از یک گوشه کره خاکی‌مان تا گوشه‌ای دیگر، موضوع دگرباشان جنسی، حقوق بشر، همچنین حقوق اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آنان به شکل‌های مختلف به سر خط خبرها راه یافت.
جدل اصلی در بسیاری نقاط جهان همچنان مثل گذشته است، آیا افراد حق انتخاب بر بدن خود و حق برخورداری از هویت و گرایش جنسی را دارند یا که دولت، فرهنگ و عرف‌های اجتماعی هستندکه جنس، هویت جنسیتی و گرایش و علایق جنسی آنان را ابلاغ یا تایید می‌کنند.
در این میان، برخی دولت‌ها به محدود کردن نقش دولت در زندگی خصوصی شهروندان خود گام برداشتند و برخی دیگر همچنان با سرسختی تمام خواستار دخالت در تمامی جنبه‌های زندگی مردم، از جمله چگونگی به توالت رفتن آنها هستند.
این گزیده‌ای است از خبرهای مطرح یک سالی که گذشت. پیوند‌ها خواننده را به مطالب کامل‌تر در صفحه دگرباش «زمانه» راهنمایی می‌کند.
سرخط خبرها: اورلاندو، کشتار در هنگامه شادمانی
اول حمله را به گروه‌های افراطی مسلمان نسبت دادند و سپس آن را به عشقی شکست خورده مرتبط دانستند، با تمامی سوال‌های باقی مانده از کشتار اورلاندو، یورش یک آمریکایی افغانستانی‌تبار به یک کلوب دگرباشان جنسی و به رگبار بستن افراد حاضر در آن، بدل به مهم‌ترین خبر امسال برای همجنس‌گرایان و دوجنس‌گرایان و تراجنسیتی‌های آمریکا شد: ۴۹ تصویر که از درگذشتگان کشتار منتشر شد، در رژه‌های افتخار بسیاری دیگر شهرهای جهان دست بدست شد.
این موضوع هم به بحثی گسترده در رسانه‌ها تبدیل شد که چرا باید یک نفر تفنگ به دست بگیرد و سراغ کشتار دیگرانی برود که برای یک شب شادمانی در کنار هم گرد آمده‌اند.
ابعاد سیاسی رفتن به توالت
در آمریکا هیچ مدرکی تاکنون عرضه نشده که یک فرد تراجنسیتی، در ظاهر یک مرد، به توالتی زنانه رفته باشد یا بر عکس و کودکی را از لحاظ جنسی آزار داده باشد. این اما بهانه‌ای است که مدام مطرح شده تا در ایالت‌های مختلف در آمریکا از جمله کارولینای شمالی یا می‌سی‌سی‌پی افراد را محدود کنند تا برابر جنسیت ثبت شده بر کارت شناسایی به توالت بروند. یعنی زنان تراجنسیتی را مجبور می‌کنند که بنا به جنسیت زمان تولد به توالت مردانه بروند و مردان تراجنسیتی را به زور به توالت مردانه می‌فرستند.
این قوانین نشان‌دهنده تنش اجتماعی گروه‌های اغلب مذهبی در مقابل حقوق افراد دگرباش جنسی است.
سایه قوانین مربوط به توالت و همراه با آن قانون آزادی‌های مذهبی که در انگشت‌شمار ایالت‌های آمریکا به افراد اجازه می‌دهد تا بر پایه دیدگاه مذهبی خود به افراد دگرباش جنسی در مغازه‌ها و فروشگاه‌های خود خدمات ندهند، بعد از انتخاب دونالد ترامپ و مایک پنس، بر آینده حقوق دگرباشان جنسی در آمریکا سایه‌ای سنگین انداخته است.
دیده‌بان حقوق دگرباشان جنسی در سازمان ملل متحد
امسال، سازمان ملل متحد رای به تشکیل بخش دیده‌بان حقوق دگرباشان جنسی داد. این به معنای شکل‌گیری نهادی بین‌المللی برای دنبال کردن حقوق دگرباشان جنسی در سرتاسر کره خاکی است.
سازمان ملل و سازمان‌های وابسته به آن البته سال‌هاست موضوع حمایت از هویت و گرایش جنسی افراد را همانند نژاد، جنس یا رنگ فرد، در حمایت حقوق بشر و دیگر حقوق اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی افراد قرار داده‌اند.
بااین‌وجود هنوز تمامی کشورها با این موضوع راحت برخورد نمی‌کنند. همانند اردیبهشت ۲۰۱۶، وقتی کشورهای اسلامی رسما درخواست کردند تا گروه‌های دگرباش به جلسه ایدز در سازمان ملل نیایند. یا دسامبر ۲۰۱۶، وقتی تلاش شد تا تفسیرها از الویت حقوق دگرباشان جنسی در سازمان ملل تغییر کند، ولی با رای اکثریت کشورهای جهان، حمایت از این بخش جوامع انسانی در میان برنامه‌های سازمان ملل باقی ماند.
از دانمارک تا مالت: چون بیماری نیست، درمان نمی‌خواهد
سال ۲۰۱۷ که سر برسد، سازمان بهداشت جهانی قرار است تا از طبقه‌بندی تازه‌اش از بیماری‌ها رونمایی کند. به احتمال زیاد، تراجنسیتی بودن از فهرست بیماری‌های روحی حذف می‌شود، هرچند دانمارک امسال تبدیل به اولین کشور دنیا شد که تراجنسی بودن را از فهرست بیماری‌ها، خط زد.
مالت، جزیره‌ای در دریای مدیترانه، البته یک گام دیگر به جلو رفت و بدل به اولین کشور دنیا شد که سرکوب یا محدودیت هویت جنسی مورد انتخاب افراد را جرم‌انگاری کرد. یعنی دیگر نمی‌توان به هیچ‌عنوان به یک نفر گفت که چرا تو این گرایش و هویت جنسی را داری، چرا پوشش و ظاهرت این شکلی است، اصلا عاشق که می‌شوی یا با چه کسی به تختخواب می‌روی.
به این شکل، مالت اولین کشور دنیا شد که درمان روانی یا فیزیکی هویت و گرایش جنسی را ممنوع کرد و پای دولت، سنت، مذهب و جامعه را کامل از انتخاب های شهروندان در حوزه سکس، جنسیت و گرایش جنسی بیرون کشید.
بریتانیا هم سراغ گذشته رفت، از یک سو افرادی که به خاطر همجنس‌گرایی، بازداشت، زندانی و مجازات شده بودند، همگی را عفو کرد و از سویی دیگر برنامه‌هایی را برای عذرخواهی رسمی از شهروندان دگرباش جنسی، زنده یا مرده، آغاز کرد.
هند، دادگاه عالی و جرم‌انگاری یا جرم‌زدایی
در بسیاری کشورها، موضوع حقوق دگرباشان جنسی، فراتر از دولت به دست قضاوت دادگاه‌ها افتاده است و قاضی‌ها تعیین می‌کنند که کشور، چه روندی را اتخاذ کند. این البته برای کشورهایی است که به سبک قوانین بریتانیا، حکم دادگاه‌های عالی می‌تواند جایگزین متن قانون بشود.
هند یکی از آنهاست که امسال دادگاه عالی آن در ماه فوریه کمیته‌ای را بررسی قانون مجازات این کشور که روابط جنسی با همجنس را جرم‌انگاری می‌کند، منصوب کرد. پیش‌تر یک دادگاه ایالتی در سال ۲۰۰۹ حکم داده بود که «توافق دو فرد بالغ و همجنس برای رابطه جنسی عملی غیر مجرمانه است،» ولی دادگاه عالی این حکم را لغو کرد و جرم‌انگاری را به رابطه جنسی دو فرد عاقل و بالغ همجنس بازگرداند.
آنها که ازدواج را قانونی کردند
امسال ازدواج افراد همجنس در گرینلند، کلمبیا، ایرلند، ایالت‌های جالیسکو و کامپیچ کشور مکزیک، جزیره «من» در منطقه خودمختار «کرون» در بریتانیای کبیر و همچنین قلمرو قطب جنوب بریتانیای کبیر قانونی شد.
همچنین شراکت زندگی مدنی، مدلی از ازدواج مدنی که بر پایه توافق فردی است و برخی کشورها آن را قبول می‌کنند و نیازمند به ثبت در یک مکان مذهبی یا دولتی نیست، در کشورهای اتیوپی و ایتالیا، شامل افراد همجنس‌خواه هم شد.
نائورو، کشوری در منطقه میکرونزی قاره اقیانوسیه، همچنین جزایر سیشل در شرق قاره آفریقا، از همجنس‌خواهی جرم‌زدایی کردند.
درنهایت اینکه پرتغال، به زوج‌های همجنس اجازه حضانت و سرپرستی کودکان را داد و ایرلند شمالی محدودیت افراد همجنس‌خواه در اهدای خون را برداشت.
از جلد کاور گرل گرفته تا نشنال جئوگرافیک
یکی از مشهورترین مجلات محصولات آرایشی دنیا، جیمز چارلز، پسری ۱۷ ساله را «کاور گرل» امسال و چهره تبلیغات تجاری خود کرد.
چند ماه بعد، مجله نشنال جئوگرافیک، یک فرد تراجنسی را به جلد یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین مجلات دنیا آورد.
فضای پر تنش برای دگرباشان در ترکیه و خاورمیانه
ترکیه، از معدود کشورهای با جامعه‌ای اکثرا مسلمان است که قوانین داخلی‌اش در موضوع دگرباشان جنسی سکوت اختیار کرده‌اند؛ هرچند حمایتی هم از این بخش جامعه نمی‌کنند. امسال البته برای دگرباشان جنسی در ترکیه بدتر از قبل شده است. از یک سو، آزادی‌های جنسی محدودتر شد و تن‌فروشان ترنس استانبول تحت فشار سیاست‌های اسلامی کردن جامعه قرار گرفته‌اند.
از سویی دیگر، چندین فقره قتل، تجاوز و کتک زدن افراد از این کشور گزارش شده است. فشارش البته در کنار دگرباشان ترک، به پناهجویان دگرباش ایرانی می‌آید که روزهای انتظار خودشان را در این سرزمین می‌گذرانند.
غمگین‌ترین خبر امسال شاید کشف بدن مثله شده پناهجوی همجنسگرای سوری در استانبول بود. او را ربوده بودند و بعد تجاوز، بدنش تکه تکه شده بود.
پلیس ترکیه هم البته بی‌کار ننشست: هم به قدیمی‌ترین رژه دگرباشان جنسی در یک کشور مسلمان و هم به رژه افتخار ترنس‌ها در شهر استانبول یورش برد، تا مانع از گردهم‌آیی و برون‌آیی این بخش از جامعه باشد.
پراید شهر تل آویو در اسراییل هم امسال باری دیگر شاهد حمله‌ای خشونت بار با چاقو به راهپیمایان بود.
قتل‌های بنگلادش و تنها مجله دگرباشان جنسی
تنها خاورمیانه نیست که درگیر تنش‌های اجتماعی حول محور دگرباشان جنسی است. ماه آوریل، دو فعال حقوق دگرباشان جنسی در بنگلادش به ضرب قمه به قتل رسیدند. یکی از آنها، جلهاز منان، سردبیر اولین و تنها مجله همجنس‌گرایان، دوجنس‌گرایان و تراجنسیتی‌های کشور بود. قاتل که بود؟ یک عضو گروهکی به نام «انصارالله بنگلادش» در رابطه با قتل این دو فعال، دستگیر شد.
آنهایی که برون‌آیی کردند
در میان مشهورترین نام‌هایی که امسال همجنس‌خواهی، دوجنس‌گرایی یا تراجنسیتی بودن خودشان را عیان ساختند، این چهره‌ها قرار می‌گیرند: چارلی کارور، هنریشه سریال «گرگ نوجوان»، کریستین استوارت از مجموعه فیلم‌های خون‌آشامی «گرگ و میش،» خواهران واچوفسکی خالقین مجموعه «ماتریکس،» سارا رامیریز هنریشه سریال «گریز آناتومی»، الیزابت گیلبرت، نویسنده کتاب محبوب «غذا، دعا، عشق،» رید اووینگ از سریال «خانواده مدرن،» مایلی سایرس، خواننده و هنرپیشه نام‌آشنا، جین اوزین، از رهبران کلیسای انگلستان، هولاند تیلور از سریال «دو مرد و نصفی،» جیل سولوی، خالق سریال «والدین‌ترنس».
توفیق فزاینده فیلم‌ها و سریال‌ها
از مطرح‌ترین فیلم‌های روزگار و زندگی دگرباشان جنسی باید به «مهتاب» اشاره کرد که دل‌مشغول گذشته و حال یک جوان رنگین‌پوست آمریکایی است.
جیمز فرانکو در فیلم «شاه کبرا» سراغ سوژه هنریشه فیلم‌های پورن همجنس‌خواه، شان پال لوکهرت، مشهور به برنت کوریگان رفته و به ماجراهای شروع به کار او و قتل کارگردان اولین فیلم او می پردازد.
سریال‌های تلویزونی امسال البته رنگ و بوی متفاوتی به روایت‌هایشان از افراد جامعه دگرباشان جنسی دادند.
خواهران سابق بر این برادر واچوفسکی، با سریال «حس‌ششم،» حق هر فرد بر تن خود و روابط فراتر از برچسب‌های اجتماعی و مذهبی را از طریق شبکه «نت‌فیلیکس» به بخش عمده‌ای از کشورهای زمین آوردند.
«نت‌فیلیکس» در سریال «گریس و فرنکی،» موضوع برون‌آیی افراد در کهنسالی را در قالب طنز عرضه کرد و محدودیت‌های جامعه را از طریق فصل سریال «نارنجی همان سیاه است» به جوامع گوناگون بشری آورد.
شبکه آمازون با فصل تازه «پدر ترنس،» موضوع زندگی افراد تراجنسی در جامعه مدرن را به بحث نشست. هرچند فقط سریال‌ها نبودند که روزگار دگرباشان جنسی را به بحث‌های اجتماعی تبدیل کردند. قسمت تازه «پیشتازان فضا»، همجنس‌خواهی را در یکی از محبوب‌ترین و قدیمی‌ترین مجموعه‌های فیلم و سریال دنیا مطرح کرد.