صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در تازه‌ترین گزارش خود درباره آوارگی کودکان در جهان، اعلام کرد که حدود ۵۰ میلیون کودک و نوجوان آواره شده‌اند. ۲۸ میلیون نفر از آن‌ها به‌دلیل جنگ و درگیری‌های نظامی از خانه‌های خود رانده شده‌اند.
گزارش یونیسف با عنوان «ریشه‌کن‌شده» چهارشنبه ۱۷ شهریور / ۷ سپتامبر منتشر شده است. این نخستین گزارشی است که با نگاه ویژه به کودکان آواره اطلاعات جامعی ارائه می‌دهد.
گزارش یونیسف در آستانه نشست جهانی درباره آوارگی و مهاجرت منتشر شده و در آن از دولت‌های جهان خواسته شده است که به حقوق ابتدایی دختران و پسران آواره توجه بیشتری شود. نشست جهانی درباره آوارگی و مهاجرت قرار است در روزهای ۲۹ و ۳۰ شهریور (۱۹ و ۲۰ سپتامبر) در نیویورک برگزار شود.
در گزارش آمده است که میلیون‌ها و دختر و پسر سرزمین خود را در جست‌وجوی زندگی بهتر و امن‌تر ترک کرده‌اند. آن‌ها اغلب از وحشت جنگ و خشونت گریخته‌اند و در راه گریز از کاشانه خود با خطرات بزرگی روبه‌رو شده‌اند: خطر غرق شدن در دریا، از گرسنگی و تشنگی مُردن، قربانی قاچاق انسان، آدم‌ربایی، تجاوز و قتل شدن.
این کودکان و نوجوانان هنگام رسیدن به مقصدی امن و یا مکانی موقت با برخوردهای بیگانه‌ستیزانه و تبعیض‌آمیز مواجه می‌شوند. با این حال وضعیت اضطراری خانواده‌ها در سرزمین‌هایشان چنان وخیم است که برای گریز از خطرات راه دیگری برای آن‌ها باقی نمی‌ماند.
آنتونی لیک، مدیراجرایی یونیسف با اشاره به تصاویر آیلان کردی، کودکی که در سواحل ترکیه غرق شد گفت این تصاویر جهان را تکان دادند «اما هر تصویری از یک دختر یا یک پسر نشان‌دهنده میلیون‌ها کودک در معرض خطر است و از ما همدردی و عمل برای نجات هر یک از کودکان را می‌طلبد.»
بر اساس گزارش یونیسف، افراد زیر ۱۸ سال حدود یک‌سوم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند اما این نسبت در بین آوارگان جهان فرق دارد و کودکان و نوجوانان نیمی از جمعیت آوارگان را تشکیل می‌دهند.
حدود ۴۵ درصد از تمام کودکان آواره، با حکم کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) در سال ۲۰۱۵ از سوریه و افغانستان خارج شده‌اند.
۲۸ میلیون نفر از آن‌ها به‌دلیل جنگ و درگیری‌های نظامی از خانه‌های خود رانده شده‌اند. این شامل ۱۰ میلیون کودک آواره خارج از سرزمین‌هایشان، یک میلیون پسر و دختر در مراحل پناهندگی و حدود ۱۷ میلیون کودک و نوجوانی می‌شود که در کشور خود آواره شده‌اند (آوارگان داخلی).
گزارش یونیسف می‌افزاید همچنان کودکان و نوجوانان بیشتری بدون حمایت والدین خود از سرزمین‌هایشان رانده می‌شوند. در سال ۲۰۱۵ بیش از ۱۰۰ هزار نفر از کودکان و نوجوانانی که بدون همراه نامیده می‌شوند در ۷۸ کشور جهان درخواست پناهندگی داده‌اند. این تعداد نسبت به سال ۲۰۱۴ سه برابر بیشتر شده است. کودکان بدون همراه بیشتر از دیگران در معرض خطر سوءاستفادههای مختلف قرار دارند.
حدود ۲۰ میلیون کودک نیز به‌دلایل دیگری چون فقر فاحش و وجود باندهای تبهکار راه فرار از کاشانه‌شان را برگزیده‌اند. بسیاری از آن‌ها به‌راحتی قربانی سوءاستفادههای مختلف می‌شوند چون اکثراً مدرکی برای بهره‌مندی از وضعیت حقوقی قانونی ندارند.
بر اساس گزارش یونیسف، در حالی که ترکیه بیشترین تعداد پناهندگان در سراسر جهان دارد، لبنان میزبان بیشترین پناهنده نسبت به کل جمعیت خود است و کشورهای دیگری چون جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی و پاکستان به‌رغم قدرت اقتصادی ضعیف خود پناهندگان بسیاری دارند.
یونیسف معتقد است مهاجرت و پناهندگی می‌تواند هم برای کودکان و هم جوامعی که آن‌ها را پذیرفته‌اند بخت بزرگی محسوب شود. یونیسف به تحلیلی استناد کرده است که بر اساس آن مهاجران در کشورهای با درآمد بالا بیش از آن‌چه دریافت می‌کنند مالیات بیشتر می‌پردازند و شکاف در بازار کار را پر کرده، به رشد اقتصادی و نوآوری کمک می‌رسانند.
یونیسف فقدان فرصت‌های آموزشی برای کودکان را یکی از دلایل اصلی خانواده‌ها برای ترک سرزمینشان دانسته و گفته است وقتی آن‌ها در سرزمینی دیگر به مدرسه می‌روند اغلب از تبعیض و رفتارهای ناعادلانه رنج می‌برند.
آنتونی لیک می‌گوید: «چه بهایی همه ما خواهیم پرداخت، اگر نتوانیم به این کودکان بخت بهره‌وری از آموزش و یک دوران کودکیِ عادی بدهیم؟ در چنین صورتی آن‌ها چگونه قادر به مشارکت مثبت در جامعه خواهند بود؟»
یونیسف در گزارش خود شش خواسته از دولت‌های جهان مطرح کرده است:
- کودکان آواره و مهاجر، به‌ویژه کودکان بدون همراه باید از خشونت و استثمار محافظت شوند.
- بازداشت کودکان به‌دلیل وضعیت مهاجرتشان باید متوقف شود.
- حفاظت از واحد خانواده بهترین راه محافظت از کودکان و اعطای وضعیت امن و حقوقی به آن‌ها است.
- همه کودکان آواره و مهاجر باید به آموزش، بهداشت و درمان و حمایت‌های روانی اجتماعی دسترسی داشته باشند.
- باید با علل آوارگی مبارزه شود.
- در کشورهای موقت برای اقامت و کشورهای مقصد پناهجویان باید تدابیری علیه بیگانه‌ستیزی، تبعیض و به حاشیه‌راندن اتخاذ شود.