در طول سال ۲۰۱۶، فناوری در روندی خیره کننده به تغییر دنیا مشغول بود: واقعیت مجازی به بازی‌های ویدئویی آورده شد؛ میلیون‌ها نفر خیره به تلفنهای همراه‌شان به دنبال یافتن عروسک‌هایی مجازی افتادند؛ راه‌های بیشتری برای رهایی از سیم در وسایل روزمره زندگی عرضه شدند و در اعماق آسمان، گیاه کشت کردیم. این نگاهی است به بخشی از مهم‌ترین خبرهای دنیای فناوری در سال ۲۰۱۶.
واقعیت در شکل مجازی: از ایکس‌باکس تا مقبره فرعون
واقعیت مجازی (VR and AR) از یک امکان آزمایشگاهی خارج شد و از ایکس‌باکس برای بازی گرفته تا دستگاهی ضمیمه تلفن همراه تازه گوگل، به دست مصرف‌کننده عادی رسید تا در کنار بازی‌های ویدئویی، شبیه‌سازی سه‌بعدی به خدمت فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی هم برسد.
دیگر با شبیه‌سازی می‌توان در وسط یک شهر آرام، مخاطب را به قلب منطقه‌ای جنگی در سوریه برد و افراد را با واقعیتی آشنا کرد که مردم در سایه جنگ تجربه می‌کنند. یا می‌توان سراغ مقبره یکی از فراعنه رفت و یک نسخه دقیق شبیه به واقعی‌اش را تهیه کرد تا در موزه‌ای در قاهره در دسترس عموم قرار بگیرد.
واقعیت مجازی در ماه‌ها و سال‌های پیش رو همچنان به پیشرفت ادامه می‌دهد و بیشتر از قبل، در دسترس همگان قرار خواهد گرفت. شاید خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کنید، به جای خیره شدن به یک مانیتور، عینکی به چشم بگذارید تا هرچه می‌خواهید، در واقعیت مجازی سه‌بعدی روبه‌روی‌تان قرار بگیرد.
«پوکمون گو»: عروسک‌های خیالی به‌دست، وسط خیابان
بازی‌های دیجیتالی تا حدی در دنیای امروز ما تاثیرگذار شده‌اند که نسخه «پوکمون گو: برای موبایل»، تبدیل به خبر اول رسانه‌های جهان شد. میلیون‌ها نفر در جست‌وجوی عروسک‌هایی مجازی، ساخته شده از کدها و انیمیشین، گروه‌های بازی شکل دادند و در کنار همدیگر راهی نقطه‌های مختلف شهرها شدند تا این عروسک‌ها را پیدا کنند.
ایران البته همچنان در فهرست کشورهای صاحب «پوکمون گو» قرار ندارد. یک علت اصلی شرط و شروطی است که در ایران «بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای» مشخص کرده: بازی سانسور شود، سرور آن داخل ایران قرار بگیرد و بازی فقط در نقاط مشخص شده توسط دولت جمهوری اسلامی انجام بگیرد.
هرچند «پوکمون گو» در حد یک بازی باقی نماند و نشان داد چطور می‌توان با تحرک به قصد بازی و سرگرمی، وزن کم کرد، سلامتی بهتر کسب کرد و همچنین در کنار دیگر انسان‌های واقعی وقت گذراند.
مچ‌بندهای ورزش
«پوکمون گو» تنها گزینه ورزشی امسال نبود مچ‌بند‌ها و اپ‌های ورزش و سلامتی سال‌هاست معرفی شده‌اند، ولی امسال گسترده‌تر از همیشه مورد مصرف همگان قرار گرفتند.
از شمارش کالری، تا شمارش قدم‌ها، ضربان قلب، فشار خون و غیره، میلیون‌ها نفر در سرتاسر جهان بدون اینکه نگاهی به داده‌های تلفن همراه خودشان بیاندازد، نمی‌توانند توجه‌ای به رژیم غذایی، میزان تحرک و ماهیچه‌سازی نشان بدهند. پاسخ به این پرسش که در روز چقدر وزرش کنم دیگر آسان شده است: ورزش را تا آنجا ادامه می‌دهند که سخت‌افزار همراه‌شان به آنها بگوید دیگر به اندازه کافی برای امروز کالری سوزانده‌اند.
این تغییر در کنترل سلامت و ورزش را می‌توان موفقیت بزرگ بازاریاب‌های امسال در زمینه فناوری دانست.
بهبود «فوتوسنتز» با دستکاری ژنتیکی
هنوز بحث بزرگی در دنیا وجود دارد که استفاده از جانداران دستکاری ژنتیکی شده (معروف به ام‌جی‌او) چقدر برای انسان می‌تواند مفید یا مضر باشد.
در سال ۲۰۱۶، بیش از ۱۰۰ برنده جایزه نوبل در یک نامه عمومی از مردم جهان خواستند تا توجه بیشتری به مصرف سبزیجات، میوه‌ها و دیگر خوراکی‌های دستکاری ژنتیکی شده نشان بدهند، چون رودررو از تغییرات اقلیمی گرفته تا افزایش جمعیت زمین، ما نیازمند روش‌هایی تازه و سریع برای کشت محصولات گیاهی هستیم.
یکی از برجسته‌ترین یافته‌های امسال، بهبود «فوتوسنتز» گیاهان با افزایش ۲۰ درصد استفاده از نور خورشید به کمک دستکاری ژنتیکی بود. این یافته هنوز در حد مدل‌های آزمایشگاهی است ولی نشان می‌دهد که می‌توان در گستره‌ای از گیاهان، استفاده‌ای بهینه‌تر از نور خورشید برای رشد سریع‌تر گیاه و عرضه سریع‌تر محصول داشت.
همچنین چندین سال است که در فضاهای آزمایشگاهی، کار بر روی درخت‌هایی ادامه دارد که با دستکاری ژنتیکی می‌توانند هزار برابر یک درخت معمولی دی‌اکسید کربن را از اتمسفر بگیرند.
این پروژه‌ها اگر به نتیجه برسند و وارد بازار کشت محصول بشوند، شاید بتوانند کمی آسودگی به دنیای آشفته از افزایش فزاینده جمعیت انسان بر این کره خاکی بیاورند.
گل‌کاری فرازمینی و موشک‌های چند بار
فضانوردان امسال برای اولین بار در ایستگاه فضایی بین‌المللی گیاهان گل‌دار پرورش دادند و اولین کشت محصول بر فراز زمین انجام گرفت. این امیدی برای کشاورزی فرازمینی است که می‌تواند امکان زندگی درازمدت خارج از کره خاکی را برایمان فراهم آورد.
امسال البته یک گام دیگر هم برای بهبود مسافرت به فضا برداشته شد و آن هم آزمایش موفقیت‌آمیز ارسال موشک به فضا و سپس با موفقیت بر زمین نشستن این موشک است. به این شکل، دیگر لازم نیست برای هر مرتبه ارسال محموله یا موجودی زنده به فضا، یک موشک را یک مرتبه مصرف کرد و مابقی آن را مثل زباله در فضا رها کرد.
با آزمایش موفقیت‌آمیز شرکت اسپیس‌ایکس، دیگر می‌توان به فضا گام گذاشت و سپس با همان موشک به سطح زمین برگشت.
انرژی‌های نوین در گرو بهبود باطری‌ها
از خیابان‌ها و مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری خورشیدی گرفته تا سرامیک‌های خورشیدی برای سقف خانه‌ها، امسال شاهد عرضه مدل‌های تازه‌ای از دستگاه‌های تبدیل نور خورشید به الکتریسته بود. هرچند همچنان گسترش استفاده از انرژی‌های نوین بسته به بهبود وضعیت استفاده از باطری‌هاست.
مدل‌های مختلفی از باطری‌های آینده در حال طراحی یا ساخت هستند. مثال آن، گیگاباطری‌های تسلا که در حقیقت در قالب یک کارخانه ساخته می‌شود، می‌تواند حجم قابل‌توجه‌ای از الکتریسته را در خود نگهداری کند و سپس آن را برای مصرف به صدها کیلوتر اطراف خود بفرستد.
مدل آزمایشی تسلا می‌گوید ۱۰۰ گیگاباطری می‌تواند زیرساخت مصرف الکتریسته دنیا را بسازد، انرژی کافی برای تمامی انسان‌ها را با توجه به رشد جمعیت نگهداری و عرضه کند.
هرچند تسلا این موضوع را به خوبی متوجه شده که آینده دنیا را کسی در دست خود دارد که بتواند زیرساخت عرضه الکتریسته بر پایه تولید انرژی‌های نوین را در دست خود داشته باشد و همچنین عرضه اینترنت پر سرعت از آسمان بر سرتاسر کره زمین را هم ساخته باشد.
دومی را البته چندین مجموعه در دنیا در دست اجرا دارند. هرکدام زودتر موفق بشود، آینده عرضه اطلاعات و فناوری را نه فقط در یک کشور یا قاره، بلکه در کل جهان معاصر ما به دست خود گرفته است.
پرواز بر دور کره زمین بدون مصرف کربن
سال ۲۰۱۵ برای اولین بار در جهان فاصله بین ابو دبی در امارات تا هاوایی را یک هواپیمای تک نفره طی کرد که با انرژی خورشیدی جابه‌جا می‌شد.
سال ۲۰۱۶، استفاده از هواپیماهای خورشیدی یک گام دیگر به جلو برداشت و یک هواپیما با دو سرنشین توانست برای اولین مرتبه بدون مصرف کربن، مسافرهای خودش را یک دور بر کره زمین جابه‌جا کند.
این مسیر ۴۷ هزار کیلومتری از ابو دبی در امارات شروع شد و سپس هواپیمای خورشیدی در مصر، اسپانیا، نیویورک، شش توقف دیگر در امریکا از جمله در هاوایی داشت تا عاقبت به ژاپن، چین، میانمار، دو توقف در هند و عمان و سپس دو مرتبه به ابو دبی بازگشت.
حالا که رکوردها شکسته می‌شوند، باید دید چه زمانی هواپیماهای با مصرف انرژی خورشیدی می‌توانند به حمل و نقل عمومی راه پیدا کنند.
رهایی از سیم
در بازار امسال، رهایی از سیم یک قدم دیگر به جلو برداشت و از اپل تا سامسونگ، استفاده از هدفون‌های بدون سیم شروع شد. حالا دیگر زندگی امروزی بیشتر شبیه به فیلم‌های تخیلی می‌شود که در آن قطعه‌ای کوچک در گوش جای می‌گیرد و هزار و یک کار عجیب و غریب را انجام می‌دهد.
اینترنت اشیاء هم امسال بیشتر از قبل در دسترس گرفت تا با متصل کردن دستگاه‌های الکترونیکی گوناگونی که در زندگی روزمره استفاده می‌کنیم به اینترنت و کنترل آنها با تلفنهای هوشمند، بیشتر از قبل فعالیت‌های روزانه را بدست ماشین‌ها بسپاریم.
ماشین‌های خودران: آینده‌ای در دسترس
از گوگل و اوبر گرفته تا برندهای ساخت کامیون، گام‌های بیشتری امسال در سرمایه‌گذاری، طراحی و آزمایش ماشین‌های خودران برداشته شد. تا آنجا که مجله «آتلانتیک» حدس زد در سال ۲۰۳۰، دیگر کسی رانندگی نکند و ماشین‌ها فقط آدرس را از آدمی بگیرند و خودشان راهی مسیر بشوند.
این از یک سو به معنای این است که بخش دیگری از مشاغل انسان‌ها، مثل رانندگی تاکسی و کامیون و وانت، در خطر این افتاده‌اند که توسط ماشین‌های هوشمند انجام بشوند و دیگر نیازی به حضور انسان نباشد.
از سویی دیگر، این نوید داده می‌شود که خیلی کمتر از امروز آدم‌ها در تصادف‌های رانندگی آسیب ببینند و همچنین اینکه به جای اضطراب رانندگی، انسان می‌تواند در زمان حمل و نقل استراحت کند، مطالعه کند یا بیشتر از قبل از اینترنت استفاده کند.
امنیت اینترنت در سایه هکرها و دولت‌ها
امنیت مصرف اینترنت امسال هم در سایه خطر هکرها و نظارت گسترده‌تر دولت‌ها بود. از یک سو، مکرر خبر هک شدن سایت‌ها و موسسه‌ها آمد، مانند هک شدن یک میلیارد ایمیل شرکت یاهو ولی در کنار آن، حالا که به لطف ادوارد اسنودن، تمام دنیا می‌دانند به جز کشورهای استبدادی، امریکا هم نظارت گسترده بر نحوه مصرف اینترنت امریکایی‌ها و بقیه مردم دنیا دارد، امنیت اینترنت بیشتر از قبل مد توجه قرار داشت.
از یک طرف، «اپل» به دادگاه رفت تا نگذارد رمزگشایی تلفنهای همراهش آشکار شود و دولت امریکا هر زمان خواست بتواند رمز تلفن‌ها را بشکند. از آن طرف، واتس‌اپ توانست در مقابل فشارها مقاومت کند و سیستم مکالمه رمزدار بیش از یک میلیارد کاربر خود را حفظ کند.
ولی به‌تدریج کشورهای مختلف قوانینی سخت‌گیرانه‌تر در موضوع اینترنت تصویب می‌کنند. مثالش انگلستان که دست سازمان‌های امنیتی و پلیس خود را فراتر از هر کشور دیگری در جهان قانونی باز گذاشت تا هرچه می‌خواهند از مصرف اینترنت ساکنین خود جمع‌آوری کنند، لازم شد دستگاه‌های مردم را هم هک کنند.
آورین ما آفتابه طهارت خودمان را داریم. شماها همه نجس العین هستید. آورین به خودمان
ولی وقیح / 25 January 2017