درد کردها با همه‌پرسی دوا نمی‌شود

استقلال کردستان، خواست مشروع مردم  شمال عراق است. اما مسعود بارزانی، رئیس اقلیم ۴ سال پس از اتمام دوره ریاست جمهوری‌اش، هنوز در قدرت است و در دو سال گذشته نیز هیچ جلسه‌‌ای در پارلمان اقلیم برگزار نشده است؛ از این بابت، آیا طرح برگزاری همه‌پرسی، همچون همه‌پرسی قانون اساسی در ترکیه، صرفاً بهانه‌ای برای در قدرت ماندن و گامی دیگر به سوی دیکتاتوری نیست؟

آیا همه‌پرسی سرپوشی برای بحران نیست؟

مدتی است این تصور غلط، از جمله نزد مقامات کاخ سفید، وجود دارد که کردستان عراق همانی است که پنج سال پیش، قبل از وجود دولت اسلامی بود: یک دموکراسی موفق و صلح آمیز و رو به رشد که درخواست استقلالش از عراق روز به روز و بیش از پیش نادیده گرفته می‌شود.

متأسفانه از آن زمان منطقه دچار تغییرات زیادی (از جمله جنگ، عقب نشینی نیروهای آمریکایی از منطقه و عملکرد بد خود کردها) شده است. علی‌رغم رانده شدن داعش به غرب و جنوب منطقه، کردستان از نظر سیاسی و اقتصادی درهم شکسته است. مسعود بارزانی بعد از گذشت ۴ سال از اتمام دوره ریاست جمهوری خود هنوز بر این کرسی نشسته است و ۲ سال از آخرین جلسه پارلمانی در اقلیم میگذرد. دولت بدهکار است و به سختی می‌تواند حقوق سه چهارم نیروی کاری را که در استخدامش هستند پرداخت کند. ارتش و نیروهای امنیتی نیز دچار شکاف شده و به سازمانهای رقیب بدل شده‌اند.

واکنش بارزانی به این دشواری‌ها، برنامه‌ریزی یک همه پرسی برای استقلال کردستان عراق در روز ۲۵ سپتامبر/۳ مهر بوده است. این تصمیم بارزانی نه تنها از طرف دولت فدرال عراق بلکه از جانب همسایه‌های قدرتمند آن مثل ایران و ترکیه و البته ایالات متحده مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. از آن مهمتر، حتی برخی از کردهای خواهان استقلال نیز این همه‌پرسی را مهر تأییدی دانسته‌اند بر این که سیاست منطقه به بن‌بست خطرناکی رسیده است.

 آیا کردستان به  رهبران جوان و جدید نیاز ندارد؟

شاسوار قدیر، صاحب شبکه تلویزیونی مستقل NRT کردستان، برای مثال، می‌گوید: «(این همه‌پرسی) بهانه‌و توجیهی از سوی رهبران کرد برای باقی ماندن در قدرت است. نسل جوان چی راجع به مبارزه این رهبران در کوه‌ها علیه صدام حسین نمی‌داند، به همین دلیل این رهبران قدیمی نیاز به بهانه و توجیه دیگری برای اداره کشور برای یک دوره دیگر و احتمالاً تا ۲۶ ساله آینده دارند.»

کاری که باید در اقلیم کردستان انجام داد،نه همه‌پرسی، بلکه یک انتخابات آزاد و عادلانه برای مجلس است

این کلمات تلخ، چشم‌انداز نسل جوان کردها –و عراقی‌هایی— را منعکس می‌کند که برای ایجاد اقتصاد کارا و دولت پایدار (در بحبوحه اختلافات فرقه‌ای، جنبش‌های افراطی و علی‌رغم تشکیلات فاسد دولتی) پس از سقوط داعش تلاش می‌کنند. چالش آنها، چه خوشمان بیاید یا نه، «ساخت دولت-ملت» است و در این راه، آنها به شدت و البته به شکل ناامیدانه‌ای خود را نیازمند کمک ایالات متحده می‌دانند.

از آنجاکه بیشتر شبکه‌های تلویزیونی عراق در کنترل دولت یا احزاب سیاسی‌اند، تأسیس یک شبکه تلویزیونی مستقل محل خوبی برای شروع است. این کاری است که قدیر، متولد شهر سلیمانیه، پس از خرده‌فروشی بازی‌های ویدئویی در نوجوانی و سپس تبدیل شدن به یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران بخش املاک و مسکن، در سن ۳۲سالگی با تأسیس شبکه NRT انجام داده است.

این شبکه در ابتدا کار خود را  از سال ۲۰۱۱ با شعار «شجاعت، اعتدال، حقیقت» آغاز کرد؛ و در همان هفته اول یکی از دفترهای خود را طی یک حمله و آتش‌سوزی عمدی از دست داد. قدیر که خود نیز یک بار هدف یک حمله نافرجام تروریستی قرار گرفته، این حملات را از چشم اتحادیه میهنی کردستان (PUK)، یکی از دو قدرت اقلیم، می‌بیند. این حملات و بسته شدن دفتر و دستگیری کارکنان تلویزیون، اما باعث توقف فعالیتهای تلویزیون او نشده است.

بیشتر بخوانید:موضوع همه‌پرسی استقلال کردستان عراق با نگاهی به تاریخچه پارلمان اقلیم

آیا رویکرد ترامپ به کردستان با رویکرد اوباما فرق می‌کند؟

تمرکز کردستان باید روی آشتی دادن جناحهای رقیب و همبستگی، و پایه‌گذاردن بنیادهای اقتصادی و سیاسی لازم برای یک نظام سیاسی دموکراتیک باشد تا ژستها و  حرکات بزرگی همچون ‌همه‌پرسی استقلال؛ این سخن قدیر است: «ما در اقلیم کردستان اقتصاد، سیستم قضایی، ارتش متحد و مجلس نداریم. فقط یک خط لوله نفت داریم.»
به نظر قدیر، کاری که باید در اقلیم کردستان انجام داد، نه همه‌پرسی، بلکه یک انتخابات آزاد و عادلانه برای مجلس است که قرار بود در نوامبر برگزار شود، اما احتمالاً مانند انتخابات ریاست جمهوری، به تعویق خواهد افتاد.

قدیر خود از جمله کسانی است که تمایل دارد در صورت برگزاری انتخابات، فهرستی ارائه و برای مقام  نخست وزیری تلاش کتد. هدف او بسیج جوانان نسل دوران پساصدام است؛ جوانانی که هیچ خاطره‌ای از شرایط دشوار کردها در دوران این دیکتاتور عراقی ندارند؛ و صرفاً دولتی دولت عملگرا می‌خواهند که امکانات پیش پاافتاده‌ای مانند برق دائمی برایشان فراهم کند.

قدیر برای طرح همین مسائل به واشنگتن سفر کرده است تا اولویت مسأله دموکراسی در کردستان را به مقامات جدید آمریکایی گوشزد کند. او که منتقد سیاستهای منطقه‌ای دولت آمریکا در دوران اوباما است، می‌گوید: «ایالات متحده بر روی این مسائل تمرکز نکرد و این باعث از بین رفتن همه پیشرفتی شد که ما از سال ۲۰۰۳ کرده بودیم.» اگرچه مجاب کردن دولت سردرگم ترامپ برای به رسمیت شناختن اولویت انتخابات کردستان ممکن است کار سختی باشد، ولی کنگره آمریکا ممکن است با این حرف قدیر موافقت باشد که: «هرچه قدر انتخابات آزاد و عادلانه بیشتری داشته باشیم، خشونت و عدم‌ثبات کمتری را در منطقه شاهد خواهیم بود.»

منبع: The Post and Courier