نجیب محفوظ نویسنده،ام کلثوم خواننده، و هدى شعراوی فمینیست… آیا سیمای مصر معاصر را بدون این نام‌ها و چهره‌ها می‌توان تصور کرد؟ با ارجاع به این چهره‌ها و ده‌ها شخصیت سیاسی و فرهنگی دیگر، روبر سوله تلاش می‌کند تاریخ مصر مدرن را در کتابی که به تازگی منتشر کرده است، بازسازی و روایت کند.
محمد علی پاشا، اسماعیل پاشا، سعد زغلول، هدى شعراوی، ناصر،ام کلثوم، سادات، مبارک، نجیب محفوظ، السیسی و… مصر مدرن را اینان ساخته‌اند.
«اینان مصر مدرن را ساخته‌اند» عنوان کتاب روبر سوله است که انتشارات پرین آن را در سیصد صفحه منتشر کرده است. این اولین کتاب این نویسنده در مورد مصر نیست.
نیل، ارتش، مسجد … و تناقض مصری
نیل، ارتش و مسجد. این سه به ترتیب، عناصر کلیدی دی ان‌ای مصر‌اند. باید بی درنگ اضافه کرد که مصر به همراه ایران، تنها کشورهای در منطقه هستند که پیش از اسلام، واجد موجودیتی دولتی بودند.
مدت‌ها پیش از امپراطوری عثمانی و ورود و نفوذ اروپایی‌ها به منطقه، مصر حکومتی از آن خود داشت و این ویژگی تاریخی خاص مصر، و البته ایران است. مصر کشوری باستانی است و قدمت و عمری طولانی دارد، و همین به آن جانی سرسخت همچون پوست تمساح‌های نیل داده است. رخدادهای زیادی در این سرزمین اتفاق افتاده‌اند، بدون آنکه پیوستگی جریان سنت‌ها و هویت‌ها را در آن بگسلند. بله، مصر همیشه مصر است. و همچون سوریه، عراق و یمن از جا درنمی‌رود و درهم نمی‌شکند.
این ثبات وجودی اما مانع نشده است که این کشور در قلب تحولات و پریشانی‌های جهان مدرن عرب قرار نگیرد. حتی می‌توان ادعا کرد که ریشه همه تحولات منطقه در همین سرزمین بوده است: از اسلام سیاسی اخوان المسلمین تا پان‌عربیسم لائیک و سوسیالیست، از جنبش اصلاح اسلام تا اسلام‌گرایی منجمد و محافظه‌کاری نیهیلیستی‌ای که در مسجد بزرگ الاهرام شکل گرفته است. همه چیز در منطقه، گویی از حاشیه نیل سر برآورده است، همه چیز حتی «بهار عربی» که در سال ۲۰۱۱ در ادامه تحولات تونس، در میدان تحریر قاهره، غسل تعمید یافت.
مصر همه چیز را آغاز و همه چیز را امتحان کرده است. می‌گویند تاریخ مدرن مصر، تاریخ تراژیکی است که همواره به بازگشت یک دیکتاتور نظامی، کسی همچون عبدالفتاح السیسی ختم می‌شود. و چنین به نظر می‌رسد که مصری‌ها —که در ۱۹۴۵، ۲۰ میلیون و امروز ۹۲ میلیون نفر اند— همواره محکوم به رژیم‌های پلیسی خشن، شکنجه و فقدان حکومت قانون‌اند. تاریخ مصر مدرن اما پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. باید به این توالی لحظات رهایی و شکست، به شادی و توهم در این تاریخ برگشت و آن را به قول آراگون با “چشم زان سپس” نگریست
دستان مطمئن و قلب رئوف
روبر سوله دستان مطمئن و قلب رئوفی برای پیگیری تاریخ مصر — از اشغال آن به دست بناپارت و سیطره امپراطور عثمانی و بریتانیا بر آن تا تشکیل پادشاهی و سپس جمهوری معاصر— دارد. سوله این کار را به میانجی ده‌ها پرتره از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی مصر —همراه با آلبوم عکس، بیوگرافی و کتاب‌شناسی تحسین‌برانگیزی همچون اهرام مصر— انجام می‌دهد.
او همان قدر به مردان سیاسی بزرگ می‌پردازد که به نجیب محفوظ و‌ام کلثوم و هدی شعراوی و رفاعه رافع طهطاوی فیلسوف؛ چرا که آنها به همان اندازه در ساختن مصر جدید نقش داشته‌اند.
روبرو سوله با کتاب‌هایی که در این سال‌ها در مورد مصر نوشته، این احساس را به دست می‌دهد که ما هرگز مصر را درک نکرده‌ایم. او که خود متولد قاهره است، برای مدت‌ها خبرنگار لوموند در مصر بوده. در حقیقت، اما او به فلاح یا دهقانی مصری در حاشیه رود نیل می‌ماند، رودخانه‌ای که هر سال ماسه‌ها یا در واقع لای سیاهش را به ساحل می‌آورد تا اسرارش را آشکار کند.
کلام آخر را اما بیایید از زبان نجیب محفوظ بشنویم: شب «دریافتم که پیوندی عاطفی مرا با رود یکی ساخته است، و با آن به آرامی و صمیمانه سخن گفتم…»
منبع: لوموند