بیژن روحانی – آیا همکاری میان یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های دنیا با یک دانشنامه آزاد و اینترنتی ممکن است؟ مسئولان «موزه بریتانیا» در لندن اعلام کرده‌اند همکاری با دانشنامه «ویکی‌پدیا» می‌تواند باعث شود تعداد بیشتری از مراجعه‌کنندگان و کاربران اینترنتی به اطلاعات ارزشمند در خصوص آثار منحصر به فرد این موزه دسترسی پیدا کنند و نسبت به آن علاقمند شوند.
در ابتدا ممکن است این طور به نظر برسد که نقاط چندان مشترکی بین یکی از وزنه‌های موزه‌داری و پژوهش در جهان و یک دانشنامه آزاد اینترنتی که هر کس با هر میزان اطلاعات و دانش می‌تواند در تدوین آن مشارکت کند، وجود ندارد. اما این دو مؤسسه بزرگ، که یکی در پانزدهم ژانویه ۱۷۵۹ درهای خود را به روی همگان گشود و دیگری در پانزدهم ژانویه ۲۰۰۱ نخستین مقاله آن‌لاین خود را منتشر کرد، به جز روز تولد یکسان، در برخی هدف‌های اصلی خود نیز اشتراکاتی دارند.
به گفته‌ی ماتئو کوک، مدیر پایگاه اینترنتی موزه بریتانیا، این دو مؤسسه بزرگ در برخی اصول ایدئولوژیک خود از جمله «روشنگری» و بسط دانش عمومی با هم اتفاق نظر دارند. به گفته مسئولان موزه بریتانیا، این مؤسسه غیر انتفاعی بزرگ سعی می‌کند فرهنگ و تاریخ تمام جهان را زیر یک سقف گرد آورد تا به این ترتیب راه برای درک دانش انسانی از طریق توالی زمانی و مقایسه آثار با یکدیگر هموار شود. از سوی دیگر ویکی‌پدیا نیز یک پروژه بزرگ و در جریان است که تلاشش در جهت به وجود آوردن یک دانشنامه غنی به تمام زبان‌های جهان است. بنابراین وقتی که مسئولان موزه در ماه‌های گذشته با پیشنهاد همکاری از سوی این دانشنامه آزاد رو‌به‌رو شدند، به آن روی خوش نشان دادند.
مطابق اظهارات مدیر وب‌سایت موزه بریتانیا، اگر به عنوان مثال آمار مراجعه‌کنندگان به صفحه «اینترنتیسنگ» نوشته مصری روزتا در وب‌سایت موزه را با آمار مراجعه‌کنندگان به صفحه‌ای در مورد همین سنگ‌نوشته در ویکی‌پدیا مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که در عمل تعداد مراجعه‌کنندگان و خوانندگان مقاله ویکی‌پدیا چند برابر مراجعه‌کنندگان به وب‌سایت موزه بریتانیا هستند. بنابراین به جای مقابله یا دوری گزیدن از این امکان، بهتر است با آن به همکاری پرداخت.
وب‌سایت ویکی‌پدیا در سال حدود ۳۳۰ میلیون بازدیدکننده مختلف دارد. بازدیدکنندگان وب‌سایت موزه بریتانیا در سال گذشته حدود هفت و نیم میلیون نفر و بازدیدکنندگان از محل خود موزه در لندن نیز در سال گذشته حدود شش میلیون نفر بوده است.
بیژن روحانی: سرپرستان وب‌سایت موزه بریتانیا تخمین می‌زنند حداقل هزاران اثر از میان هفت میلیون اثر موزه این قابلیت را دارد که مقالات جالب توجهی در موردشان نوشته شود و روی ویکی‌پدیا قرار بگیرد. بنابراین گروهی از ویراستاران وب‌سایت ویکی‌پدیا اجازه یافتند در مورد اشیاء و آثار مهم آن مقالاتی تهیه کنند.
گرچه امکان ویرایش و نوشتن مقالات توسط هر کس با هر میزان دانش و اطلاعات در ویکی‌پدیا، به اعتقاد برخی از منتقدان این دانشنامه باعث شده تا نتوان از آن به عنوان یک منبع علمی و صد در صد قابل اطمینان نام برد، اما واقعیت آن است که این دانشنامه که روزبه‌روز بر دامنه و میزان اطلاعات مدخل‌هایش در زبان‌های مختلف اضافه می‌شود، میلیون‌ها نفر بازدیدکننده دارد و به شکل یکی از نخستین مراجع آن‌لاین درآمده است. در موتورهای جست‌وجوی اینترنتی نیز مقالات ویکی‌پدیا غالباً به عنوان نخستین یافته‌ها نشان داده می‌شود. بنابراین وجود چنین قابلیت‌های بالایی کافی بود تا مسئولان موزه بریتانیا که مدیریت محل نگهداری بیش از هفت میلیون اثر تاریخی را به عهده دارند، به همکاری با ویکی‌پدیا ترغیب شوند.
سرپرستان وب‌سایت موزه بریتانیا تخمین می‌زنند حداقل هزاران اثر از میان هفت میلیون اثر موزه این قابلیت را دارد که مقالات جالب توجهی در موردشان نوشته شود و روی ویکی‌پدیا قرار بگیرد. بنابراین در نهایت گروهی از ویراستاران وب‌سایت ویکی‌پدیا از موزه بازدید کردند و اجازه یافتند برای مدتی در موزه به فعالیت اختصاصی بپردازند و در مورد اشیاء و آثار مهم آن مقالاتی تهیه کنند. آن‌ها همچنین با موزه‌داران در ارتباط نزدیک قرار گرفتند و پرسش‌هایی را که ممکن است برای میلیون‌ها نفر بازدیدکننده مطرح باشد با آن‌ها در میان گذاشتند تا پاسخ آن‌ها را روی ویکی‌پدیا قرار دهند. با این‌حال موزه خواسته است تا از پرداختن به موارد مناقشه‌انگیز خودداری شود. همچنین موزه بریتانیا موافقت نکرده است تا عکس‌ها و تصاویری را که با وضوح بالا از برخی از آثار مهم این گنجینه تهیه کرده است برای انتشار در بخش «ویکی‌مدیا» قرار دهد.
«ویکی‌مدیا» یکی از بخش‌های وب سایت ویکی‌پدیاست که کاربران در آن تصاویر مختلف را بارگذاری می‌کنند و از آن به عوان منبع تصاویر در مقالات ویکی‌پدیا توسط کاربران دیگر و به طور آزاد و رایگان استفاده می‌شود.
از سوی دیگر موزه بریتانیا مشغول بررسی امکان استفاده از Q. R. Code یا رمزگان پاسخ سریع در کنار تعدادی از آثار تاریخی این گنجینه است. کدهای کیو آر شامل چیدمانی از چهارگوش‌های سیاه روی زمینه سفید و حاوی اطلاعات فشرده است و می‌تواند توسط گوشی‌های تلفن هوشمند، مانند آیفون، خوانده شود. این کد‌ها به عنوان مثال می‌تواند کاربر را به یک صفحه اینترنتی که شامل اطلاعاتی مفصل‌تر و تکمیلی‌تر از یک اثر تاریخی است راهنمایی کند.
ویکی‌پدیا تمایل دارد با قرار دادن کدهای کیو آر در کنار آثار تاریخی در موزه، بازدیدکنندگانی را که در فضای موزه بریتانیا حضور دارند به صفحات اینترنتی ویکی‌پدیا در خصوص همان اثر هدایت کند، اما مسئولان موزه می‌گویند ترجیح می‌دهند کاربران با اسکن کردن این کد‌ها توسط گوشی‌های تلفن وارد وب سایت خود موزه شوند و اطلاعات کامل‌تر را آن‌جا به دست آورند. این تجربه پیش از این در موزه‌های دیگری از جمله موزه دربی در بریتانیا به کار گرفته شده است.
با ورود فن‌آوری‌های جدید و با تلفیق رسانه‌های مختلف آن‌لاین با یکدیگر، موزه‌داری نیز اکنون وارد مرحله‌ی تازه‌ای از زندگی خود شده است و به این ترتیب روش‌های پیشین برای جلب مخاطب و انتقال اطلاعات جای خود را به فضای دیجیتال و عصر چندرسانه‌ای می‌دهند.
در همین زمینه: