دوشنبه، شانزدهم ماه اکتبر، در سایت دیدبان حقوق بشر گزارش مفصلی از وضعیت مدارس دخترانه در مناطق مختلف افغانستان منتشر شد که بر اساس آن تعداد دختران دانش‌آموز به‌مراتب کاهش یافته است.
در گزارش دیدبان حقوق بشر که نتیجه تحقیقات گسترده در ولایات بلخ، کابل، ننگرهار و قندهار است، آمده است که بیش از ۴۰ درصد مدارس دولتی از امکانات اولیه برخوردار نیستند. امکاناتی مثل بنای مناسب، شمار کافی میز و صندلی و مواد آموزشی که بسیاری از دانش‌آموزان از کمبود آن رنج می‌برند. اما باوجود این کمبودها، میلیون‌ها دانش‌آموز افغانستانی به تحصیل در مدارس علاقه زیاد نشان می‌دهند.
بر اساس این گزارش در بسیاری از مناطق ناامن افغانستان، همچنان والدین با درس خواندن فرزندان دخترشان مخالف‌اند و ترجیح می‌دهند که دختران خود از تحصیل دست بکشند.
اما حفیظ ابرم، ريس هیات مدیره مدرسه پگاه در کابل، در گفت‌وگو با زمانه می‌گوید انتشار و تکثیر این نوع گزارش‌های کلی و منفی‌نگر نتیجه مثبتی ندارد و باعث کاهش روحیه دانش‌آموزان دختر و والدین‌شان می‌شود. ابرم معتقد است که خلاف آن چه در گزارش دیدبان حقوق بشر آمده است، تعداد دانش‌آموزان دختر در ولایت کابل کاهش نیافته و حتی در بسیاری موارد بیشتر از دانش‌آموزان پسر است.
مدرسه پگاه از مدارس پیشگام در ولایت کابل است و در آن هزار و صد دانش‌آموز دختر و پسر در کنار هم تحصیل می‌کنند. تعداد آموزگاران زن این مدرسه قابل توجه است و در بخش تحصیل ابتدایی آن همه آموزگاران زن هستند.
به اعتقاد ابرم، صادر کردن حکم واحد که تعداد دانش‌آموزان دختر در افغانستان رو به کاهش است، در روحیه مردم تاثیر منفی خواهد داشت و ممکن است باعث کاهش یافتن تعداد دختران در آینده بشود.
به گفت‌وگوی زمانه با حفیظ ابرم، ریس هیات مدیره مدرسه پگاه می‌توانید در اینجا گوش دهید:
از سوی دیگر، خلیل وداد، مترجم و پژوهشگر افغانستانی مقیم هلند که در رابطه با برنامه‌های آموزشی سفرهای زیادی ولایات مختلف افغانستان داشته و از چندین مدارس دخترانه دیدار کرده است، در گفت‌وگو با زمانه می‌گوید که دختران با وجود نبود امنیت و شرایط مناسب تحصیل، علاقه‌مندی زیادی بزای آموزش دارند. وداد معتقد است که این دختران عمل قهرمانانه‌ای می‌کنند که با وجود خطر جانی به تحصیل خود ادامه می‌دهند.
خلیل وداد دفتر خاطرات آنا فرانک را با پشتبانی موزه آنا فرانک از زبان هلندی به فارسی ترجمه کرده و نسخه کاغذی آن را بین صدها دانش‌آموز دختر در مدارس مختلف در افغانستان توزیع کرده است. او که شاهد شرایط بسیار بد مدارس و کمبود کتاب‌های درسی و نیازهای گسترده دانش‌آموزان بوده است، می‌گوید دولت افغانستان و سازمان‌های بین‌المللی برنامه مشخصی برای بهبود ساختار آموزشی ندارند. به عقیده او ،بدون فراهم کردن شرایط مناسب، به مدارس فرستادن دانش‌آموزان باعث تلفات زیاد جانی شده است و می‌شود. علاقه و اشتیاق زیاد کودکان برای درس خواندن به جای کار، نشانه‌ای مثبت در جامعه افغانستان است که با برنامه‌ریزی دقیق و درازمدت تقویت نمی‌شود.
وداد، فساد را یک دیگر از عوامل کمبود مدارس و نبود شرایط مناسب مداریس در افغانستان می‌داند. او می‌گوید در طول سفرهای متعدد خود شاهد آن بوده است که ساختمان یک مدرسه هفت سال طول کشیده و همچنان ناتمام مانده است و کودکان در مدارس سر باز یا روی زمین به تحصیل خود ادامه می‌دهند.
گفت‌وگوی زمانه با خلیل وداد، پژوهشگر و مترجم یادداشت‌های آنا فرانک را در اینجا می‌توانید گوش دهید:
در افغانستان مدارس دولتی، خصوصی و دینی فعال است که با شرایط متفاوت و حتی گاهی با مواد آموزشی متفاوت اداره می‌شوند. مدارس دولتی با اینکه رایگان است از کیفیت بالای آموزش برخوردار نیست و گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی نیز از این تفاوت در ساختار آموزشی در افغانستان گفته‌اند. مدارس خصوصی با این که تلاش دارند شهریه‌های خود را تا حد امکان پایین نگه دارند، کیفیت نسبتا بهتر آموزشی دارند و از شرایط بهتری برخورداراند. هرچند وزارت فرهنگ تلاش دارد همه مدارس کشور را تحت نظارت داشته باشد، اما در عمل این کار امکان‌پذیر نیست.
برای مثال در متاطقی که تحت سلطه طالبان است، مدارسی فعالیت دارند که نظام آموزشی آنها کاملا مذهبی‌ست و از مواد آموزشی مدارس مذهبی پاکستان استفاده می‌کنند. این مدارس از دسترسی و نظارت دولت افغانستان دور است و شیوه تربیت و آموزش در این نوع مدارس در بسیاری موارد طالبانی ارزیابی شده است.
یکی از پیشنهادهای دیدبان حقوق بشر به دولت افغانستان این است که تا سال ۲۰۳۰ استفاده از کمک‌‌های مالی و همکاری‌های سازمان‌های بین‌المللی، سطح آموزش و امکانات تحصیلی را تا حد امکان بالا ببرد تا همه کودکان را در سراسر کشور از تحصیل ابتدایی و مواد تحصیلی برخوردار شوند.
دیدبان حقوق بشر همین طور از تمام نیروهای نظامی کشور درخواست می‌کند که از هر گونه استفاده از بناهای مدارس برای عملیات جنگی پرهیز کنند. این سازمان از سران کشور درخواست می‌کند برنامه‌های مشخصی برای مبارزه علیه فساد طراحی کنند و حمایت ویژه‌ای از دختران دانش‌آموز داشته باشند تا آنها بتوانند تحصیل ابتدایی و میانه خود را بدون توقف و مانع به پایان برسانند.
گزارش دیدبان حقوق بشر تاکید ویژه‌ای بر برابری حق تحصیل دختران و پسران می‌کند و توصیه می‌کند که به هیچ وجه نباید تحصیل فرزند پسر از فرزند دختر مهم‌تر دانسته شود. مشکل تامین امنیت، تبعیض جنسیتی، ازدواج زودهنگام و کار کودک بخش‌های دیگری از گزارش دیدبان حقوق بشر را تشکیل می‌دهد.