کمتر از ۸ ماه مانده به انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری در ایران، اصولگرایان به عنوان یکی از جناح‌های محوری سیاسی نتوانسته‌اند روی کاندیدایی واحد اجماع کنند. محمود احمدی‌نژاد از کاندیداتوری منع شده و محمدباقر قالیباف با اتهام فساد و تخلف مالی در شهرداری تهران دست به گریبان است. دیگر نامزد بالقوه این جناح، قاسم سلیمانی اعلام کرده است که سربازی را وظیفه خود می‌داند و وارد سیاست نخواهد شد.
اسامی متعددی در رسانه‌ها به عنوان کاندیداهای احتمالی اصولگرایان مطرح است. کمال سجادی، سخنگوی “جبهه پیروان خط امام و رهبری”، از تشکل‌های محوری جبهه اصولگرایان، از لیستی ۳۰ نفره خبر داده که “اصولگرایان در حال بررسی و اجماع روی یک نفر از این فهرست هستند. اما نام،هایی که تا کنون از سوی این جناح مطرح شده، گویای آن است که در انتخابات اردیبهشت ۹۶، اصولگرایان اگر از حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی ایران حمایت نکنند با دستانی خالی به مصاف او خواهند رفت.
هرچند محمدرضا باهنر (دبیر کل جبهه پیروان خط امام و رهبری)، محمد غروی (عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) و غلامرضا مصباحی مقدم (سخنگوی جامعه روحانیت مبارز) احتمال حمایت اصولگرایان از حسن روحانی را منتفی ندانسته‌اند، اما مواضع طیف تندروی این جریان سیاسی چنین احتمالی را رد می‌کند.
حسن روحانی که در خرداد ماه ۱۳۹۲ با حمایت محمد خاتمی، رئیس جمهور اسبق و اکبر هاشمی رفسنجانی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، برنده انتخابات شد، عضو جامعه روحانیت مبارز، یکی از تشکل‌های راست سنتی و با نفوذ در جریان اصولگرا است. او اما بنابر اعلام رضا اکرمی، دیگر عضو این تشکل سیاسی، سال‌هاست که در جلسات تشکل متبوع خود شرکت نمی‌کند. با این حال بعد از پیروزی روحانی در انتخابات ۱۳۹۲ چهره‌های اصولگرا تلاش کردند او را سیاستمداری منتسب به جریان سیاسی خود و پیروزی او در انتخابات را پیروزی اصولگرایان عنوان کنند. این مسئله اما به مرور و با پررنگ تر شدن مواضع و عملکرد حسن روحانی در جایگاه ریاست جمهوری، رنگ باخت و حالا سه سال بعد از ریاست جمهوری او، اصولگرایان به دنبال کاندیدایی هستند که ظرفیت لازم برای “پدیده شدن” را داشته باشد.
هنوز مشخص نیست پدیده‌ای که محسن کوهکن، عضو جبهه پیروان خط امام و رهبری از آن سخن گفته چه کسی خواهد بود؛ چهره‌ای جدید یا از چهره‌هایی که پیش ازاین در دوره‌های مختلف انتخاباتی شانس خود را به آزمون گذاشته‌اند.
تاکنون هیچ یک از چهره‌های اصولگرا که به عنوان کاندیدای احتمالی اصولگرایان مطرح هستند به صورت رسمی برای حضور در انتخابات اعلام آمادگی نکرده‌اند و برخی حتی حضور خود را شایعه خوانده و رد کرده‌اند. با این حال بررسی وضعیت هریک از این کاندیداها می‌تواند تصویر روشنی از وضعیت کنونی اصولگرایان ارائه بدهد.
جنجالی‌ترین چهره‌ها
محمود احمدی‌نژاد، قاسم سلیمانی و محمدباقر قالیباف سه چهره جنجالی هستند که در محافل سیاسی و رسانه‌ای ایران از آنها به عنوان کاندیداهای اصلی اصولگرایان نام برده می‌شد. از این سه نفر، سلیمانی بیانیه داد که وارد میدان سیاست نخواهد شد. منع احمدی‌نژاد از کاندیداتوری در دیدار با خامنه‌ای نیز سرانجام با سخنان خود خامنه‌ای رسمیت و قطعیت یافت. مورد قالیباف هنوز روشن نیست به ویژه آن که خودش در این زمینه سکوت کرده است.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس دولت‌های نهم و دهم در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ مدت‌هاست که سفرهای استانی و تحرکات انتخاباتی خود را شروع کرده است. طیف تندروی جناح اصولگرا همچون جبهه پایداری حامی سرسخت اوست و ظرفیت لازم برای کسب رای مردم را در او می‌بیند. اما در حالی‌که برخی، احتمال ردصلاحیت احمدی‌نژاد در شورای نگهبان را پیش می‌کشند و برخی هم چون علی مطهری، نائب رئیس مجلس معتقدند که او پیش از کاندیداتوری باید محاکمه شود، خبرگزاری فارس (رسانه نزدیک به سپاه) موضوع نهی او از کاندیداتوری در دیدار با خامنه‌ای را فاش کرد. خبری که توسط محمدرضا باهنر، دبیر کل جبهه پیروان خط امام و رهبری و حمید رسایی، از اعضای جبهه پایداری و حامی محمود احمدی‌نژاد هم تایید شد. هفته نامه ۹ دی با مدیر مسئولی حمید رسایی در شماره جدید خود نوشت که به محمود احمدی نژاد “توصیه اکید” شده که ورودش به انتخابات “به مصلحت نیست”.
بیشتر بخوانید: نزاع تازه اصولگرایان؛ هیاهو بر سر تذکر خامنه‌ای به احمدی‌نژاد
دوشنبه پنجم مهر، سایت ایت‌الله خامنه‌ای در واکنش به کشمکش‌ها بر سر این خبر، مخالفت با کاندیداتوری احمدی‌نژاد را تایید کرد. خامنه‌ای در جلسه درس خارج فقه گفته است: «با ملاحظه حال مخاطب و اوضاع کشور به یک آقایی انسان توصیه می‌کند که آقا شما اگر توی این مقوله وارد شدید این دو قطبی در کشور ایجاد می‌شود. دو قطبی در کشور مضر است به حال کشور. من صلاح نمی‌دانم شما وارد بشوید. این چیز خیلی مهمی که نیست. خیلی طبیعی و ساده است. بله، ما این توصیه را به یکی از آقایان، به یکی از برادران کردیم. خب حالا این مایه اختلاف بشود بین برادران مومن، یکی بگوید فلانی گفته، یکی بگوید نگفته، یکی بگوید چرا پشت بلندگو نگفته؟ خب حالا این هم پشت بلندگو.»
پیشتر عباس امیری‌فر از روحانیان نزدیک به احمدی‌نژاد اعلام کرده بود که “بنا بر اخبار غیررسمی ۱۰ نفر از اعضای محترم شورای نگهبان در جلسه غیر رسمی که داشته‌اند نظرشان رد صلاحیت (احمدی‌نژاد) بوده است و فقط ۲ نفر موافق وی بودند”.
احمدی‌نژاد اما به عنوان فردی غیرقابل پیش بینی در عرصه سیاسی ایران شناخته می‌شود و مشخص نیست در مقابل این توصیه چه رفتاری خواهد داشت. اکنون تنها این مشخص است که با توجه به نهی خامنه‌ای، او نامزد نهایی اصولگرایان برای انتخابات آتی نخواهد بود.
قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، دیگر چهره جنجالی در عرصه رسانه است که شایعاتی درباره احتمال کاندیدا شدن او منتشر شده است. مهدی طائب، فرمانده قرارگاه عمار براساس گزارش سایت دولت بهار، قاسم سلیمانی را بهترین گزینه ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ خوانده، صادق زیباکلام تحلیلگر مسائل سیاسی می‌گوید که سلیمانی توان شکست حسن روحانی در انتخابات را دارد و روزنامه اعتماد از او به عنوان برگ آس اصولگرایان در انتخابات آتی نام برده است. با این حال مهدی طائب در مصاحبه‌ای با باشگاه خبرنگاران جوان نقل قول منتشر شده از او را تکذیب کرده و محمدرضا باهنر هم اعلام کرده که سلیمانی، کاندیدای اصولگرایان نخواهد بود.
در چنین شرایطی حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور ایران به اخبار و شایعات منتشر شده در خصوص نامزدی قاسم سلیمانی در انتخابات اتی واکنش نشان داده و در توییتی نوشته است: «بگذاریم حاج قاسم در قله اسطوره‌ای دفاع از حریم و حرم بماند و نگذاریم حاج قاسم را چون محسن (رضایی) و باقر (قالیباف) به کارزار کلید و گاز انبر بکشانند.»
اما شاید خط بطلان را بر همه گمانه زنی‌های رسانه‌ای و سیاسی بیانیه خود قاسم سلیمانی کشیده باشد که ۲۵ شهریور ماه منتشر شد: «حقیر سرباز صفر ولایت و نظام جمهوری اسلامی و ملت شجاع و عزیزتر از جانم بوده و انشاء‌الله با استعانت از خدای سبحان تا آخر عمر در همین جایگاه “سربازی” خواهم بود.»
وضعیت محمدباقر قالیباف اما متفاوت است. شهردار فعلی تهران که درصدد است راهی را طی کند که احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۴از شهرداری تهران تا مسند ریاست جمهوری پیمود، حالا به تخلف مالی در شهرداری متهم شده است؛ هرچند تاکنون به تخلفات او رسیدگی نشده و در مقابل، افشاکنندگان این تخلفات زندانی شده‌اند.
قالیباف پیش از این نیز دو بار در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ و سال ۹۲ نتوانسته آرای مردم را کسب کند. او در انتخابات سال ۱۳۸۴ با ۱۳.۹۳ درصد کل آرا، چهارم شد و در انتخابات سال ۹۲ با ۱۶.۵۵ درصد در مقابل حسن روحانی شکست خورد. با این حال از او به عنوان کاندیدای احتمالی اصولگرایان نام برده می‌شود، هرچند خودش در این زمینه سکوت اختیار کرده است. حسن بیادی، فعال سیاسی اصولگرا و دبیرکل جمعیت آبادگران، او را یکی از گزینه‌های انتخابات ۹۶ خوانده است.
سایر گزینه‌ها
تعدد نامزدهای انتخاباتی از مسائلی است که در انتخابات دوره گذشته، اصولگرایان به عنوان یکی از دلایل شکست خود عنوان کرده و تلاش می‌کنند در انتخابات آتی به نامزدی واحد برسند. علی لاریجانی، سعید جلیلی، غلامعلی حدادعادل، علی اکبر ولایتی، عزت‌الله ضرغامی، سیدحسن قاضی‌زاده هاشمی، احمد توکلی، محسن رضایی و محمدرضا باهنر از دیگر چهره‌هایی هستند که به عنوان نامزد احتمالی اصولگرایان از انها نام برده می‌شود. حسین نجابت، عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران در مصاحبه‌ای با روزنامه اعتماد در کنار این اسامی از علیرضا زاکانی، محمد فروزنده، الیاس نادران، کامران باقری لنکرانی، مصطفی پورمحمدی، حسن ابوترابی فرد و عبدالرضا رحمانی فضلی هم به عنوان شخصیت‌هایی نام برده که به گفته او یکی از آنها می‌تواند کاندیدای نهایی اصولگرایان برای انتخابات ۹۶ باشد.
تا کنون محسن رضایی، سعید جلیلی و غلامعلی حدادعادل اعلام کرده‌اند نامزد انتخابات ریاست جمهوری سال ٩٦ نخواهند شد. علی لاریجانی، محمدرضا باهنر، کامران باقری لنکرانی و حسن قاضی‌زاده هاشمی هم گفته‌اند که تصمیمی برای ورود به رقابت انتخاباتی را ندارند.
نامزدهای احتمالی اصولگرایان یا در دوره‌های قبلی انتخاباتی موفق به کسب آرای مردم نشده و در عرصه رقابت‌ها شکست خورده‌اند و یا کاریزمای لازم برای رقابت با حسن روحانی را ندارند. امیر محبیان، تحلیلگر اصولگرا می‌گوید: «حضور اصولگرایان در سال ۹۶ مقابل روحانی یا با خطوط درگیری پررنگ، رقابتی خواهد بود که در این صورت جلیلی و احمدی‌نژاد گزینه‌های مناسبی برای این راه هستند. راه دوم رقابت اصولگرایان با روحانی با خطوط درگیری کمرنگ‌تر است که در این صورت قالیباف و لاریجانی گزینه‌های موجود هستند. راه سوم همراهی با روحانی و حمایت از او است.»
علی لاریجانی، در انتخابات مجلس در اسفند ماه ۱۳۹۴ در لیست اصولگرایان جایگاهی نداشت و با قرار گرفتن در لیست امید (لیست مورد حمایت اصلاح‌طلبان) موفق شد به مجلس راه پیدا کند. طیف تندروی اصولگرا از او به عنوان “ساکت فتنه” نام می‌برند و به دلیل حمایت او از برجام، توافق هسته‌ای میان ایران و گروه ۵ +۱ و همراهی با حسن روحانی، دل خوشی از او ندارند.
احمد توکلی اما گفته است که هنوز تصمیمی برای انتخابات آتی نگرفته است. او در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری به نفع محمدباقر قالیباف انصراف داد و در انتخابات مجلس در اسفند سال ۹۴ هم نتوانست رای مردم را کسب کند. برخی رسانه‌ها عنوان کرده‌اند که توکلی این روزها از بیماری جسمی رنج می‌برد و “همین مسئله شاید مانع حضور جدی‌اش برای انتخابات ریاست‌جمهوری شود”.
انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری در ایران ۲۹ اردیبهشت ماه ۱۳۹۶ برگزار خواهد شد و گمانه‌زنی‌ها درباره نامزد احتمالی اصولگرایان ادامه دارد. آنچه مسلم است این که اسامی مطرح شده تاکنون از حمایت بخشی از اصولگرایان برخوردارند و این احتمال وجود دارد که بخشی از اصولگرایان از حسن روحانی و بخشی دیگر از نامزدی دیگر حمایت کنند. امیرحسین قاضی زاده هاشمی، عضو جبهه پایداری گفته است: «شاید همچون سال ۸۴ چند نامزد باشند اما یک نامزد با بهره‌گیری از گفتمانی غالب و برانگیزاننده بتواند آرای مردم را با خود همراه کند.»
در همین زمینه