ژیل شِنو، کارشناس جهان عرب، افسر اطلاعاتی سابق فرانسوی و نویسنده کتاب «پانورامای عراق معاصر، ماجرای یک دولت ناکام»، در مصاحبه با «لاکرا» از سردرگمی حکومت بغداد در مورد «موصل پس از داعش» می‌گوید. به زعم او، دولت عراق چشم‌انداز روشنی از مدیریت موصل در آینده ندارد.
■ موصل همواره شهری شورشی در برابر بغداد بوده است؛ پس از سقوط داعش، آینده موصل در عراق چه خواهد بود؟
این پرسش بزرگ طرف‌های خارجی از نخست وزیر عراق، حیدر العبادی، است و مشکل آنجاست که او حقیقاً چشم ا‌نداز روشنی از مدیریت موصل در آینده ندارد. دوره او سال آینده تمام می‌شود و افق نگاه او محدود به بازه‌ای کوتاه مدت است. او صرفاً به توازن قوای موجود میان احزاب و رهبران سیاسی، و اتحادهایی فکر می‌کند که در کوتاه مدت می‌تواند تشکیل دهد. سرمایه‌گذاری او به اصلاح فقط روی پیروزی است.
موصل، سرنوشتی مثل دیگر شهرهای سنی عراق، تکریت، فلوجه و رمادی، خواهد داشت که بغداد آنها را از کنترل داعش بیرون آورد. این شهرها ویرانی‌های بزرگی را متحمل شدند. هرچند این امر، باعث نشد مردم به آنها باز نگردند. موصلی‌ها نیز هم همین کار را می‌کنند.
■ آیا پس از بازپس‌گیری موصل، احتمال پاکسازی فرقه‌ای و مذهبی وجود دارد؟
فکر نمی‌کنم شیعیان بخواهند این شهر عمدتاً سنی‌نشین را تصرف کنند؛ آنها می‌گذارند خود سنی‌ها موصل را مدیریت کنند. مشکل آنجاست که برخلاف احزاب شیعه، که کاملاً برگرد رهبرشان ساختار یافته‌اند، سنی‌های عراق کسی را ندارند که بتواند آنها را در کشور و حتی در موصل نمایندگی کند. رهبران پیشین که قبل از ورود داعش و پیش از ۲۰۱۴ مدیریت را به عهده داشتد، به خاطر عدم کفایتشان در جلوگیری ورود جهادگرایان به شهر یا به خاطر هواداری مستقیم از آنها، اعتبارشان را از دست داده‌اند. تنها چهره‌های بزرگ رئیس قبایل هستند که قدرت مرکزی آنها را یاغی تلقی می‌کند. بیم آن نیز می‌رود که سرنوشت موصل تحت تأثیر رقابت ایرانی‌ها و کردها قرار گیرد.
■ آیا اقلیم کردستان به موصل چشم دارد؟
کردهای اربیل ادعای ارضی در مورد موصل ندارند، به ویژه که جمعیت کرد این شهر اندک است. با وجود این، از آنجایی که موصل در شصت کیلومتری اربیل است، سرویس‌های اطلاعتی کرد می‌توانند در آنجا به راحتی عملیات برق‌آسای امنیتی انجام دهند. جاه طلبی‌های ارضی اربیل بیشتر متوجه شرق، در دشت نینوا، است؛ معطوف به شهرهای مسیحی بغدیدا و برطله.
در مورد ایرانی‌ها نیز باید گفت که حضور آنها در منطقه مدام بیشتر شده است. هدف آنها ایجاد و حفظ پیوستار جغرافیایی میان سوریه و ایران، به میانجی این منطقه در موصل است. هم‌اکنون شبه‌نظامیان وابسته به ایران در تل عفر، در غرب موصل مستقر‌اند. وجود این کریدور امنیتی برای انتقال زخمی‌ها، اسلحه و تجارت آزاد، بدون گذر از گمرک یا نیروهای پلیس عراق برای آنها حیاتی است. ایرانی‌ها همچنین در حال لابی با رؤسای قبایل سنی هستند و دائماً آنها را به ایران دعوت می‌کنند.
ترک‌ها را نیز نباید فراموش کرد؛ آنها هم از زمان صدام چندین پایگاه نظامی در شمال عراق دارند. آنها رابطه بهتری با حکومت اقلیم، به ویژه با مسعود بارزانی و پیشمرگ‌هایش دارند؛ و سعی می‌کنند از این طریق بر دیگر بازیگران منطقه در راستای منافع سنی‌های عراق و برای جلوگیری از نفوذ شیعیان در موصل فشار وارد کنند.
پ ک ک نیز در ۲۰۰ تا ۳۰ روستای کردستان عراق حاضر است؛ اتفاقی که موجب خشنودی بغداد است؛ دولت عراق پ ک ک را همچون مانعی سر راه پیشروی و جاه‌طلبی مسعود بارزانی می‌بیند.
■ پیش‌بینی شما چیست؟ اوضاع عراق بهبود خواهد یافت؟
وضع و حال و سلامت عراق وابسته به قیمت نفت است. افزایش قیمت نفت دست حکومت عراق را بازتر خواهد کرد و میدان مانور آن را گسترش خواهد داد. و بدین واسطه، وضعیت امنیتی بهبود خواهد یافت. در شرایط فعلی، آمریکایی‌ها که هنوز در صحنه حاضر‌اند، مداوم پول دارند تزریق می‌کنند.
در کردستان عراق، از زمانی که مسعود بارزانی پای استقلال رفته، همکاری بیشتری در سطح اقتصادی و اداری با بغداد داشته است؛ شاید بدین خاطر که در موضع قدرت قرار گرفته است.
متأسفانه، اما اینها همهبرای همزیستی مسالمت‌آمیز سه جامعه شیعه، سنی و کرد عراق و میل آنها به این همزیستی کافی نیست. عراق کماکان کشوری بیمار است، و برای بلند شدن به عصا احتیاج دارد.
منبع: لاکرا