سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران از وزارت امور خارجه این کشور خواست تا بر سر اختلافات آبی بین عراق و ترکیه، به‌خصوص مسئله سد «آتاتورک» میانجیگری کند.
فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) یکشنبه ۹ آبان اعلام کرد که ایران می‌تواند از طریق وزارت خارجه خود، برای حل اختلاف بین بغداد و آنکارا در بحث سد آتاتورک ابتکار عمل را به دست بگیرد.
سد و نیروگاه برقابی آتاتورک بزرگترین سد ترکیه بر بالادست رودخانه فرات و در منطقه کردنشین آناتولی جنوب شرقی است. این سد از لحاظ حجم کار ساختمانی پنجمین سد بزرگ جهان است و از لحاظ تولید برق آبی در رده سوم قرار دارد.
دبیری گفت که برنامه‌ها و پروژه‌های عظیم سدسازی در سرچشمه‌های دو رودخانه دجله و فرات، یکی از مهمترین مسائل آینده منطقه خاورمیانه در زمینه بحران آب خواهد بود. اما این مسئله مستقیماً به ایران مربوط نمی‌شود و از این رو، ورود مستقیم تهران به آن ممکن نخواهد بود.
سد آتاتورک تاثیر مستقیمی بر منابع آبی سوریه و به ویژه عراق دارد. سدسازی بر فرات منجر به خشک‌شدن برخی تالاب‌های عراق و خشکسالی در مناطقی از عراق و سوریه شده است. ایران نیز به صورت غیرمستقیم تحت تأثیر این خشکسالی‌ها قرار می‌گیرد، زیرا خشکی به صورت حضور گرد و غبار به آلوده‌شدن هوا در ایران انجامیده‌است.
سدی برای ملی‌گرایی ترک؟
ساخت سد آتاتورک از سال ۱۹۸۳ تا ۱۹۹۰ به طول انجامید. هنگام راه‌اندازی این سد در اواخر سال ۱۹۸۹، ترکیه جریان رود فرات را به مدت یک ماه برای پرکردن ذخیره سد روی سوریه و عراق بست که با اعتراض شدید همسایگان خود مواجه شد.
اکنون این سد که سازه مرکزی سلسله‌ای از ۲۲ سد بر فراز دجله و فرات است، جریان رودخانه فرات را حدود یک‌سوم کاهش داده‌است. در حالیکه پیشتر نفت یکی از مهمترین عوامل موثر بر مناسبات قدرت در خاورمیانه محسوب می‌شد، کارشناسان از اهمیت حیاتی آب در بحران‌های کنونی و آینده این منطقه سخن می‌گویند.
ساخته‌شدن این سد در مناطق کردنشین نیز به‌لحاظ سیاسی مسئله‌ساز بوده‌است. بر روی این سد نقل قول معروفی از آتاتورک نقش بسته است که اقلیت بزرگ کرد در ترکیه آن را «نژادپرستانه» می‌دانند: «خوش‌بخت آن کسی است که یک ترک باشد.»
جمعی از فعالان ایرانی حوزه محیط زیست نیز در اعتراض به تبعات زیست‌محیطی سد آتاتورک کمپینی به نام «کمپین میان‌رودان» را با مشارکت فعالان دیگر در سوریه و عراق راه‌اندازی کرده‌اند.