ریچارد لووت – سلسله‌جبال شگفت‌انگیزی که برای هزاران سال در ژرفای یخ‌های جنوبگان پنهان مانده بود، بالاخره با فن‌آوری‌های نوین رونمایی شد. کوهستان “گامبورستف” (Gamburstev)، ظاهراً بخشی از برآمدگی‌های ناشی از تفکیک تدریجی صفحات تکنونیکی است که بر اساس پژوهشی جدید، روزگاری درازای آن به سه‌هزار کیلومتر می‌رسیده است.
 
احتمالاً این دره ‌بین صفحه‌ای، در حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش، حین تفکیک ابرقاره باستانی “گنداوانا” به‌وجود آمده است. به‌گفته فاستو فراکیولی (Fausto Ferracioli) از تیم انگلیسی مساحی جنوبگان، وابسته به دانشگاه کمبریج، این خشکی غول‌آسا، متشکل از سرزمین‌های شرق جنوبگانِ امروزی، شبه‌قاره هند، آفریقا و استرالیا بوده است.
 
کوهستان گامبورستف که زیر حدود پنج کیلومتر از یخ مدفون شده است، تا اواسط قرن بیستم و هنگامی که مکتشفان روسی پی به وجود کشش گرانشی غیر قابل توضیح از زیر یخ‌ها بردند، حتی تشخیص هم داده نشده بود. پژوهش‌های بعدی، رشته کوه عظیمی به ابعاد کوهستان آلپ اروپا را نمایان کرد که مرتفع‌ترین نقطه آن، چهارهزار و ۵۰۰ متر از سطح دریا بلندتر است. فراکیولی می‌گوید: “این، ناشناخته‌ترین رشته‌کوه روی زمین است و بررسی‌اش به همان اندازه‌ای جذاب است که به کنکاش سیاره دیگری مشغولیم.”
 
اخیراً تیمی از ژئوفیزیکدانان بین‌المللی، با پرواز از فراز گورستان یخ‌بسته کوهستان گامبورتسف، اقدام به تهیه یک نقشه راداری و انجام محاسبات دقیق از میدان گرانشی و مغناطیسی این منطقه کردند. امواج رادار، حکایت از عوارض فیزیکی این کوهستان کردند و محاسبات گرانشی و مغناطیسی نیز امکان نفوذ بیشتری به عمق پوسته را برای پژوهشگران فراهم آوردند. به‌گفته فراکیولی که نتایج پژوهش‌شان امروز در نشریه علمی nature انتشار یافته، این سه شاخص، در مجموع همانند یک تصویر زمین‌شناختی MRI از قشر تا ریشه کوه، عمل می‌کنند. تیم فراکیولی، به پشتوانه همین داده‌ها، موفق به ترسیم تاریخچه پیچیده این رشته‌کوه شد.
 
ظاهراً این کوهستان، امروزه بر فراز رشته‌کوه دیگری قرار گرفته که خود حین دوران عمده قاره‌زایی زمین، در حدود ۱.۱ تا ۱.۸ میلیارد سال پیش ایجاد شده بود، هنگامی‌که شرق جنوبگان از به‌هم‌پیوستگی قطعات ریز قاره‌ای در حال پدید آمدن بود. این رشته‌کوه باستانی، در نهایت دچار فرسایش شدیدی شد و ریشه ۳۲ کیلومتری‌اش بر قشر گوشته آن منطقه باقی ماند. بعد از آن بود که این برآمدگی فوقانی، با تفکیک تدریجی صفحات تکنونیکی و شناور ماندن گوشته سبک‌تر بر فراز این شکاف پوسته‌ای به‌وجود آمد؛ نظیر عارضه مشابهی که به ‌همین منوال در سرتاسر اقیانوس اطلس ایجاد شد.
 
در نتیجه این کوهستان، قریب به یکصد میلیون سال پیش و هنگامی‌که شبه‌قاره هند از جنوبگان جدا و رهسپار شمال می‌شد، شروع به رشد مجدد کرد و بعد از آن، یعنی حدود 34 میلیون سال پیش، با لایه‌های یخی نوپای جنوبگان مواجه شد و لذا به‌گفته فراکیولی، “تمامش را قشری از یخ فراگرفت و این رشته‌کوه در ژرفای سرد آن، برای همیشه مدفون شد. در غیر این صورت حتماً فرسایش یافته بود و امروزه ما این‌همه را نمی‌دیدیم.”
 
 
در همین زمینه:
 
توضیح تصویر:
 تصویر سه بعدی سلسله‌جبال گامبورستف / منبع: British Antarctic Survey