رئیس جمهور آمریکا هنگام سخنرانی در ریاض، روز ۲۱ ماه مه همگان را به ریشه‌کن کردن جهادگرایی و «منزوی کردن ایران» فراخواند. به گمان ترامپ، ایران مسئول تروریسم است و لاجرم باید منزوی شود. این اما همه ماجرا نیست؛ به چشم ترامپ، مسأله نه صرفاً جنگی ژئوپلتیک، نه ستیز میان ادیان، یا تمدنها، که «نبرد میان خیر و شر» است.

نبرد خیر و شر

سخنرانی ترامپ درباره اسلام در دومین روز سفرش به ریاض، یکشنبه ۲۱ مه– که اولین سفر خارجی او نیز بو د— توجه جهانیان را به طرزی ویژه به خود جلب کرد؛ چرا که قبل از هر چیز این سخنرانی پاسخی بود به قولی که هشت سال پیش باراک اوباما در قاهره داده بود، قولی مبنی بر «یک نقطه عزیمت جدید میان ایالات متحده و مسلمانان سراسر جهان»، پس از رفتارها و سیاست‌های افراطی پی در پی ایالات متحده در طول «جنگ علیه تروریسم»، متعاقب ۱۱ سپتامبر.
و البته این سخنرانی اهمیتی ثانویه نیز – بر بستر و زمینه‌ای منطقه‌ای و محلی— داشت، چراکه ترامپ باید به تنش‌های برآمده از گفتارهای کارزار انتخاباتی‌اش نیز جواب می‌داد: از جمله به این سخنان که بعد از طرح موضوع ممنوعیت ورود مسلمانان به خاک آمریکا در ۱۶ مارس در هنگام انتخابات بر زبان رانده بود: «اسلام از ما (ایالات متحده) متنفر است». … و ترامپ سرآخر انتخاب شد، نامزدی که اولویت خود را مبارزه علیه سازمان دولت اسلامی (داعش) قرار داده بود.
در حضور حدود پنجاه کشور مسلمان که رؤسای چهل تای آنها به دعوت شاه سلمان بن عبدالعزیز به ریاض آمده بودند، سخنان ترامپ اما عاری از هرگونه درشتی‌ای بود، چیزی که می‌تواند نتیجه اثر و الهام مشاور استراتژِیکش، استفان بانن، باشد– کسی که در کنار رئیس‌جمهور در عربستان سعودی حضور داشت و در مورد واقعیت جنگ میان بلوک مسلمان و بلوک یهودی-مسیحی هیچ شک و شبهه‌ای ندارد.

دونالد ترامپ : «این نه نبردی بین ادیان،[…]  و نه بین تمدن‌ها، بلکه  نبردی است میان خیر و شر.»

ترامپ که درمقایسه با اوباما در مورد اسلام و جایگاهش در جامعه آمریکا کم‌تر حرف‌ می‌زند و از بروز هر تفکر یا ابراز نظری درمورد این دین امساک می‌ورزد، در سخنرانی‌اش در ریاض رویکرد و نگاهش به خاورمیانه را موجز و خلاصه بیان کرد؛ والبته بدین قرار، با یک کاسه کردن داعش و ایران در زیر پرچم تروریسم، از محور «شرارتی» تازه‌ نیز پرده‌برداری نمود، محوری که کشورهای حاشیه خلیج فارس و اسرائیل به خوبی علیه آن می‌توانند بسیج و متحد شوند، محوری متشکل از دو عنصر: از یک سو تمام کسانی که ملهم از جهادگرایی داعش‌ اند، و در سوی دیگر، همه آنانی که مورد استفاده ابزاری ایران برای رسیدن به اهداف هژمونیک خود در منطقه قرار گرفته‌اند.
هدف نخست (داعش) هدفی واضح‌تر و بدیهی‌تر است؛ و ترامپ با اشاره آن و پی‌گیری گفتار نبرد علیه تروریسم، پایش را در جای پای رؤسای جمهور پیشین آمریکا، باراک اوبامای دموکرات و جورج دبلیو بوش جمهوری‌خواه، ‌گذاشت تا اطمینان دهد که «هر بار که تروریستی، بی‌گناهی را به نام خدا و البته به غلط می‌کشد، معتقدان [به خدا] می‌بایست احساس کنند به آنها اهانت شده». ترامپ تأکید کرد: «این نه نبردی بین ادیان، [… ] نه بین تمدن‌ها، بلکه نبردی است میان خیر و شر».
این ضربه‌های چکش مستأجر جدید کاخ سفید است که بی‌وقفه فرود می‌آیند: «بیرونشان کنید. از محل‌‌های عبادتتان بیرونشان کنید، از اجتماعاتتان بیرونشان کنید، از این سرزمین مقدس بیرونشان کنید، و از این زمین بیرونشان کنید.»
ترامپ به میزبانان خود اطمینان داد که قصد قطعی واشنگتن این است که نقشش را به عنوان متحد نظامی به طور تمام و کمال ایفا کند؛ البته با یادآوری اینکه «کشورهای خاورمیانه نمی‌توانند انتظار داشته باشند که آمریکا به عنوان یک قدرت جهانی دشمن را برای آنها له و لورده کند»، این همان حرفی است که اوباما بعد از ایجاد ائتلاف بین‌المللی علیه داعش در پاییز ۲۰۱۴ به زبان آورده بود.

سفت کردن کمربندها

ترامپ همچین خواستار تشدید احتیاط و افزایش میزان مراقبت و کنترل میزبانانش بر گردش‌های مالی سرّی شبکه‌های جهادگرایان شد: «آنها باید تصمیم بگیرند که چه آینده‌ای برای خود، کشورشان و بچه‌هایشان می‌خواهند». و ضمن فراخواندن آنها به مخالفت اخلاقی و معنوی با تروریسم گفت: «مسئولان دینی باید طوری عمل کنند که این مسأله کاملا روشن شود. اگر مسیر ترور را انتخاب کنید، زندگیتان خالی و روحتان تا ابد محکوم خواهد بود.»
«هرچند بحث در باب قلع و قمع این تهدید کافی و کامل نخواهد بود، مگر با اشاره به دولتی که برای تروریست‌ها [… ] سرپناه مطمئن، حمایت مالی و جایگاه اجتماعی موردنیاز برای عضوگیری فراهم می‎کند.» ترامپ میانبری جسورانه زد و اضافه کرد: «این رژیم مسئول بسیاری از ناآرامی‌های این منطقه است، البته که دارم از ایران صحبت می‌کنم.» از آن جهت جسورانه که خود جمهوری اسلامی ایران در این چند سال در خط مقدم مبارزه با داعش در عراق بوده است.
البته اشاره‌ ترامپ بیشتر به حمایت تهران از گروه‌های شیعی مسلح مانند حزب‌الله لبنان، شبه‌نظامیان عراق و شورشیان حوثی یمن بود. «از لبنان تا عراق از طریق یمن، ایران به تروریست‌ها، شبه‌نظامیان و گروه‌های تروریستی دیگر پول، اسلحه و البته تمرین و آموزش می‌دهد؛ تروریست‌هایی که باعث تخریب و هرج و مرج در سراسر منطقه شده‌اند.» در این نقطه است که تفاوت ترامپ با سلف خود، اوباما مشخص می‌شود، کسی که –به طور ضمنی و بدون اینکه آن را تصریح کند— بر نفوذ و تأثیر تهرانی میانه‌رو بعد از توافق هسته‌ای ژوئیه ۲۰۱۵ قمار کرده بود.

طعنه تهران

پروژه ریشه‌کن کردن دولت اسلامی در سخنرانی ترامپ، نتیجتاً با چرخش به سمت استراتژی منزوی ساختن ایران کامل شد. ترامپ فردای روز انتخاب مجدد حسن روحانی به سمت رئیس جمهوری ایران— در یک نظام انتخاباتی سفت و سخت و در چارچوب که البته هیچ همانندی در اکثر کشورهای حاضر در نشست ریاض ندارد— تأکید کرد: «تاوقتی که رژیم ایران اراده‌اش مبنی بر مشارکت در پروژه صلح را نشان دهد، تمام ملت‌ها باید با هم کار کنند تا آن را به انزوا بکشانند [… ] و برای روزی دعا کنند که مردم ایران دولت راست و درستی داشته باشد، که، آه حقا سزاوار آن هستند.»

تهران به این کلمات ترامپ خیلی زود با طعنه جواب داد. وزیر امور خارجه ایران محمد جواد ظریف در توئیتی نوشت: «ایران که تازه یک انتخابات واقعی را پشت سر گذاشته توسط رئیس‌ جمهور آمریکا در آن “مهد دموکراسی و میانه‌روی” مورد حمله قرار گرفته است. این سیاست خارجی است یا دوشیدن ۴۸۰ میلیارد دلار پول شاه عربستان سعودی؟»
هشت سال پیش، اوباما به خاطر ارزش‌های دموکراتیک –که در نظرش مترادف با ثبات و حقوق زنان اند— به عربستان التماس کرده بود که برخی اصول را رعایت کند؛ برخلاف او، اما ترامپ به میزبانانش اطمینان داد که برای «درس دادن» یا «گفتن این که دیگران چطورباید زندگی کنند، چه باید بکنند، چه باید باشند، چطور دعا کنند» به ریاض نیامده است.
صاحب دفتر بیضی کاخ سفید در ابتدای صبحتش ادعا کرد: «برعکس، ما اینجا هستیم تا شراکتی مبتنی بر ارزش‌ها و علایق مشترک را برای تحقق آینده‌ای بهتر پیشنهاد دهیم»، و البته نمی‌توانست خودش را کنترل کند و به قراردادهای «تاریخی» امضاشده با عربستان سعودی در روز قبل مکرراً برنگردد و بدانها اشاره نکند.
جواب ایران هم مشخص است: ترامپ می‌خواهد پول عربستان سعودی را «بدوشد».
واشنگتن و ریاض یک روز قبل در اولین روز سفر ترامپ به ریاض، قراردادهای عظیمی به ارزش چندصد میلیارد دلار منعقد کردند که فقط ۱۱۰ میلیارد دلار آن به خرید تسلیحات آمریکایی اختصاص دارد.

منبع: لوموند

---

 بیشتر بخوانید:

ترامپ در اسرائیل: ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد