سیر تحولات در روزهای اخیر، حاکی از آن است که به‌زودی تغییراتی اساسی در لیبی رخ خواهند داد. مخالفان معمر قذافی در حال آماده شدن برای «آخرین نبرد بزرگ» علیه هواداران قذافی هستند.  خبرگزاری «رویترز» گزارش می‏دهد که شورشیان به منظور یافتن سرهنگ قذافی یگان‌های ویژه‌ای را به مناطق مختلف اعزام کرده‌اند. پنجشنبه گذشته نبرد شدیدی در طرابلس بین نیروهای وفادار به معمر قذافی و شورشیان مخالف برای در اختیار گرفتن کامل شهر درگرفت. در حال حاضر کنترل بیشتر مناطق حساس شهر در دست نیروهای مخالف است، ولی نیروهای وفادار به معمر قذافی که به سلاح‏های سنگین مجهز هستند، هنوز به مقاومت خود ادامه می‏دهند. قذافی روز پنجشنبه سوم شهریور در یک پیام رادیویی کوتاه از طرفدارانش خواست که علیه شورشیان قیام کنند و آنها را شکست دهند. او در این پیام صوتی مخالفان خود را «خیانتکار» نامید و دخالت کشورهای خارجی را در مناقشه داخلی لیبی محکوم کرد.
 
قذافی در مخفیگاه
 
محل اقامت قذافی همچنان نامعلوم است، اما این احتمال هست که او هنوز در لیبی باشد. اصرار شورشیان مخالف به پیشروی به سوی شهر «سرت»، زادگاه معمر قذافی، این احتمال را تقویت می‏کند. از آن‌سو، استقرار نیروهای طرفدار قذافی در «سرت» نیز می‏تواند دلیل دیگری برای احتمال حضور قذافی در لیبی باشد. به‏علاوه «آسوشیتدپرس» به نقل از سخنگوی قذافی گزارش کرده است که رهبر لیبی «در امان و سالم» است و جنگ با نیروهای مخالف را رهبری می‏کند.
 
در همین حال، شبکه «سی‌ان‌ان» گزارش داده است که نیروهای ویژه بریتانیا، فرانسه، اردن و قطر در خاک لیبی حضور دارند و بر شدت عملیات خود افزوده‌اند. بریتانیا می‏گوید که ناتو به مخالفان قذافی در یافتن او و دیگر اعضای رژیمش کمک می‏کند. ویلیام هیگ، وزیر دفاع بریتانیا روز پنجشنبه به شبکه خبری «اسکای نیوز» گفت که ناتو برای یافتن قذافی، تجهیزات اطلاعاتی و شناسایی در اختیار مخالفان حکومت لیبی قرار می‏دهد.
 
سایر تلاش‏ها
 
در تحولی دیگر، «شورای ملی انتقالی لیبی» تغییر محل برخی از وزارتخانه‏ها از بنغازی به طرابلس را آغاز کرده است. این شورا همچنین اعلام کرده است که انتخابات ظرف هشت ماه برگزار خواهد شد و این‌که، مصطفی عبدالجلیل، رئیس شورای ملی انتقالی از تمایل شورای ملی برای محاکمه قذافی در لیبی خبر داد. این در حالی است که پیشتر، دادگاه لاهه قذافی را به اتهام ارتکاب جنایات جنگی تحت تعقیب قرار داده است.
 
همزمان، دیپلمات‏های ارشد بیش از ۳۰کشور جهان در استانبول گرد آمده‏اند تا درباره دوران گذار و انتقال قدرت به شورای ملی انتقالی لیبی گفت‌وگو کنند. یکی از مهم‌ترین مشکلات پیش رو کمبود نقدینگی برای پرداخت حقوق کارمندان و سایر هزینه‏های جاری است. رهبران چندین کشور جهان از سازمان ملل و اتحادیه اروپا خواسته‏اند هر چه سریع‏تر با لغو بخشی از تحریم‏ها علیه لیبی، پول‏های مسدود شده رژیم معمر قذافی را در اختیار شورای ملی انتقالی لیبی قرار دهند.
 
محمدحسین درویش: اگر پشتيبانی نظامی و ديپلماتيک خارجی از بخشی از مردم برای سقوط معمر قذافی نبود، ای بسا او حتی در حال حاضر در مخفیگاه نبود و به پشتوانه قبایل طرفدارش- همچون چندماه گذشته- از تلویزیون و به صورت زنده سخنرانی می‏کرد و برای شورشیان خط و نشان می‏کشید.
 
محمود جبرئيل، رهبر مخالفان معمر قذافی که به استانبول سفر کرده است، از اتحاديه آفريقا خواست تا شورای ملی انتقالی را به رسميت بشناسد و افزود اين شورا درصدد است تا کرسی ليبی در سازمان ملل متحد را کسب کند. در اين ارتباط، خبرگزاری «رويترز» از احتمال به رسميت شناخته شدن شورای ملی انتقالی توسط اتحاديه آفريقا خبر داد.
 
این در حالی است که روز پنجشنبه، اتحادیه عرب حمایت کامل خود را از شورای ملی انتقالی لیبی به عنوان نماینده مشروع مردم لیبی اعلام کرد. این اقدام اتحادیه عرب نشانگر پذیرفتن مخالفان حکومت لیبی به عنوان دولت آینده این کشور است. با اشغال بسیاری از مناطق طرابلس توسط مخالفان حکومت لیبی و مخفی شدن معمر قذافی، بسیاری از دولت‏های دیگر حکومت او را به رسمیت نمی‏شناسند.
 
ساختار قبیله‏ای لیبی
 
ساختار قبیله‏ای لیبی به قذافی کمک کرده است که بتواند تا این لحظه در برابر نیروهای مخالف مقاومت کند. در نظام‏هایی که ارتش بيش از مردم و دولت- ملت به شخص حاکم وفادار است و حاضر به اتخاذ بی‏طرفی در رقابت‌های سياسی نيست، حاکمان بدون کشتار انبوه مردم کنار نمی‏روند. این اتفاقی است که در لیبی نیز شاهد آن هستیم. در خصوص لیبی، اگر پشتيبانی نظامی و ديپلماتيک خارجی از بخشی از مردم برای سقوط معمر قذافی نبود، ای بسا او حتی در حال حاضر در مخفیگاه نبود و به پشتوانه قبایل طرفدارش- همچون چندماه گذشته- از تلویزیون و به صورت زنده سخنرانی می‏کرد و برای شورشیان خط و نشان می‏کشید.
 
با این اوصاف، سیر حوادث در روزهای اخیر و موفقیت‏های نظامی شورشیان مخالف رهبر لیبی این احتمال را بیش از پیش قوی می‏کند که پایان دوران حکومت معمر قذافی نزدیک است. به‏ویژه این‌که شورای ملی انتقالی اعلام کرده است که جایزه‏ای به میزان تقریبی‏ یک میلیون و ششصد هزار دلار برای زنده یا مرده قدافی در نظر گرفته است‏. اعلام چنین پاداشی برای سر او یعنی این که دیگر فرصتی برای قذافی باقی نمانده است تا با واگذاری مسالمت‏آمیز قدرت، امکان ادامه زندگی در لیبی را داشته باشد. باید منتظر ماند و دید که آیا معمر قذافی همچون صدام حسین، دیکتاتور سابق عراق، حاضر به تسلیم هست یا با توجه به سرنوشتی که برای صدام حسین رقم خورد، تسلیم نخواهد شد و پایان زندگی‏اش پایان حکومت او خواهد بود.
 
منبع کاریکاتور: اینجا.