یزد نخستین شهر ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده. مدیرکل امور پایگاه‌های میراث جهانی ایران گفته است یکی از دلایل ثبت یزد در فهرست میراث جهانی این بود که در بافت تاریخی این شهر همچنان زندگی جریان دارد. در شهرهای تاریخی دیگر ایران اما در پرتو ساخت و سازهای بی‌رویه چنین نیست. بافت تاریخی این شهرها به تدریج زدوده می‌شود و از زندگی تهی می‌گردد.
فرهادی عزیزی، مدیرکل امور پایگاه‌های میراث جهانی ایران درباره اهمیت بافت تاریخی یزد، به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو گفته است:
«یکی از مهم‌ترین دلایل ثبت جهانی شهر یزد این بود که این بافت تاریخی زنده است و مردم در آن زندگی می‌کنند. این ویژگی برای یونسکو بسیار مهم است. روال زندگی در بافت تاریخی یزد بسیار زنده‌تر از سایر بافت‌های تاریخی شهرهای دیگر است. زمانی می‌رسد که با وجود ساخت و سازهای زیادی که در شهرها انجام می‌شود، دیگر بافت تاریخی شهری به این معنا در هیچیک از استان‌ها نداشته باشیم. کم‌کم بافت‌های تاریخی از شهرها در حال پاک شدن است.»
در چهل و یکمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که اواسط تیر سال جاری در شهر کراکوف لهستان برگزار شد، بافت تاریخی یزد در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این نخستین بار است که یکی از شهرهای تاریخی ایران در فهرست جهانی یونسکو به ثبت می‌رسد. پیش از این ۲۱ اثر تاریخی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است.
سازمان میراث فرهنگی ۹ سال پیش پرونده یزد را به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی جهان برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو ارجاع داده بود.
سازمان یونسکو به موقعیت جغرافیایی، ویژگی‌های بافت تاریخی یزد و بهره‌گیری هوشمندانه از منابع آبی با به‌کارگیری قنات‌ها در این شهر باستانی اشاره کرده است. حمام‌های قدیمی یزد، بادگیر و خانه‌های ساخته شده از گِل و حتی موقعیت قرارگیری باغ دولت‌آباد یزد که در پرونده زنجیره‌ای باغ‌های ایران چند سال گذشته در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، از دیگر ویژگی‌هایی است که در ثبت یزد در میراث جهانی یونسکو به آن‌ها توجه شده است.
فرهادی عزیزی، مدیرکل امور پایگاه‌های میراث جهانی ایران گفته است که بعد از ثبت جهانی یزد ساخت و سازهای بی‌رویه در بافت تاریخی این شهر متوقف شده، زیرا مردم به اهمیت ثبت یک شهر در میراث جهانی یونسکو پی برده‌اند:
«وقتی یک بافت تاریخی دارای پلان مدیریتی باشد می‌توان برنامه‌های استراتژیک برای شهر در نظر گرفت. بعد از ثبت جهانی شهر یزد نیز این اتفاق افتاد. اکنون این شهر متعلق به همه مردم جهان است و در برابر هر اتفاقی باید پاسخگو باشیم.»
شاخص یزد به عنوان یک شهر تاریخی محله‌های قدیمی با کوچه پس‌کوچه‌های خشت و گلی در هم تنیده، بازارها، مساجد، حمام و خانه‌های آن است. در مجموع ۷۷ محله از مجموعه محلات شهر یزد به دلیل قرار گرفتن در محدوده بافت تاریخی و یا در حریم آن، در سال ۱۳۸۴ و با شماره ۱۵۰۰۰، تحت عنوان «بافت تاریخی یزد» به ثبت آثار ملی رسیده است. این محلات اکنون در فهرست میراث جهانی یونسکو هم قرار گرفته که یک معنای آن این است که ایران می‌بایست در حفظ آن بکوشد.
تابستان دو سال پیش برای توسعه امام‌زاده جعفر، تعدادی از خانه‌های قدیمی یزد در بافت تاریخی این شهر تخریب شد. در مرداد همان سال هم بافت کهن و هسته اولیه محله خانقاه در شهر تاریخی میبد برای توسعه و بازسازی یک مسجد تخریب شد.
بیشتر بخوانید: