بیژن روحانی- با شدت گرفتن بحران و درگیری‌ها در لیبی، بار دیگر سازمان‌های جهانی و کارشناسان حفاظت از آثار تاریخی نسبت به سرنوشت میراث فرهنگی و محوطه‌های تاریخی در این کشور ابراز نگرانی کرده‌اند. این چندمین بار از زمان آغاز درگیری‌ها در لیبی است که هشدارهایی نسبت به تخریب و غارت آثار باستانی در آن‌جا منتشر شده است.

با ورود نیروهای مخالف قذافی به پایتخت و شدت یافتن بی‌ثباتی و ناامنی، سازمان جهانی یونسکو نسبت به غارت و تخریب آثار تاریخی در این کشور هشدار داده و از تمام خریداران آثار هنری و موزه‌های جهان خواسته است تا نسبت به خریدن آثاری که احتمال می‌رود از لیبی غارت شده باشند هوشیاری و مراقبت به خرج دهند.

ایرینا بوکووا، مدیرکل یونسکو، با انتشار بیانیه‌ای از مردم لیبی، همسایگان آن کشور و تمام کسانی که در سراسر جهان دست‌اندرکار خرید و فروش آثار تاریخی هستند خواسته است نسبت به حفاظت از میراث فرهنگی لیبی حساسیت به خرج دهند. به گفته‌ی خانم بوکووا، تجربه نشان داده است در زمان ناآرامی‌های اجتماعی احتمال ویرانی آثار تاریخی و میراث فرهنگی به خطری جدی تبدیل می‌شود، به همین دلیل باید روند اوضاع و افرادی را که با بی پروایی احتمال دارد دست به غارت آثار باستانی بزنند مورد مراقبت فراوان قرار داد. به گفته‌ی او خریداران بی‌توجهی که نسبت به تملک آثار دزدیده و غارت شده اقدام می‌کنند، در حقیقت مشوق و محرک این چنین اعمالی هستند.

بیژن روحانی: با ورود نیروهای مخالف قذافی به پایتخت و شدت یافتن بی‌ثباتی و ناامنی، سازمان جهانی یونسکو نسبت به غارت و تخریب آثار تاریخی در این کشور هشدار داده است.(+بشنوید)

در بسیاری مناطقی که درگیر جنگ‌های داخلی و ناآرامی‌های اجتماعی هستند غارت و قاچاق آثار باستانی به دلیل سست شدن ساختارهای کنترل به امری رایج بدل می‌شود. به جز افرادی که ممکن است در ابعاد کوچک به غارت آثار تاریخی بپردازند، باندهای بزرگ قاچاق عتیقه نیز فرصت فعالیت پیدا می‌کنند. اما از سوی دیگر و در برخی مناطق مانند افغانستان یا کامبوج، به هنگام جنگ‌های داخلی، جنگ سالاران و گروه‌های مسلحی که درگیر نبرد بوده‌اند نیز به طور گسترده در قاچاق آثار با ارزش تاریخی دست داشته‌اند.

«معاهده ۱۹۷۰ یونسکو در خصوص ممنوعیت و جلوگیری از ورود، خروج و انتقال غیرقانونی مالکیت اموال فرهنگی»، به وضوح کشورهای عضو را از خریدن و تملک آثاری که به طور غیرقانونی و قاچاق از یک کشور غارت و یا دزدیده شده منع می‌کند و از ‌آن‌ها می‌خواهد در صورت یافتن و یا تملک چنین آثاری آن را به کشور اصلی بازپس فرستند.

مدیرکل یونسکو در میان درگیری‌های لیبی با بسیاری از کشورهای جهان و به خصوص همسایگان لیبی تماس گرفته و آن‌ها را در جریان احتمال ورود اشیاء غارت شده از لیبی قرار داده است. به گفته‌ی خانم بوکووا، یونسکو آماده است تا کمک‌های خود را برای برآورد میزان آسیب‌های وارد شده به محوطه‌های «میراث جهانی» لیبی در اختیار این کشور بگذارد.

پنج محوطه‌ی لیبی در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده‌اند. محوطه سیرن یا شحات با آثاری از دوران یونانی‌ها، ویرانه‌های شهر رومی لپتیس مانیا، بندر فینقی صبراته، محوطه‌ی صخره‌‌های پیش از تاریخ در کوه‌های اکاکوس در صحرا و شهر تاریخی غدامس با چندین دوره تاریخی از زمان رومی‌ها، بربرها و امپراتوری بیزانس. لیبی همچنین دارای دو موزه باستان‌شناسی و تاریخی مهم است.

بیژن روحانی: پنج محوطه‌ی لیبی در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده‌اند از جمله محوطه سیرن یا شحات با آثاری از دوران یونانی‌ها.(+بشنوید)

پیش از وقایع هفته‌ی اخیر و قبل از ورود مخالفان سرهنگ قذافی به طرابلس نیز نگرانی‌هایی جدی در مورد سرنوشت میراث فرهنگی لیبی وجود داشت. در همین خصوص یونسکو و کمیته جهانی سپر آبی پیش‌تر نیز هشدارها و اطلاعیه‌هایی برای حفاظت از آثار تاریخی لیبی به هنگام ناآرامی‌های اخیر صادر کرده بودند. کمیته بین‌المللی سپر آبی یا Blue Shield، که هدفش حفاظت از میراث فرهنگی به هنگام جنگ و بلاهای طبیعی است، از تمام طرفین درگیر در مخاصمات لیبی خواسته بود به محوطه‌های باستانی و آثار با ارزش این کشور احترام بگذارند.

در ماه‌های گذشته و در میان درگیری‌ها، گزارش‌‌هایی از طرف نیروهای مخالف و معترضان منتشر شد که در آن ادعا شده بود نیروهای قذافی بخشی از سلاح‌ها، موشک‌اندازها و ادوات جنگی دیگر را در محوطه باستانی لپتیس مانیا (Leptis Magnia) مستقر کرده اند. مطابق «معاهد‌ه‌ی ۱۹۵۴ لاهه در خصوص حفاظت اموال فرهنگی به هنگام درگیر‌های مسلحانه»، آثار و اموال تاریخی باید از گزند تعرض، تخریب و غارت به هنگام جنگ در امان بمانند، به شرط این که از ‌‌‌آن محوطه‌ها استفاده نظامی نشود. استقرار سلاح‌های جنگی در این منطقه باستانی این خطر را داشت که آن را در معرض هدف بمباران نیروهای ناتو و یا حمله مخالفان قرار دهد. لیبی در سال ۱۹۶۰ به معاهده لاهه در خصوص حفاظت از اموال فرهنگی به هنگام جنگ پیوست و آن را امضاء کرد، بنابراین نیروهای دولتی و مخالفان آن‌ها که قصد در دست گرفتن قدرت را دارند ملزم به رعایت مفاد این معاهده هستند.
 

از سوی دیگر حضور گسترده جنگنده‌‌های کشورهای عضو ناتو در بمباران مواضع نیروهای دولتی، نگرانی های فراوانی در مورد آسیب دیدن این آثار به وجود آورده است. با آن که انتظار می‌رفت کشورهای شرکت کننده در عملیات هوایی علیه نیروهای قذافی در خصوص حفاظت محوطه های باستانی لیبی به هنگام بمباران برنامه‌ی روشنی ارائه کنند، تاکنون هیچ راهکاری در این خصوص به بحث و بررسی گذاشته نشده است.
  

در همین زمینه:

::میراث فرهنگی لیبی در میان درگیری‌ها::
::آثار باستانی مصر و رویدادهای اخیر::