علی اسکندرزاده – این روزها که بازار ترجمه‌ی کتاب‌های آسان‌خوان از ادبیات معاصر آمریکا در ایران داغ است، اثری از هاروکی موراکامی، از نویسندگان محبوب کتاب‌خوان‌های ایرانی روی پیشخوان کتاب‌فروشی‌ها آمده. منتهی به جای آنکه مترجمان به مهم‌ترین آثار او بپردازند، داستان‌های کوتاه این نویسنده را با اسم‌های عجیب به بازار عرضه می‌کنند.
به‌تازگی مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه این نویسنده با عنوان «ابر قورباغه و پای عسلی» توسط فرناز حائری ترجمه شده. انشارات «حرفه: هنرمند» هم این کتاب را به عنوان کتابی درباره‌ی فاجعه روانه‌ی بازار کتاب کرده است.
موضوع برنامه‌ی این هفته‌ی «کتاب‌های در یاد مانده و کتاب‌های از یاد رفته» هاروکی موراکامی و سوءاستفاده از محبوبیت او در بازار کتاب ایران است. وزارت ارشاد هم البته در این آشفته‌بازار بی‌نقش نیست.
موراکامی اصولاً جزو نویسندگانی‌ست که رمان‌نویسی را به داستان کوتاه‌نویسی ترجیح می‌دهند. از او جز یک مجموعه از داستان‌های کوتاه، هر چه که تا امروز در غرب و در ژاپن منتشر شده، رمان‌هایی‌ست اغلب بسیار قطور. آخرین اثر موراکامی «آی کیو ۸۴» نام دارد . این کتاب که بیش از هزار صفحه است، چاپ اول آن، هم در ژاپن و هم در آلمان به‌سرعت به فروش رسید. «جنگل نروژی» که بر اساس آن «تران آن هونگ»، فیلمساز ویتنامی و فرانسوی فیلم موفقی هم ساخت و در جشنواره‌ی فیلم ونیز آن را به نمایش درآورد، رمان قطور دیگری از هاراکی موراکامی‌ست. موراکامی در مصاحبه‌هایش بارها بر این نکته تأکید کرده که داستان‌نویس نیست، بلکه رمان‌نویس است. او ارزش رمان را بالاتر از داستان کوتاه می‌داند و گفته است رمان‌نویسی تخیل قوی‌تر و سلامت جسمانی و تسلط بیشتری از نویسنده طلب می‌کند. با این‌حال برخی ناشران سعی می‌کنند حتی موراکامی رمان‌نویس را هم در قالب «ادبیات آپارتمانی» که این روزها در ایران شیوع پیدا کرده، درآورند. منظور از «ادبیات آپارتمانی» کتاب‌های کم‌حجمی است که با شتاب و با زبانی ساده و بدون تشخص در فضاهای آپارتمانی شمال شهری نوشته می‌شود و هر چه سریع‌تر به بازار کتاب عرضه می‌گردد با این امید که به فروش برسند. اینگونه کتاب‌ها را معمولاً در یک نشست و در عرض یک ساعت می‌توان خواند و در کمتر از ده دقیقه می‌توان در سایت‌های ادبی و خبری یا در وبلاگ‌ها چیزی نوشت و معرفی‌شان کرد.
«ابر قورباغه و پای عسلی» که به‌عنوان مجموعه‌ای از ۱۰ داستان کوتاه با موضوع فاجعه به ترجمه‌ی فرناز حائری به بازار آمده، در غرب در مجموعه‌ای از پنج داستان کوتاه از موراکامی منتشر شده. داستان «ابر قورباغه و پای عسلی» در بین مجموعه آثار موراکامی یک استثناء به شمار می‌آید. موراکامی در دو داستان از این کتاب به موضوع «فاجعه» پرداخته. موراکامی اولین بار در داستان کوتاهی به نام «زلزله‌ی کوبه» به فاجعه‌ی زلزله‌ای پرداخت که در ماه مارچ ۱۹۹۵ شهر کوبه در ژاپن را ویران کرد و در داستان کوتاه «ابر قورباغه و پای عسلی» که در واقع «وزغ توکیو را نجات می‌دهد» نام دارد، به بمب‌گذاری در شبکه‌ی مترو ژاپن که در اکتبر ۹۵ اتفاق افتاد، می‌پردازد. این دو فاجعه در فاصله‌ی کوتاهی در سال ۱۹۹۵ در ژاپن اتفاق افتادند.
هاراکی موراکامی که از او به عنوان «نسل مجردان» یاد می‌کنند، در رمان‌هایش به بحران‌های عاطفی و عشقی مردان تنها در کلان‌شهرهای صنعتی می‌پردازد. توانایی او بیشتر در نشان دادن سکسوالیته‌ی شخصیت‌ها، اندیشه‌های مالیخولیایی و خودویرانگر آنهاست. داستان‌های او از یک سویه‌ی تخیلی و جادویی هم برخوردار است که آنها را بسیار خواندنی و جذاب جلوه می‌دهد. موراکامی که از ادبیات معاصر آمریکا و از موسیقی جاز تأثیر زیادی گرفته، موفق شده در رمان‌هایش سنت روایی شرق را با سنت داستان‌نویسی مدرن آمریکا پیوند بزند. «زلزله‌ی کوبه» و «وزغ توکیو را نجات می‌دهد» در واقع رپرتاژهایی ژورنالیستی هستند که در غوغای رسانه‌ای در سال ۱۹۹۵ به مهم‌ترین چالش‌های جامعه‌ی ژاپن در مواجه با فجایع طبیعی و ترور پاسخ می‌دهند. این داستان هیچ ربطی نه به «قورباغه» دارد و نه به «پای عسلی» که خواننده را به یاد داستان‌های آپارتمانی در ایران می‌اندازد. احتمالاً انتخاب چنین تیتری برای این کتاب به این دلیل بوده که کتاب هر چه سریع‌تر به چاپ دوم برسد.
هم‌زمان با انتشار این کتاب با عنوان غلط‌انداز، مترجم دیگری به نام قدرت‌الله ذاکری اعلام کرد که ترجمه‌ای از این داستان را با نام «وزغ توکیو را نجات می‌دهد» برای اخذ مجوز از طرف «انتشارات سحر» به وزارت ارشاد فرستاده. این کتاب مجوز نگرفته و در همان حال ترجمه‌ی دیگری از همین داستان با عنوان غلط «ابر قورباغه و پای عسلی» که توسط انتشاران «حرفه: هنرمند» به ارشاد ارسال شده بود، مجوز گرفته و منتشر شده است.
قدرت‌الله ذاکری درین‌باره به یکی از سایت‌های ادبی گفته است: «چند ماه قبل، مجموعه‌‌‌داستان وزغ توكیو را نجات می‌دهد اثر هاروكی موراكامی را از سوی نشر سحر برای دریافت مجوز نشر ارسال كردم. بعد از گذشت چند ماه، سرانجام خواستار اعمال اصلاحات و حذفیاتی شدند كه آنها را انجام دادم، اما بعد گفتند این اثر اصلاً قابل چاپ نیست، در حالی‌كه همین اواخر دیدم همین اثر از موراكامی با عنوان ابرقورباغه و پای عسلی با ترجمه‌ی فرناز حائری توسط انتشارات حرفه: هنرمند منتشر شده است. می‌خواهم بدانم چرا در دادن مجوز این‌طور سلیقه‌‌ای رفتار می‌شود؟ اگر كتاب قابل انتشار است، خُب بگویند تا اصلاحاتی اعمال شود و اگر هم اصلاً قابل انتشار نیست، چرا یك عنوان كتاب با دو ترجمه، یكی مجوز می‌گیرد و دیگری مجوز نمی‌گیرد؟»
به این پرسش فقط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند پاسخ دهد.
در هر حال موراکامی برای نوشتن این داستان کوتاه با بیش از پنج هزار نفر از اهالی توکیو که شاهد فاجعه‌ی بمب‌گذاری در شبکه‌ی مترو توکیو بودند مصاحبه کرده است. او از قصد در گفته‌های قربانیان دخالت نمی‌کند تا آنها بتوانند درد و رنج خودشان را به‌خوبی بیان کنند. موراکامی بعدها مجموعه‌ی این مصاحبه‌ها را در کتابی با عنوان «Underground » در ژاپن در پنج فصل منتشر کرد. هر فصل این کتاب نمایانگر یکی از خطوط مترو توکیوست که در فاجعه‌ی بمب‌گذاری در سال ۱۹۹۵ آسیب دیده بود.
شناسنامه‌ی کتاب:
ابر قورباغه و پای عسلی، هاراکی موراکامی، ترجمه فرناز حائری، نشر حرفه: هنرمند، خرداد ۱۳۹۰
در همین زمینه:
::گذشتن از درون تاریکی‌ها، گفت‌و‌گو با هاراکی موراکامی، ترجمه ناصر غیاثی، رادیو زمانه::
::پیچیدگی عشق و سکس، بابک مستوفی، رادیو زمانه::
::کافکا در ساحل، مجتبی پورمحسن::
نامِ آخرین کتابِ موروکامی؛ آی کیو ۸۴ نیست.نامِ صحیش؛وان کیو ۸۴ میباشد.(1Q84).عدد ۹ را در زبان ژاپنی؛کیو تلفظ می‌کنند.موروکامی استادِ اینگونه بازی با کلمات است و منظور او”1984″ میباشد.
راد / 19 June 2011