه‌شناس، نویسنده و فعال حقوق بشر و نویسنده‌ کتاب “اسلام، سیاست، سکس، جنسیت و جامعه” حضور داشتند و درباره گونه‌های مختلف خشونت بر زنان در ایران سخنرانی کردند. درباره آن چه در این جلسه گذشت با ایشان گفت‌وگو کرده‌ام.

 

شهلا شفیق- این جلسه که در مجلس ملی فرانسه بر پا شد، البته به همت نمایندگان مجلس مثل خانم ماری ژرژ بوفه و برخی نمایندگان دیگر، سمیناری بود در مورد مسئله‌ زن‌کشی و به‌خصوص سنگسار و اعدام زنان و همچنین ویژگی‌هایش. برگزارکنندگان این جلسه اتحادیه زنان آزاد بود که یک اتحادیه ی بین‌المللی است که در هلند به‌خصوص بسیار فعال است و در فرانسه نیز شاخه دارد که انجمن‌های فعال زنان کرد در آن نقش بسیار مهمی داشته‌اند. البته باید اشاره کنم که انجمن زنان فرانسوی، “زنان همبسته” هم که فعالیت‌هایش در فرانسه بسیار وسیع است، آن‌ها هم در این موضوع مشارکت بسیاری داشته‌اند. یعنی هم انجمن‌های زنانی بودند که از کشورهای اروپایی آمده بودند و هم انجمن زنان هم‌بسته‌ که در فرانسه است و هم انجمن‌های دیگری که بین‌المللی هستند.

 

من دعوت شده بودم که در مورد مسئله دخالت مذهب در سیاست و نقش‌اش در خشونت‌های جنسی صحبت کنم، همچنین در مورد زن‌کشی و ازجمله سنگسار و اعدام زنان. البته تجربه ایران در این زمینه بسیار قابل فکر و قابل تأمل است و من در این زمینه صحبت کردم.

 

 

این همان نکته‌ای بود که من در بحث بسیار گسترده‌ای که در گرفت به آن اشاره کردم. ببینید، مذهب می‌تواند یک امر شخصی و انتخاب شخصی آدم‌ها باشد و تا زمانی که مذهب یک اعتقاد شخصی است، ما با چنین پدیده‌ای می‌توانیم مواجه نشویم. ولی وقتی مذهب تبدیل به ایدئولوژی می‌شود، هر مذهبی که امروزه ما می‌بینیم در مورد اسلام سیاسی نیز همینطور است، نابرابری و تبعیض‌های جنسی و خشونت‌های جنسی مشروعیت پیدا می‌‌کند.

 

در دوره‌ انگیزاسیون، در دوره‌ حکومت کلیسا، ما می‌دیدیم که زن‌ها را به جرم جادوگری می‌سوزاندند و زن‌ها به‌عنوان جادوگر مطرح می‌شدند. امروز هم می‌بینیم که با بالاگرفتن اسلام سیاسی که مثال بارزش در مملکت خودمان است، نوعی زن ستیزی مشروعیت پیدا کرده و خشونت قانونی شده است و ما در مورد مسئله‌ سنگسار به شکل کامل تبلورش را می‌بینیم.

 

در واقع این جنایتی‌ است که به اسم مذهب صورت می‌گیرد و در این جنایت که شامل هم زنها و هم مردها می‌شود، زن‌ها نقش ویژه‌ای دارند. چون در آن یک بعد زن‌کشی وجود دارد. توضیحی که من مطرح کردم این بود که حتی در مورد همین قانون که ظاهراً برابر هم هست، در مورد همین جنایت که ظاهراً به طور برابر صورت می‌گیرد، طبعاً زنها بیشتر مورد ستم و مورد این جنایت قرار می‌گیرند.

 

چون از یکسو قانون شریعت برای مردها زمینه‌‌ آزادی جنسی را از طریق چندهمسری و صیغه، به ویژه برای مردان شیعه‌ باز می‌کند و در عین حال برای زن‌ها هیچ حقی در این زمینه قائل نیست و اگر تخطی کنند، مجازات می‌شوند. از سوی دیگر حتی در نحوه انجام این جنایت برای زن‌ها هیچ راه فراری باقی نگذاشته‌ است. از این‌رو که مردها را تا کمر در خاک می‌کنند و زن‌ها را تا گلو، تا هیچ امکان نجاتی نباشد.

 

همانطور که خودتان می‌دانید، طبق این قانون بربر و وحشیانه، اگر مجرم نجات پیدا کند و بتواند خودش را نجات دهد، می‌تواند خلاص شود. یعنی حکمش باطل شود. پس در این اشکال ما می‌بینیم که نوعی جهان‌بینی زن‌ستیز است که به زن‌کشی منجر می‌شود. نکته‌ دیگری که به آن اشاره کردم این بود که اگر ما سرگذشت این زنان را بخوانیم که به همت روزنامه‌نگاران فمینیست و وکلای زن و مرد به آن‌ها دسترسی پیدا کرده‌ایم، می‌بینیم زن‌هایی که در انتظار این حکم هستند یا بسیاری از زن‌هایی که مثلاً فرض کنید به نام فحشا یا مواد مخدر در ایران اعدام می‌شوند، این‌ها سرگذشت‌هایی دارند سراسر آمیخته با خشونت‌های جنسی.

 

در حقیقت این‌ها قربانیان خشونت‌های جنسی هستند. به‌عنوان مثال بسیاری از آن‌ها به زور ازدواج کرده‌اند که بعضی‌هاشان بعدها حتی به شوهرکشی هم روی آورده‌اند یا برخی با همکاری معشوقان‌شان شوهر خود را کشته‌اند. خود این پدیده‌ها نشان می‌دهد که چگونه خشونت، خشونت می‌آفریند و چگونه زن‌کشی و زن‌ستیزی، زن‌ها را به خشونت سوق می‌دهد. یعنی عکس‌العمل‌های خشن می‌‌آفریند که این هم یکی از مسائلی است که باید به آن توجه و دقت کرد.

 

خانم سرور کمانگر فعال کرد آنجا بودند، از اقوام و نزدیکان آقای فرزاد کمانگر، معلم کرد هستند که رژیم اسلامی اعدامش کرد. خانم کمانگر الان مدتی است در فرانسه هستند. ایشان هم در مورد مسائلی که زنان در ایران با آن مواجه هستند، مسائلی که زنان کرد نیز با آن مواجه هستند، صحبت کردند. مثل ستم جنسی، ازدواج‌های زودرس، مسئله ختنه زنان و مسئله‌ خشونت هر روزه و این که به‌هرحال بدن زنان تبدیل شده به محلی برای انتقام؛ نه تنها از سوی حکومت، بلکه از کل جامعه‌ای که خودش از خشونت‌های بسیار و از بی‌حقوقی رنج می‌برد. ایشان هم در رابطه با این موارد صحبت کردند. برای ترجمه یا در بخش پاسخ و پرسش من سعی کردم کمک کنم که در این بخش مباحث زیادی به‌وجود آمد که جالب بود. سپس یک خانم وکیل در بعدازظهر جلسه در مورد مسئله قوانین بین‌المللی صحبت کرد. در مورد مسئله ایران هم خیلی صحبت شد، چون در این سال‌ها رژیم اسلامی، یکی از مثال‌های بارز این ماجرای زن کشی است.

 

من در آخرین لحظات نبودم. ولی فکر می‌کنم که قصد این بود بیانیه‌ای صادر شود. روی اصول و نکات اساسی‌اش البته در طول روز و در طول سمینار بحث شد. ازجمله نکاتی که مطرح شد این که این مفهوم زن کشی چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. البته از ستم جنسی صحبت می‌شود، ولی ما به این نکته به اندازه‌ کافی توجه نداریم. یعنی جوامع حقوق بشری، فعالان حقوق بشر به این نکته توجه ندارند که زن کشی ویژگی‌های خاصی دارد و باید برآن تأکید شود و باید یک مبارزه‌ جهانی علیه آن صورت گیرد. یعنی اتحاد جهانی بین مدافعان حقوق بشر و زنان در سراسر دنیا صورت گیرد، با تأکید براین مسئله زن کشی؛ و از مجامع بین‌المللی تقاضا شود که این مفهوم را به رسمیت شناسند.

 

الان در فرانسه و شاید در همه دنیا ماه نوامبر تبدیل شده است به ماه مبارزه با خشونت علیه زنان. در واقع روز مبارزه با خشونت‌های جنسیتی، که تنها یک روز بوده، حالا تبدیل شده به یک‌ماه. چرا؟ چون دامنه‌ این خشونت‌های جنسی آن قدر وسیع شده که در خود فرانسه بحث‌ها و سمینار و گردهمایی‌های بسیاری اتفاق می‌افتد. البته من فکر می‌کنم همه جا همینطور است. دامنه‌ وسیعی‌ای که این خشونت‌ها دارد، باید ما را بسیار به فکر وادارد. این که چرا به زنان این گونه خشونت می‌رود، ما را باید به این نتیجه برساند.

 

من فکر می‌کنم نهایتاً اگر بخواهیم روی این موضوع فکر کنیم و از محدوده‌ شعار خارج شویم که این مسئله‌ خشونت بر زنان فقط خشونت بر زنان نیست، بلکه بازتابی است از مجموعه‌ خشونت‌ها و مثل آیینه‌ای است که تمام خشونت‌ها را بازتاب می‌دهد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، وقتی ما به تحلیل این خشونت‌ها می‌رسیم، می‌بینیم برای این که این‌ها پایان پیدا کنند، ما باید یک مدل اجتماعی داشته باشیم که در آن برابری و آزادی وجود داشته باشد.

 

تا زمانی که این برابری و آزادی نیست، ستم جنسی خود یک وسیله است که مشکلات مردها هم از این طریق حل شود. یعنی در واقع زن‌ها تبدیل می‌شوند به قربانیان خشونت‌های وسیعی که خود مردها را هم دربرمی‌گیرد. من فکر می‌کنم تا زمانی که مردها به این نکته آگاه نشوند و تا زمانی که مردها علیه این خشونت‌ها حرکت نکنند و تا زمانی که مسئله‌ زنان فقط مسئله‌ زنان محسوب شود و مردها واقعاً فعالانه مشارکت نکنند، البته ما در این زمینه حرکت و رشد می‌کنیم، ولی نه آن طور که باید و شاید.

 

تصاویر:

 

۱ – برگرفته از پوستر مبارزه با خشونت علیه زنان سازمان عفو بین‌المل

۲ – نقاشی از مینا انوشه، منبع: اینجا 

۳ – نقاشی از مینا انوشه، منبع: اینجا