یک هشت مارس دیگر رسیده، و جهان هنوز تا برابری فاصله بسیار دارد. تغییرات سیاسی و روی کارآمدن نیروهای سیاسی افراطی یا پوپولیست‌هایی که یک حاصل وعده‌هایشان بازگرداندن جهان به سمت سیاست‌های نابرابر جنسیتی است، در کنار خشونت فراگیر برآمده از بحران‌های جنگ و مهاجرت به سود زنان نبوده‌اند. در ایران از یک هشت مارس تا هشت مارس بعدی، نبرد بر سر حقوق اولیه انسانی، اجتماعی و سیاسی زنان ادامه دارد.
با این حال، زنان از خیابان‌های نیویورک تا تهران، در نهادهای مدنی و در محیط‌های خصوصی و خانوادگی، دست از مبارزه نکشیده‌اند. یک سال دیگر پیش روی مبارزات زنان برای تحقق برابری جنسیتی است.
پرونده “زمانه” را که برگزیده‌ای از مطالب منتشر شده درباره عرصه‌های مختلف مبارزه زنان در ایران و جهان است، به مناسبت هشت مارس بخوانید.
زنان در جهان
گاردین گزارشی از کشف خانه‌ای در لبنان منتشر کرده که در آن ده‌ها زن سوری به بردگی جنسی واداشته شده‌اند. این زنان شکنجه شده‌اند، سقط جنین کرده‌اند و به بیماری‌های مقاربتی دچار شده‌اند. اخبار کشف این خانه لبنان را در شوک فرو برده است.
سازمان ملل می‌گوید که ۸۰ درصد زنان نیجریه‌ای که در نیمه نخست سال ۲۰۱۶ با قایق به ایتالیا آمده‌اند، برای تن‌فروشی قاچاق شده‌اند. قاچاقچیان از مراکز پذیرش پناهندگان برای ورود زنان استفاده می‌کنند و سپس آنها را به تن‌فروشی در سراسر اروپا وا می‌دارند.
ثنا فاروق، در مجموعه عکس‌هایش با عنوان «زنانی مثل ما» روایت‌هایی از زنانی با پیشینه طبقاتی واجتماعی متفاوت در یمن فراهم کرده که تجربه‌های آنها را از جنگ، تلاش آنها برای مقاومت و آرمان‌ها و آرزوهایشان به نمایش می‌گذارد.
تصویر زنان در دولت اسلامی مدام در حال تغییر است. داعش از سویی دست به کشتار زنان یزیدی در عراق می‌زند، از سوی دیگر با مقاومت زنان کردی روبه‌روست که در خطوط مقدم علیه آن می‌جنگند. همزمان از برخی از زنان برای حملات انتحاری استفاده می‌کند؛ اتفاقی نو اما در حال وقوع.
زینب الغزوی، نجات‌یافته حمله به شارلی ابدو، با وجود فتواها و تهدید شدن‌ها به مرگ، کتابی منتشر کرده که زمینه ساز بحث‌های مختلفی شده است. او در مصاحبه‌ای مفصل می‌گوید چرا فاشیسم اسلامی باید نابود شود.
الیف باتومن، روزنامه‌نگار در نیویورکر درباره تجربه خود از حجاب و جامعه ترکیه می‌نویسد.
«گاهی از خودم این سوال را می‌پرسم؛ اینکه آیا باز هم زندگی ام را برای چیزی که حالا درباره‌اش می‌دانم به خطر خواهم انداخت؟ آیا دوباره وارد این فضاهای وحشتناک خواهم شد به امید یافتن راهی برای خروج از آنها؟»
منیره کاظمی- سه واقعه در سه نقطه از جهان، نشان می‌دهد که چطور برخی گروه‌ها می‌خواهند حجاب را به یک سمیل فرهنگی تبدیل کنند و زنانی را که حجاب انتخاب آنهاست به عنوان تنها تصویر زن مسلمان، در افکار و رسانه‌های عمومی در عرب نشان دهند.
زنان و حجاب اجباری
رضا حاجی حسینی-رهبر جمهوری اسلامی می‌گوید که بحث الزامی یا اختیاری بودن حجاب، جایی در جمهوری اسلامی ندارد. فرمانده کل سپاه پاسداران هم معتقد است که مشکل بی‌حجابی از بی‌غیرتی و بی‌حیایی است.
نسیم صحرا- این یادداشت، به دلایل مشروعیت فعالیت از خارج از ایران در اعتراض به وضعیت حجاب‌اجباری در ایران و اهمیت پرداختن به مسئله حجاب‌اختیاری به عنوان بخشی از مطالبات زنان ایران می‌پردازد.
نعیمه دوستدار- چگونه است که زنان هیات سوئدی بدون اینکه صدای اعتراض‌شان شنیده شود، تنها برای برقراری روابط تجاری، حجاب تحمیلی را پذیرفتند؟
نعیمه دوستدار- سیاستمداران و کارآفرینان آلمانی به تهران رفتند تا بر تحریم‌ها پایانی بگذارند و روابط تجاری با ایران را بهبود ببخشند، اما به خاطر همراهی با حکومت ایران برای پذیرش حجاب اجباری مورد انتقاد رسانه‌ها و سیاستمداران قرار گرفتند.
پروانه حسینی- دو موضوع روسری داشتن یا نداشتن قهرمانان شطرنج در مسابقات بین‌المللی شطرنج زنان و زنان سیاستمدار سوئدی در ایران بار دیگر این سوال را پیش آورده که چرا روسری سر کردن یا نکردن این زنان مهم است و آیا اگر این زنان در برابر حجاب مقاومت کنند خود را ناجی زنان ایران می‌بینند؟
حسین نوش‌آذر- عسل باقری، نشانه‌شناس که تز دکترایش را درباره زن در سینمای ایران نوشته، درباره مسأله حجاب و اهمیت آن در سینمای ایران می‌گوید.
نعیمه دوستدار- پابرهنه رفتن روی فرش قرمز، تولید فیلم‌هایی با عوامل زن، برنامه‌های پنجاه پنجاه در صنعت سینما و جشنواره ۲۰۱۶ کن. آیا تلاش‌های زنان برای برابری جنسیتی در صنعت سینما و مقابله با کلیشه‌‌های جنسی به نتیجه خواهد رسید؟
زنان در جامعه
آزاده دواچی- فتوای صادر شده در خصوص دوچرخه‌سواری زنان از سوی رهبر ایران، یک فتوای معمولی نیست، بلکه حکمی است که در صدد است تا بخش زیادی از جامعه را نه از طریق قانون، بلکه از طریق مشروع‌سازی حکم رهبری، تحت سلطه خود در آورد.
چرا یک دست دادن ساده که در اکثر کشورها نوعی احترام محسوب می‌شود، در ایران از طرف حکومت به جرم سیاسی تبدیل می‌شود یا مردم آن را مشکل ناموسی می‌دانند؟
با اینکه تمایل به داشتن حق طلاق در بین برخی از زنان ایرانی در سال‌های اخیر بیشتر شده، اما دریافت حق طلاق آسان نیست و بسیاری نه تنها از امکان گرفتن آن باخبر نیستند بلکه آن را اقدامی ناپسند و مغایر با ارزش‌های نظام خانوادگی در ایران می‌دانند.
خشونت علیه زنان در ایران فراگیر است و به شکل‌های مختلف اعمال می‌شود. گرچه از آن به عنوان یک آسیب اجتماعی یاد می‌کنند، اما در حقیقت خشونت ساختاری و سیستماتیک به زنان در ایران، نخست از سوی بسیاری از قوانین اعمال می‌شود.
۲۵درصد از کل تحصیلکرده‌های ایران در کشور‌های توسعه‌یافته زندگی می‌کنند که حدود ۴۰درصد از این مهاجران زنان هستند. آیا با تکیه بر این آمارها و وضعیت اشتغال و تحصیل زنان می‌توان گفت که مهاجرت زنان تحصیل‌کرده روبه افزایش است؟
بیکاری در زنان کارگر دوبرابر شده است. با وجود تمهیدات پیش‌بینی شده برای حمایت از زنان در فصل سوم قانون کار، به دلیل اجرای ناقص قانون کارفرمایان زنان را به کار نمی‌گیرند. نداشتن امنیت شغلی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های زنان کارگر است و بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار زن به دنبال ایجاد شرایط کار هستند و چون نمی‌توانند کاری انجام دهند از فقر و بدبختی رنج می‌برند.
پروانه حسینی- سال‌هاست که نیاز به تغییر در قانون تابعیت فرزندان از مادر ایرانی و از پدر غیر ایرانی محرز شده ولی این تغییر به سختی پیش می‌رود.
ازدواج تلگرامی اما جدیدترین شکل این نوع ازدواج‌هاست که به دلیل رواج شبکه تلگرام در ایران به عنوان یک وسیله ارتباطی در دسترس، حالا تبدیل شده به یک موج اجتماعی و نگرانی‌هایی را در میان مسوولان و مردم ایجاد کرده است.
دنا دادبه- دیسکوی زنانه و دی‌جی های حرفه‌ای زن یکی از پدیده‌های جدید این روزهای شهرهای بزرگ ایران شده است.
زنان در سیاست
میثم بهروش- حتی در جوامع پیشرفته و دموکراتیک نیز که برابری جنسیتی از اهمیت فزاینده‌ای برخوردار است، برخی سیاستمداران از مقولاتی مانند «مردانگی» و «زنانگی» و دلالت‌ها و انگاره‌های مرتبط با آنها برای پیشبرد اهداف سیاسی بهره می‌‌گیرند.
نعیمه دوستدار- در دوره‌های مختلف انتخابات ریاست جمهوری این اصل همواره مورد مناقشه قرار گرفته و با اینکه زنان از ثبت نام منع نشده‌اند، اما هیچ کدام نتوانسته‌اند از سد شورای نگهبان بگذرند چون فرض غالب، معنای جنسی کلمه «رجال» به معنی «مردان» است.
برکسیت چه اثری بر زندگی زنان خواهد داشت؟ این سوال بسیار مهم است اما پاسخ به آن آسان نیست. نه فقط به خاطر اینکه موضوع پیچیده است، بلکه به خاطر اینکه زنان از گفت‌وگو درباره این موضوع کنار گذاشته شده‌اند.
آزاده دواچی- در سال‌های گذشته با به وقوع پیوستن چندین عملیات تروریستی، چالش زیادی برای توجیه مذهب و توسعه آن در غرب و به خصوص در میان زنان در گرفته است. این مساله موجب شده که در برخی موارد به دلیل اینکه نقد هرنوع از محدودیت‌های علیه زنان مسلمان به اسلام هراسی مبدل نشود، بسیاری از قوانین و به خصوص مساله زنان در این میان همچنان در حاشیه باقی بماند.
فاطمه اختصاری- ترامپ با وجود زبان جنسیت زده و ضد زنش، رییس جمهوری آمریکا شد اما کاربرد زبان جنسیت زده به او محدود نیست. این مقاله به تاثیرات زبان جنسیت زده و ضد زن سیاستمداران، هنرمندان و شخصیت‌های تاثیرگذار در جامعه می‌پردازد.
زنان و اینترنت
آزاده دواچی- مساله قتل‌های ناموسی که در گذشته وجود داشته اکنون با گسترده شدن فضای مجازی شکل دیگری به خود گرفته است و در جامعه ایران به یکی از ابزار اصلی اعمال خشونت، قتل، تهدید و کنترل زنان در خانه و در بیرون از خانه تبدیل شده است.
آزاده دواچی- سرعت رشد ارتباطات در دهه‌های گذشته تاثیر بسیاری بر روابط زن و مرد در اجتماع گذاشته است. این تاثیرات عمراه با رشد فضای مجازی و توسعه شبکه‌های متعدد در اینترنت تغییرات گسترده‌ای را در الگو‌های رفتاری زن و مرد و نوع رابطه آنها در اجتماع به وجود آورده است.
زنان و جنسیت
فاطمه اختصاری- چرا ما کلمات را تقسیم بندی می‌کنیم و به دو جنس زن و مرد، دایره واژگانی متفاوتی را اختصاص می‌دهیم؟
زنان همه جا و همیشه این فشار را احساس کرده‌اند که باید بچه بیاورند. اما نظریه ساعت بیولوژیکی نظر نسبتا تازه‌ای است. سال ۱۹۷۸ واشنگتن پست تیتر زد: «ساعت‌ها برای زنان شاغل به صدا درآمده‌اند.» نویسنده مقاله نمی‌توانست تصور کند که این مضمون به زودی چقدر مورد توجه قرار خواهد گرفت.
در ایران مثل بسیاری از نقاط جهان، پریود یک تابوی اجتماعی است. آیینی در جسم زن که در سکوت و خفا برگزار می‌شود. حرف زدن از آن بی‌شرمی و نامیدن آن بی‌ادبی است. در چنین فرهنگی دسترسی به نوار بهداشتی یک عملیات مخفیانه و پلیسی است
شهزاده سمرقندی- هیچ وقت فکر نمی‌کردم که روزی برسد و دلم برای قاعده ماهانه‌ام تنگ بشود. یعنی وقتی که در ۴۰سالگی مجبور به جراحی و برداشتن رحم شدم تا به بیماری کم‌خونی که از نوجوانی با من همراه بود و باعث مشکلات زیاد جسمانی شده بود پایان دهم.
دنا دادبه- «کاش بچه‌دار نمی‌شدم. ماه‌های اول فکر می‌کردم این من هستم که تصمیم به مادر شدن گرفته‌ام ولی الان متوجه شده‌ام که جامعه این تصمیم را برای من گرفته بود.»
چند سال پیش درمورد ویرجینیا ولف سخنرانی می‌کردم. بعد از سخنرانی، در زمان پرسش و پاسخ، سوالی که ذهن تعدادی از حاضران را به خود مشغول کرده بود این بود که آیا ولف باید بچه‌دار می‌شد؟
آیا در ادبیات هم تابو وجود دارد؟ خشونت و سکس همواره در ادبیات در جریان است. حتی مدفوع نیز در ادبیات به صراحت توصیف می‌شود اما در هر کتابی که تولد کودک به عنوان یک رویداد انسانی اتفاق می‌افتد، توصیف لحظه تولد حذف شده است.