ایران از آغاز درگیری‌های سوریه پشتیبان بشار اسد بوده است. حضور نظامی ایران در سوریه که گاهی انکار  و گاهی نیز تحت عنوان «حضور مستشاری» بیان می‌شود، اما قربانیانی دارد که اجباری به جنگ فرستاده شده‌اند.

fatemiun2
مراسم خاکسپاری کشته شدگان افغانستانی در جنگ سوریه که در سایت روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران منتشر شد.

سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشر در سه سال گذشته گزارش‌هایی در باره سوء استفاده ایران از مهاجران افغان در جنگ سوریه منتشر کرده‌اند، اما دولت‌های ایران و افغانستان هر دو این مسئله را تکذیب کرده‌اند. وزارت امور خارجه افغانستان در واکنش به آخرین گزارش سازمان دیده‌بان حقوق بشر اعلام کرد که «اعزام مهاجران افغانستانی به جنگ سوریه را بررسی می‌کند».

ایران نیز حضور افغانستانی‌ها در سوریه را «به خواست خود مهاجران و داوطلبانه» دانسته که بدون هیچ اجباری برای «دفاع از حرم» – آرامگاه خواهر امام سوم شیعیان- راهی سوریه شده‌اند.

روزنامه هشت صبح افغانستان سال ۹۲ گزارش کرد که «سپاه پاسداران ایران مهاجران افغان مقیم این کشور را برای جنگ علیه مخالفان بشار اسد به سوریه اعزام می‌کند.»

برپایه این گزارش مهاجران افغان در ایران پیش از اعزام به سوریه «در تهران تحت آموزش‌های نظامی قرار می‌گیرند» و «برای مهاجرانی که برای جنگ علیه مخالفان بشار اسد به سوریه می‌روند، کارت‌های اقامت به رنگ سرخ در ایران داده می‌شود. هم‌چنین به این مهاجران برگه‌های تردد بین‌الشهری به رنگ‌های آبی نیز داده می‌شود.»

همین روزنامه در گزارش دیگری که ۲۷ مرداد ۹۵ منتشر شد، به نقل از یک مهاجر افغان که « ناچار به رفتن به سوریه شده» گزارش کرد: مهاجران افغانستانی که در ایران دستگیر می‌شوند باید میان اعزام به سوریه و بازگرداندن اجباری به افغانستان یکی را انتخاب کنند.

این مهاجر افغان که عباس معرفی شده به روزنامه هشت صبح گفته است: به‌دلیل فشارهای سربازان ایران در دوراهی قرار گرفته بود و «چاره نبود. چگونه پس می‌آمدم {به افغانستان}. در این وضعیت اقتصاد خراب، مجبور شدم و به سوریه رفتم.»

به گفته او مهاجرانی که سوریه را انتخاب می‌کنند به راحتی نمی‌توانند راه برگشت داشته باشند و ناگزیرند تا برای یک دوره زمانی حداقل سه ماهه راهی سوریه شوند.

او گفته است که پیش از اعزام در یک پادگان نظامی در یزد «برای یک ماه آموزش نظامی دیدیم، جایی‌که اگر یک‌بار داخل آن شدی دوباره برآمده نمی‌توانی( بیرون آمدن) چه پیر باشی و چه جوان، مگر این‌که بر اساس قوانین آن‌جا بابت بیرون شدن از پادگان پول پرداخت کنی.»

به گفته عباس، مهاجران با وعده‌های زیادی مانند «شش میلیون تومان، اهدای کارت شهروندی و ضمانت کاری» به سوریه اعزام می‌شوند. او در ادامه همه این وعده‌ها را دروغ دانسته و گفته است: «پول ما را مکمل (کامل) ندادند، می‌گفتند که برای‌تان کارت شهروندی می‌دهیم تا آزادنه کار کنید یا فامیل‌تان را بخواهید که همه آن دروغ بود حتا با کارتی که داده بودند نتوانستم یک سیم‌کارت را برای خود بخرم».

اعترافات یک فرمانده سپاه

براساس آمار رئیس بنیاد شهید تا به حال ۴۰۰ خانواده کشته شدگانی که ایران به سوریه اعزام کرده شناسایی و تحت پوشش این بنیاد قرار گرفته‌اند. محمدعلی شهیدی گفته است که نیمی از کشته شدگان را مهاجران افغان تشکیل می‌دهند.

fatemioon
رضا خاوری-از فرماندهان ارشد «فاطمیون» که در سوریه کشته شد همراه با قاسم سلیمانی

یک افغانستانی که از ایران به سوریه اعزام شده، به رسانه‌های افغانستان گفته است: «فرماندهان ایرانی در سوریه در مناطق دورتر از جنگ قرار می‌گیرند و سربازان افغان هستند که خط مقدم جنگ قرار دارند و در صورت مواجه شدن با مشکلات جدی، از مهاجران افغان در جریان جنگ حمایت نمی‌کنند».

در حالیکه مقام‌های نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی حضور ایران در سوریه را «مستشاری» توصیف می‌کنند، یک فرمانده سپاه به مشرق نیوز گفته است که «افغانستانی‌ها تحت مدیریت قاسم سلیمانی در سوریه می‌جنگند».

محمد علی فلکی که به گفته خودش در سال ۹۴ به سوریه رفته، گفته است که «فکر نکنیم ما ایرانی‌ها در سوریه می‌جنگیم. این مردان افغان هستند که آن‌جا تحت فرماندهی ما حماسه‌آفرینی می‌کنند.»

به گفته این فرمانده سپاه « این افغان‌ها تحت فرماندهی نیروهای حاج قاسم از سقوط زینبیه و دمشق و فرودگاه ممانعت کردند».

او در ادامه گفت‌وگو حضور افغان‌ها در سوریه را زمینه‌ساز آنچه که « وحدت بین‌الملل» و «ارتش آزادیبخشی » خوانده، دانسته و گفته است که افغانستانی‌ها تحت عنوان لشگر فاطمیون و با هدایت «برادران سپاهی عمل می‌کنند».

فلکی میزان پرداختی به مهاجران افغانستانی در جنگ سوریه را «ماهی ۱۰۰ دلار به عنوان عیدی» اعلام کرده و گفته است که این افراد در صورت بازگشت به افغانستان، ۱۷ تا ۱۸ سال زندانی می‌شوند.

او شیعیان پاکستانی را گروه دیگری از نیروهای نظامی دانست که «با فرماندهی برادران سپاهی عمل می‌کنند». به گفته فلکی این لشگر نیز با عنوان «زینبیون» در جنگ سوریه حضور دارد.

این فرمانده سپاه پاسداران که گفته است پیش از این نیز به همراه گروهی از بازنشستگان سپاهی به سوریه رفته، «حیدریون» و «حزب‌الله» را دو لشگر دیگر همسو با جمهوری اسلامی و رژیم بشار اسد در سوریه معرفی کرده است.

به گفته فلکی لشگر حیدریون از «برادران عراقی» تشکیل شده و حزب‌الله دو بخش «لبنانی» و «سوریه‌ای» دارد. او گفته است که «این لشکرها در کنار هم با یک لباس، با یک پرچم و با یک سازمان در یک جبهه، جهاد می‌کنند».

این فرمانده سپاه در ادامه حضور نیروهای نظامی با فرماندهی ایران در سوریه را عامل شکل‌گیری « ارتش آزادیبخش شیعی» دانسته که «الان فرمانده‌اش حاج قاسم سلیمانی است».

فلکی گفته است که یک جبهه این ارتش هم اکنون در سوریه، یک جبهه در عراق و یک جبهه نیز در یمن است. او از گسترش فعالیت‌های نظامی برون مرزی ایران خبر داده و افزوده است: «قرار نیست که همه این ارتش از نیروهای ایرانی باشند. در هر منطقه‌ای که احساس می‌شود این ارتش در آنجا نیاز است، با ساماندهی مردم همان منطقه، نیروی لازم تامین می‌شود.»

بمیر و تابعیت بگیر

اعزام مهاجران افغان به جنگ سوریه از سوی ایران از آغاز درگیری‌ها در این کشور، اعتراض‌های فراوانی را به دنبال داشته است. دولت جمهوری اسلامی طی سال‌های گذشته شرایط اقامت و اشتغال برای مهاجران افغانستانی را دشوارتر کرده و بسیاری از آنان را به اردوگاه‌هایی که برای مهاجران در شهرهای مختلف ایجاد کرده، انتقال می‌دهد.

fatemiun
مراسم خاکسپاری افغانستانی‌های کشته شده در سوریه در تهران، مرداد ۹۵

همزمان با سخت‌تر شدن قوانین برای مهاجران افغانستانی، گروهی از این مهاجران را با وعده اقامت دائم در ایران به جنگ سوریه اعزام می‌کند. این شرایط برخی از افغانستانی‌هایی که در ایران متولد شده‌اند را به فرار از این کشور ناچار کرده است.

به رغم گزارش‌های منتشر شده از سوی نهادهای ناظر بر وضعیت حقوق بشر، دولت افغانستان مدعی است که تا به حال گزارش مستندی در این باره به دست نیاورده است و به تحقیقات خود برای روشن شدن موضوع ادامه می‌دهد. این در حالی است که رسانه‌های داخلی ایران گزارش‌های متعددی از خاکسپاری افغانستانی‌هایی که در سوریه کشته شده‌اند، منتشر کرده‌اند.

مجلس شورای اسلامی ایران اردیبهشت امسال دولت را به اعطای تابعیت به خانواده افراد غیر ایرانی که در «راستای مأموریت‌های محوله از سوی مراجع ذیصلاح» کشته می‌شوند، موظف کرد. یکی از مهاجران افغان اعزام شده به سوریه اما به رادیو آزادی گفته است که این وعده‌ اجرایی نمی‌شود و او بعد از شش ماه حضور در سوریه، وقتی به ایران بازگشته رد مرز( از ایران اخراج) شده است.


بیشتر بخوانید:

سوریه، میراث شوم

درس‌های انقلاب سوریه برای ایرانیان

دو پرونده ویژه: