محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران از اروپا خواست تا در صورت خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران، به همراهی با واشنگتن نپردازند. او هشدار داد که دنباله‌روی اروپا از آمریکا به معنای پایان «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) خواهد بود.

آینده برجام در خطر است

ظریف جمعه هفتم مهر / ۲۹ سپتامبر در گفت‌و‌گو با دو روزنامه «گاردین» و «فایننشال‌تایمز» گفت که در صورت شکست توافق هسته‌ای، ایران فناوری هسته‌ای پیشرفته‌تری نسبت به پیش از برجام توسعه خواهد داد.

هرچند وزیر خارجه ایران تأکید کرد که ایران پس از شکست برجام نیز به دنبال فناوری ساخت سلاح هسته‌ای نخواهد بود و تهران به تعهداتش ذیل پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌ پی تی) عمل خواهد کرد.

سه قدرت اروپایی آلمان، بریتانیا و فرانسه در مذاکرات هسته‌ای با ایران در کنار روسیه، چین و آمریکا حاضر بودند. حاصل این مذاکرات برجام بود که در ۲۰۱۵ به امضاء طرفین رسید. بر اساس این توافق، ایران محدودیت‌های گسترده بر برنامه هسته‌ای خود را در ازای رفع تدریجی تحریم‌های بین‌المللی مرتبط با آن پذیرفت.

ظریف در گفت‌و‌گو با گاردین و فایننشال‌تایمز گفت که تهران تنها در صورتی نسبت به ادامه رعایت محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای خود قانع خواهد شد که در صورت خروج آمریکا از برجام، دیگر طرفین توافق نسبت به مفاد آن متعهد باقی بمانند و تحریم‌های احتمالی جدید واشنگتن بر ایران را نپذیرند.

اگرچه مقام‌های ارشد کشورهای اروپایی از برجام دفاع کرده‌ و اتحادیه اروپا نیز پایبندی ایران به این توافق را مورد تأیید قرار داده است، اما اروپا در نقد برنامه موشکی ایران کنار آمریکا ایستاده‌.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز از احتمال مذاکره برای گنجاندن بندهایی مربوط به برنامه موشکی ایران در برجام خبر داده بود.

حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران نیز از اروپا خواسته بود تا نسبت به نقض برجام، پیامی قاطع به آمریکا بفرستد.

«ترامپ در برجام نمی‌ماند»

برجام پس از رسیدن دونالد ترامپ به کاخ سفید در معرض خطر قرار گرفته است. رئیس‌جمهوری آمریکا از دوران مبارزات انتخاباتی مخالفت خود را با برجام اعلام کرد و وعده داد که فشارها بر ایران را افزایش دهد. ترامپ در پی اعلام عدم تبعیت ایران از برجام در ماه اکتبر است. اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیروی ایران از این توافق را تأیید کرده است.

مجمد جواد ظریف در گفت‌و‌گو با گاردین و فایننشال‌تایمز گفت که به باور او ترامپ در گزارش خود به کنگره آمریکا پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید نخواهد کرد. «فکر می‌کنم او سیاستِ پیش‌بینی‌ناپذیربودن را در پیش گرفته و حالا غیرقابل‌اتکا‌بودن را هم به آن افزوده است. حدس و فرضم این است که او [پیروی تهران از برجام را] تأیید نکند و بگذارد کنگره در این مورد تصمیم بگیرد.»

رئیس‌جمهوری آمریکا موظف است تا هر سه ماه پایبندی ایران به برجام را تأیید کند. در صورت عدم تأیید در موعد بعدی که ۱۵ اکتبر است، کنگره ۶۰ روز فرصت خواهد داشت تا تحریم‌های معلق‌شده به دلیل توافق هسته‌ای را بار دیگر اعمال کند.

ترامپ  ۲۸ شهریور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد توافق هسته‌ای با ایران را بدترین توافق یک‌طرفه‌ای‌ دانست که آمریکا تاکنون امضا کرده است. او این توافق را باعث شرمندگی آمریکا دانسته و گفته بود برجام یک «توافق بد» است و آمریکا هرگز در قراردادی یک طرفه که سودی برایش نداشته باشد باقی نمی‌ماند.

پس از آن حسن روحانی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل از برجام دفاع کرد و گفت که « جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری نخواهد بود که برجام را نقض کند ولی در مواجهه با نقض آن عکس‌العمل متناسب و قاطع نشان خواهد داد.»

او در کنفرانس خبری پس از آن نیز گفت که شیوه برخورد ایران نسبت به خروج آمریکا از آن به واکنش کشورهای اروپایی بستگی خواهد داشت.

ترامپ پیشاپیش تصمیم خود را درباره برجام گرفته، اما هنوز آن را علنی نکرده است. ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا پس از دیداری دوجانبه در حاشیه سازمان ملل با ترامپ گفته بود که رئیس‌جمهوری آمریکا تصمیمش را درباره توافق هسته‌ای با ایران اتخاذ کرده اما از اعلام آن به او اجتناب کرده است.

روحانی و ظریف هر دو به سابقه عدم پیروی اروپا از تحریم‌های تحمیلی واشنگتن بر ایران اشاره کرده‌اند. به گفته ظریف، «در دهه ۱۹۹۰، اروپا مقرراتی برای حفظ منافع تجاری اروپا و اتخاذ تمهیدات متقابل در صورت اعمال تحریم‌های ایالات متحده تنظیم کرده بود. و شاید بار دیگر همین راه را پیش بگیرد.»

اروپا در مقررات مصوب ۱۹۹۶ به شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران و لیبی مصونیت بخشید. احتمال دارد این قانون احیا شود و تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه ایران را نیز در بر بگیرد.

در همین زمینه