امروز، ۱۵ ماه مارس/ ۲۵ اسفند، ششمن سالگرد خیزش مردم سوریه است؛ قیامی دموکراتیک که به جنگی خونبار بدل شد. از سرکوب خشن تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم تا ظهور جهادگرایان و دخالت نظامی قدرت های منطقه‌ای و بین‌المللی، بحران سوریه ۱۰ اپیزود یا مرحله اصلی را ازسر گذرانده است. در طی این مدت، بیش از ۳۲۱ هزار نفر کشته و میلیون‌ها نفر آواره شده‌اند.

مردی سوری بر خرابه‌های خانه‌اش در حلب، دسامبر ۲۰۱۶

۱) شورش و سرکوب

۱۵ مارس ۲۰۱۱، در ادامه موج بهار عربی، جنبشی اعتراضی، سوریه را در نوردید؛ کشوری که به مدت بیش از ۴۰ سال در دست خاندان آهنین اسد بود.

نخست به دعوت «سوریه بدون استبداد» تظاهرات کوچکی در دمشق شکل گرفت که با خشونت سرکوب شد. در ادامه، اما در درعا جنبش به سرعت اوج گرفت. در واکنش به سرکوب و شکنجه

دانش‌آموزان مظنون به شعارنویسی روی دیوارها، تظاهرات گسترده‌ای شکل گرفت. رژیم تظاهرات را سرکوب کرد و صدها نفر کشته شدند.

در آوریل، اعتراضات گسترش یافت و با شعار سرنگونی رژیم (الشعب یرید اسقاط النظام) حالتی رادیکال به خود گرفت.

در ژوئیه، یک سرهنگ پناهنده به ترکیه خبر از ایجاد «ارتش آزاد سوریه» (FSA) داد، گروهی مسلح متشکل از افراد فراری ارتش و غیر نظامیان. از همین زمان، گروههایی اسلامگرا رفته رفته به موج شورش پیوستند.

۲) آسمان، برگ برنده رژیم

روز نخست ماه مارس مارس ۲۰۱۲  ارتش کنترل محله شورشی بابا امر را در شهر حما پس از یک ماه محاصره به دست گرفت. پس از تظاهرات گسترده، رژیم در چند نوبت دست به سلسله عملیاتی خونبار در این شهر،زد.

در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۲، ارتش آزاد سوریه به دمشق حمله کرد. حکومت توانست پایتخت را حفظ کند، اما مناطقی در حومه شهر به دست شورشیان افتاد.

از سال ۲۰۱۳ به بعد، هلی‌کوپترها و هواپیماهای دولت سوریه به طور مداوم  بر مناطق تحت کنترل شورشیان بمبهای بشکه‌ای انداختند.

۳) ورود حزب‌الله و ایران به صحنه

از آوریل ۲۰۱۳، حزب الله لبنان رسماً وارد جنگ سوریه شد. ایران متحد اصلی اسد در منطقه نیز همه توانش را برای حفظ دولت او بسیح کرد.

۴) استفاده از سلاح‌های شیمیایی

در ۲۱ اوت ۲۰۱۳، حمله شیمیایی رژیم با گاز سارین به دو مقر شورشیان در حومه دمشق باعث مرگ صدها نفر شد. ایالات متحده، که عدد کشته‌شدگان را ۱۴۲۹ نفر شامل ۴۲۶ کودک اعلام کرد، دمشق را متهم ساخت. با این حال،  آمریکایی پس از توافق با روسیه بر سر نابودی زرادخانه شیمیایی اسد، نهایتاً از حمله به رژیم سوریه اجتناب کردند.

۵) ظهور جهادگرایان

در سال ۲۰۱۴، دولت اسلامی (داعش) مناطق بزرگی را در شمال سوریه تصرف کرد، و شورش را تحت‌الشعاع ظهور خویش قرار داد. رقه به دژ داعش بدل شد.

از سال ۲۰۱۳، جهادگرایان از جمله جبهه النصره (که نام خود را به جبهه فتح شام تغییر داد)، توانسته بودند پایگاه خود را در شمال سوریه تقویت کنند.

۶) مقاومت کوبانی

کردهای سوری، که از سال ۲۰۱۳ حکومتی خودگردان را در مناطق شمالی ایجاد کرده بودند، با حمایت هوایی ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری آمریکا، توانستند جلوی پیشروی داعش را در مناطقی کلیدی در شمال سوریه بگیرند.

مقاومت کردها در شهر کوبانی، در ماههای سپتامبر و اکتبر، به یکی از اپیروزهای حماسی جنگ سوریه بدل شد.

۷) مداخله روسیه

در سپتامبر ۲۰۱۴، اوباما ائتلافی بین‌المللی در منطقه علیه داعش شکل داد. اما یک سال بعد، در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۵، این جنگنده‌های روسی بودند که در حمایت اسد و به نام جنگ علیه «تروریسم» وارد صحنه شدند. مداخله روسیه به ارتش سوریه در بازپس‌گیری مناطق تحت کنترل شورشیان بسیار کمک کرد.

شورشیان و برخی از کشورهای غربی مسکو را متهم کردند که به جای داعش صرفاً گروههای شورشی «میانه‌رو» را مورد هدف قرار می‌دهد. مجادله گفتاری بر سر معنا و مصادق «افراطی» و «میانه‌رو» در چند سال گذشته خود بخشی از میدان جنگ بوده است.

۸) مداخله ترکیه

در ۲۴ اوت ۲۰۱۶، ترکیه در حمایت از شورشیان، و برای مبارزه با داعش و کردهای سوریه، مستقیماً وارد عمل شد و دست به عملیاتی گسترده تحت عنوان «عملیات سپر فرات» در شمال سوریه زد.

۹) بازپس‌گیری حلب

در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۶، نیروهای طرفدار دولت با تنگ کردن حلقه محاصره شورشیان و با کمک حملات هوایی روسیه کنترل دومین شهر سوریه را به دست گرفت. شورشیان و غیرنظامیان ساکن حلب شرقی، با موافقت  روسیه و  ایران، حلب را ترک کردند.

از نیمه شب ۳۰ دسامبر، پس از توافق میان طرفین (با ضمانت روسیه، ایران وترکیه) آتش‌بس سراسری در سوریه اجرا شد.

۱۰) قرار ملاقات در رقه

در ابتدای ماه نوامبر، «نیروهای دموکراتیک سوریه»، (گروه ائتلافی متشکل از نظامیان کرد و عرب مورد حمایت آمریکا)، از آغاز عملیاتی گسترده تحت عنوان «عملیات خشم فرات»، برای تصرف شهر رقه، پایگاه اصلی داعش در سوریه، خبر داده‌اند.

ترکیه پس از فتح الباب اعلام کرد که با تصرف رقه به دست نیروهای دموکراتیک سوریه اعلام مخالفت است؛ و احتمال دارد نیروهای خود را به سمت این شهر بفرستد.  رژیم سوریه نیز اعلام کرد که اولویت دولت پس از حلب بازپس‌گیری رقه است.

با این حساب، جنگ رقه را پیش از وقوع،و از هم‌اکنون می‌توان کلیدی‌ترین جنگ سوریه دانست؛ جنگی که نقشه سوریه را پس از داعش مشخص خواهد کرد.

در همین زمینه:

جنگ در منطقه و مسئولیت ایران در بحران سوریه