پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا همزمان با دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران روز جمعه ۲۹ اردیبهشت ماه برگزار شد. انتخاباتی که گرچه به اندازه انتخابات ریاست جمهوری سیاسی نبود، اما سیاست همچنان در آن نفوذ جدی داشت؛ به‌خصوص در شهرهای بزرگ که دو گروه اصلی درگیر در جنگ قدرت (اصولگرایان و اصلاح‌طلبان) برای رسیدن به کرسی‌های شوراهای شهر و تأثیرگذاری بر انتخاب شهردار جدالی جدی با هم داشتند. این جدال در بعضی شهرها از جمله تهران و اهواز ادامه دارد:
لیست اصلاح‌طلبان موسوم به «لیست امید» در شهرهای تهران، مشهد و زاهدان تمام کرسی‌های شورای شهر را از آن خود کرده است. راست افراطی تاب پذیرش این شکست را ندارد. مهدی چمران، رئیس فعلی شورای شهر تهران درخواست بازشماری آرا را داده است. گمانه‌زنی‌ها درباره شهردار آینده تهران هم همچنان ادامه دارد. مهدی هاشمی یا اسحاق جهانگیری؟
اعتراضات به انتخابات پنجمین دوره شورای اسلامی شهر اهواز همچنان ادامه دارد. گروهی از نامزدها معتقدند که تخلفاتی در این دوره از انتخابات صورت گرفته است. نزدیک به ۵۰۰ نفر از هواداران آنها نیز با تجمع در مقابل ستاد انتخابات این شهرستان نسبت به نحوه اجرا و روال شمارش آرا اعتراض کردند.
با وجود سیاست‌زدگی انتخابات شوراها اما در این انتخابات فرصتی فراهم شد تا مطالبات اجتماعی به شکلی فراگیرتر مطرح شود و مردمان معمولی هم پا به میدان رقابت بگذارند و حتی به جمع اعضای شوراهای شهر راه پیدا کنند. نمونه‌های قابل توجه و جالب در این ماجرا انتخاب یک رفتگر به عنوان یکی از اعضای شورای شهر ساری بود. همچنین یک دستفروش که گفته می‌شود از اخراجی‌های دانشگاه در زمان انقلاب فرهنگی بوده، به عنوان نفر اول در شهر خرم‌آباد راهی شورای شهر شد:
ولی‌الله رستمی‌نژاد، دستفروش و کاندیدای مستقل، در پنجمین دوره انتخابات شورای شهر خرم‌آباد رأی اول را کسب کرده است. او درحالی با ۴۰ هزار رأی بیشترین آرای شهروندان خرم‌آبادی را به خود اختصاص داده که نفر دوم این شهر تنها ۱۲ هزار رأی کسب کرده است.
از سوی دیگر زنان هم توانستند عرصه و مجال بیشتری برای به رخ کشیدن حضور خود در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا پیدا کنند.
در مقابل این پیشرفت‌های کند و آرام اما شورای نگهبان همچنان بر سر جای بود و کاندیداهای بسیاری زیر تیغ رد صلاحیت ماندند و امکان رقابت را برای گرفتن رأی از مردم پیدا نکردند. اقلیت‌های قومی و مذهبی جدی‌ترین قربانیان نظارت استصوابی در انتخابات شوراها بودند.
برخی از حذف‌شدگان از شوراها نیز به جان هم افتادند و نشان دادند که احتمالاً شورای شهر به‌خصوص در شهر بزرگی مثل تهران امتیازات ویژه‌ای دارد که از دست دادن آنها باعث عصبیت و جنجال می‌شود:
علیرضا دبیر و عباس جدیدی دو کشتی‌گیر و عضو اصولگرای شورای شهر تهران در صحن این شورا با یکدیگر درگیر شدند.
علت این درگیری به انتخابات دوره پنجم شوراهای شهر باز می‌گردد. در انتخابات اخیر شورای شهر، نامزدهای اصولگرا از جمله علیرضا دبیر و عباس جدیدی نتوانستند آرای لازم را برای حضور مجدداً در این شورا کسب کنند.
از جمله بحث‌های مطرح در انتخابات شوراهای شهر این بود که آیا ضرورتی برای متخصص بودن اعضای شوراهای شهر وجود دارد یا این‌که آنها می‌توانند شهروندانی معمولی باشند که با اشراف داشتن از مشکلات شهر می‌توانند به رفع آنها کمک کنند؟
مجموعه‌ای از مطالب “زمانه” درباره موضوعات مختلف مرتبط با پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا یکجا و در قابل یک پرونده ارائه شده است تا امکان مرور آسان‌تر بر آن‌چه در این انتخابات و پیش و پس از آن گذشت، فراهم شود.
امید منتظری- اگر تلقی از شوراهای شهر و روستا به معنای شکلی از خودگردانی محلی باشد، آنگاه این حکمرانی نهادهای خُرد دقیقاً در نقطه مقابل اداره امور مملکتی از طریق ساختارهای کلان سیاسی و دولت قرار می‌گیرد.
استاندار سیستان و بلوچستان اعلام کرده که ۴۱۵ زن در این استان به پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا وارد شده‌اند. او این اتفاق را نشانه تقویت نگاه به این قشر در دولت تدبیر و امید دانسته است. در شهرها و روستاهای دیگر هم زنان به شوراها راه پیدا کرده‌اند؛ روندی رو به افزایش در مسیری دشوار.
با اعلام نتایج انتخابات شورهای شهر و روستا در برخی از شهرهای ایران، مشخص شده که تعدادی از زنان کاندیدای این انتخابات به شوراهای شهر و روستای خود راه یافته‌اند.
در پنجمین دوره انتخابات شورای شهر، فهرست اصلی اصلاح‌طلبان معروف به «لیست امید» توانسته در شهرهای بزرگ اکثریت آرا را کسب کند. در مشهد و تهران و کرج و اصفهان تمام اعضای فهرست اصلاح‌طلبان و در تبریز و یزد اکثریت نامزدها به شوراهای شهر راه یافتند. پیروز شوراها در سمنان، قزوین، کرمان و اردبیل هم لیست امید بوده است. در شیراز پس از شمارش بیش از نیمی از صندوق‌ها، اصلاح‌طلبان لیست امید پیشتاز انتخابات هستند.
بر اساس اسامی اعلام شده از سوی عیسی فرهادی، فرماندار تهران، ۲۱ عضو «لیست امید تهران» به شورای شهر راه یافته‌اند و برخی نمایندگان فعلی شورای شهر و (چهره‌های اصولگرا) آنها را تعقیب می‌کنند.
مهدی چمران رئیس و رضا تقی‌پور سخنگوی شورای شهر تهران در اظهارنظرهای جداگانه با اعتراض به روند انتخابات شورای شهر «تجمیع آرای شوراها» در وزارت کشور را غیرقانونی دانستند. تقی‌پور به خبرگزاری تسنیم گفت که شمارش آرای انتخابات شوراها بر عهده فرمانداری‌ست و دخالت وزارت کشور در این مسئله غیرقانونی.
برای همراه کردنِ فریب‌کارانه‌ی مردم هزار و یک راه می‌توان متصور شد. ترفندهای مبتذل شده‌ی فریبکاری با این‌که برای مردم رو شده، اما با هر بار تکرار، مخصوصاً در ایام انتخابات گویی همچنان کارکرد دارند.
ثبت‌نام در انتخابات شوراهای شهر و روستا در سال ۹۶ حکایت از رشد ۱۴ درصدی ثبت‌نام نسبت به انتخابات گذشته دارد. این در حالی است که مطابق آمارهای اعلام شده تعداد ثبت‌نام‌شدگان زن نیز نسبت به دوره قبل رشد یک‌درصدی داشته است.
گروهی از نامزدهای انتخابات شورای شهر تهران از جمله تعدادی از فعالان مدنی، فهرست تازه‌ای برای انتخابات شورای شهر تهران، ری و تجریش منتشر کرده‌اند. لیست جدید «پیشتازان عدالت» نام دارد.
سیاوش حیاتی، سخنگوی مجمع مشورتی فعالان مدنی یارسان، از رد صلاحیت اغلب نامزدهای متعلق به اقلیت یارسان (اهل‌حق) در انتخابات شوراهای شهر و روستا خبر داد.
هیأت مرکزی نظارت بر پنجمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا می‌گوید برخی افراد که دارای “سوابق سوء کیفری و موارد خاص” بودند که ازسوی هیأت‌های نظارت تأیید شدند اما دادستانی و وزارت اطلاعات ۳۷ نفر را ردصلاحیت کردند.
لیلا ارشد بنیانگذار نهاد مدنی “خانه خورشید” و کاندیدای شورای شهر تهران در پیامی بر روی شبکه‌های اجتماعی انصراف خود را از شرکت در انتخابات شورای شهر تهران اعلام کرد. او در پیام خود ضمن اشاره به تجربه ۴۰ سال مددکاری اجتماعی‌اش گفته است که سالیان طولانی تلاش کرده تا صدای جمعیت خاموش باشد و همین تجربه او را واداشته تا وارد عرصه انتخابات شورای شهر تهران شود.
شهرداری همدان مانند بسیاری از هم تایان خود در شهرهای دیگر ایران از کمبود بودجه و ناپایداری منابع درآمدی رنج می برد. کمبودی که رابطه مستقیمی با فقیر شدن شهروندان در سال های گذشته و ناتوانی آنها در پرداخت عوارض به شهرداری دارد. اما شورا و شهرداری همدان در دوره های گذشته همین درآمد های محدود را صرف پروژه هایی کرده اند که بیشتر اهداف ایدئولوژیک حکومت را در نظر گرفته، تا نیازهای واقعی شهروندان.
رئیس کل دادگستری استان تهران، غلامحسین اسماعیلی از «بی‌اعتنایی» به نظر قوه قضائیه انتقاد کرد و تأیید صلاحیت برخی از زندانیان سیاسی سابق برای شرکت در انتخابات شوراهای شهر را عامل «خسران برای شوراها» دانست. این مقام قضائی مدعی شد که در بررسی صلاحیت «زندانیان سابق دارای محکومیت‌های امنیتی» به استعلام‌های ارسال شده از سوی قوه قضائیه «اعتنا» نشده است.
آیدین ترکمه- در شبکه‌های اجتماعی متن‌هایی در حمایت از یک شورای شهر متخصص منتشر شده. در این نوشته نشان می‌دهم که چرا چنین فرضی از اساس گمراه‌کننده و ایدئولوژیک است.
عباس کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به انتقادات نسبت به دخالت فراقانونی احمد جنتی در بررسی صلاحیت نامزدان اقلیت‌های مذهبی شوراها، تاکید کرد اگر فقهای شورای نگهبان قوانین موجود را خلاف شرع بدانند می‌توانند «نظریه فقهی» خود را برای رئیس‌جمهور و روزنامه رسمی ارسال کنند و این نظریه «به منزله امری لازم الاجرا برای همه خواهد بود.»
در واکنش به ابلاغیه احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان مبنی بر رد صلاحیت نامزدان اقلیت‌های مذهبی در انتخابات شوراها، علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی از اعضای هیأت نظارت بر انتخابات شوراها خواست طبق قانون عمل کنند.
احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان با انتشار ابلاغیه‌ای در روزنامه‌های رسمی ایران خواهان رد صلاحیت نامزدهای اقلیت‌های مذهبی در انتخابات شوراها شد.
ثبت‌نام در انتخابات شوراها نسبت به دوره قبل ۱۴ درصد رشد داشته. در انتخابات گذشته زنان ۵,۴ درصد از کل داوطلبان را تشکیل می‌دادند اما در انتخابات پیش رو سهم زنان به ۶,۳ درصد رسیده است. در شورای شهر اول زنان ۰,۸۶ درصد، در شورای دوم ۱,۵ درصد و در شورای سوم ۱,۳۶ درصد حضور داشتند.
فرهنگ ورود سلبریتی‌ها به عرصه رقابت‌های انتخاباتی در حالی باب شده که این افراد ضرورتی برای به کار گرفتن متخصصان به عنوان طرف مشورت احساس نمی‌کنند و اغلب خود را متخصص می‌دانند.