کدام‌یک برای ایران خطرناک‌تر است: کلینتون یا ترامپ؟

انتخابات آمریکا بر سرنوشت بسیاری از کشورها- از جمله خاورمیانه – تأثیر به سزایی می‌گذارد. به همین دلیل همه دولت‌ها و مردمشان به دقت ناظر مواضع نامزدهای ریاست جمهوری و نزاع‌های آنان هستند. ایران هم از این قاعده مستثنا نبوده و نیست، خصوصاً که نامزدهای دو حزب به طور مرتب درباره ایران و نحوه مواجهه با آن اظهار نظر می‌کنند. مدعای نوشتار این است که هر دو نامزد برای ایران خطرناک هستند، منتها یکی بیشتر و دیگری کمتر.

ایران و انتخابات آمریکا

پدیده واحدی به نام ایران وجود ندارد. نه تنها ایرانیان و حکومتشان درباره آمریکا متفاوت فکر می‌کنند، بلکه میان سران جمهوری اسلامی هم در این مورد اختلاف نظر جدی وجود دارد. آیت الله خامنه‌ای در در دیدار با کلیه مسئولان رژیم در ۱۳۹۵/۰۳/۲۵ توضیح داد که برخی از مسئولان بلندپایه جمهوری اسلامی [که شامل حسن روحانی و هاشمی رفسنجانی می‌شود] نزد او از رابطه با آمریکا دفاع کرده و می‌کنند. او گفت :

“با بنده زیاد صحبت شده و افرادی بوده‌اند از دوستانی که از روی عقیده و علاقه فکر می‌کردند که این کار می‌شود، در طول این سالها نشستیم و صحبت کردیم، [امّا] بعد خود آنها اعتراف کردند – نه پیش من، [بلکه‌] در غیاب و در جلسات رسمیِ تصمیم‌گیر- که استدلالی که فلانی می‌کند جواب ندارد؛ راست هم می‌گویند؛ استدلالی که بنده در این زمینه می‌کنم جواب ندارد”.

خامنه‌ای در این سخنرانی به تندی نظرات این دسته از مسئولان رژیم را که به مذاکره همه جانبه با آمریکا، برقراری رابطه و حل مسائل از طریق دوستی اعتقاد دارند، رد کرد. او یادآور شد که آمریکا و اسرائیل به اعتراف خودشان دشمن ایران هستند. کنگره آمریکا دائماً علیه ایران مصوبه تصویب می‌کند و رئیس جمهور آمریکا هم آنها را امضا می‌کند. اوباما و وزرایش دائماً مواضع خصمانه علیه ایران می‌گیرند. آیت الله خامنه‌ای برای تأیید نظرش مدعای بزرگی را مطرح ساخت و گفت :

“ذات آمریکا تغییر نکرده؛ ذات آمریکا همان ذات دوره‌ ریگان است؛ همان ذات است و تغییر نکرده؛ ذات دشمن است. بله، حزب هست – حزب دموکرات، حزب جمهوری‌خواه؛ این پاس می‌دهد به او، او پاس می‌دهد به این- لکن ذات آمریکا همان است.”

او که قبلاً هم گفته بود که سیاست دو حزب دموکرات و جمهوری خواه درباره ایران تفاوتی ندارد، دوباره گوشزد کرد که آمریکا دشمن اصل موجودیت جمهوری اسلامی است و این مسئله با مذاکره، رابطه و دوستی حل نخواهد شد. برای تأیید مدعایش به سخنرانی ۱۳۹۲/۸/۱۲ خود اشاره کرد و گفت من در آن سخنرانی پرسیدم :

“آمریکایی‌ها از همین الان به ما بگویند اگر جمهوری اسلامی تا کجا عقب‌نشینی کند، آنها دیگر دشمنی نمی‌کنند؛ این را بگویند”. سپس اضافه کرد: “اگر مسئله‌ هسته‌ای حل شد، دیگر قضیّه تمام است؟ خب حالا قضیّه‌ هسته‌ای حل شده، ببینید تمام است قضیّه؟ قضیّه‌ موشکها پیش آمد؛ قضیّه‌ موشکها حل بشود، قضیّه حقوق بشر است؛ قضیّه‌ حقوق بشر حل بشود، قضیّه‌ شورای نگهبان است؛ قضیّه‌ شورای نگهبان حل بشود، قضیّه‌ اصل رهبری و ولایت فقیه است؛ قضیّه‌ ولایت فقیه حل بشود، قضیّه‌ اصل قانون اساسی و حاکمیّت اسلام است؛ اینها است”.

در یک کلام دولت آمریکا هدفی جز تغییر رژیم را در ایران تعقیب نمی‌کند. آیت الله خامنه‌ای از روند اجرای توافق هسته‌ای و مواضع نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا مطلقاً راضی نیست. او گفت که مذاکره کنندگان خلل ‌وفُرَج و ابهام‌های بسیاری در توافق هسته‌ای گذاردند که بتوانند از آن در عمل سوء استفاده کنند. گفت که از اول به حسن روحانی و تیم مذاکره کننده گفته است که آمریکایی‌ها “بدعهدند، بد ذاتند، دبّه‌ دربیار هستند، زیر قولشان می‌زنند، عمل نمی‌کنند“.

اینک همه می‌بینند با این که ما به تمامی تعهداتمان عمل کرده ایم، اما تحریم‌ها در عمل بر سر جایشان هستند: بانک‌های بزرگ به خاطر موانع وزارت خزانه داری آمریکا با ایران معامله نمی‌کنند، نفت کش‌های بزرگ بیمه نمی‌شوند، ذخایر ارزی بلوکه شده ایران هنوز تحویل داده نشده‌اند، درآمدهای فروش نفت را نمی‌توانیم به راحتی بگیریم، و غیره و غیره.

او چند بار تأکید کرد که مطابق دستور قرآنی ما به عهد و توافقمان عمل خواهیم کرد و هیچ گاه آن را نقض نخواهیم کرد، اما اگر طرف مقابل نقض کند، ما هم پایبند نخواهیم بود. ما به همه تعهداتمان عمل کردیم، اما آمریکا تخلف کرده است. سپس افزود:

“این کسانی که نامزد ریاست جمهوری آمریکایند، مدام دارند تهدید می‌کنند که ما می‌آییم پاره می‌کنیم، نقض می‌کنیم، اینها اگر پاره کردند، ما آتش می‌زنیم.”

خامنه‌ای به نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا یادآور شد که ایران دارای توانایی هسته‌ای است. اگر آنان توافق را نقض کنند، ایران در ظرف کمتر از شش ماه با ماشین‌های قدیمی آی آر یک می‌تواند به ۱۸ هزار سو، و در ظرف کمتر از یک سال و نیم با قطعات آی آر چهار به صد هزار سو برسد.

به دولت و شورای عالی امنیت ملی هم دستور داد که بدون اقدام عجولانه کارشکنی‌های آمریکا در اجرای توافق را دنبال کنند. اگر آنها خیانت کردند، اینها مطابق “منافع ملی” عمل کنند. اصل این است: “حق گرفتنی است، آن هم از گرگی مثل آمریکا؛ باید از دهنش بیرون کشید؛ این‌جوری نیست که او بیاید دو دستی تقدیم کند”.

خامنه‌ای بر این نکته هم تأکید کرد که هیلاری کلینتون و دونالد ترامپ با یکدیگر مسابقه گذاشته‌اند که ما آقای جهان، سرور جهان و همه کاره جهان هستیم. بوش پدر هم پس از فروپاشی شوروی گفت که ما قدرت منحصر به فرد دنیا هستیم، نظم جهانی را ما دیکته می‌کنیم و همه باید خودشان را با ما هماهنگ کنند. این منطق سلطه جویانه آمریکایی است.

دوران خوب اوباما برای ایران

برای ایران بهترین دورانی که می‌توانست روابطش را با آمریکا بهبود ببخشد، دوران اوباما بود. اوبامایی که سوار بر موج ضد جنگ رئیس جمهور شد، دیپلماسی را بر جنگ ترجیح می‌داد. لیبی مهمترین اشتباه او بود. رابرت گیتس – وزیر دفاع بوش و اوباما- ضمن اشاره به نقش هیلاری کلینتون در حمله نظامی به لیبی، آن را مشابه اشتباه دولت بوش در حمله به عراق به شمار آورده است. اوباما تاکنون سه بار از اشتباه حمله نظامی به لیبی سخن گفته است (اینجا و اینجا ). آلن کوپرمن در فارن افیرز نشان داده که با همان فضاسازی‌هایی که به عراق حمله شد، به لیبی حمله شد و این کشور را نابود ساختند.

ویژگی دیگر دوران اوباما این بود که او برای توافق هسته‌ای با ایران در برابر نتانیاهو ایستاد و روابط این دو به شدت تیره شد. اما این فقط بخشی از حقیقت است. بخش دیگر آن این است که در طول ۸ سال ریاست جمهوری اوباما بیشترین کمک اقتصادی تاریخ آمریکا- یعنی ۲۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار– به اسرائیل اهدأ شد. اوباما تنها رئیس جمهوری است که اجازه نداد حتی یک قطعنامه انتقادی در شورای امنیت سازمان ملل علیه اسرائیل تصویب شود و همه را وتو کرد (تعداد قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان علیه اسرائیل در دوران روسای جمهور سابق آمریکا : لیندون جانسون ۷ قطعنامه، نیکسون ۱۵ قطعنامه، جرالد فورد ۲ قطعنامه، جیمی کارتر ۱۴ قطعنامه، رونالد ریگان ۵ قطعنامه، بوش پدر ۱ قطعنامه، بیل کلینتون ۳ قطعنامه، جورج دبلیو بوش ۹ قطعنامه). اوباما به خاطر اسرائیل مانع برگزاری کنفرانس پاکسازی خاورمیانه از سلاح‌های کشتار جمعی شد.

اوباما توافق هسته‌ای را دستاورد مهمی برای آمریکا و جهان به شمار می‌آورد که تضمین کننده امنیت اسرائیل است. او گفته است که بدون شلیک یک گلوله به توافق هسته‌ای دست یافتیم. او خواهان مذاکره با ایران در همه زمینه‌ها بود که بتواند مسائل را از راه گفت و گو حل کند. منتها عدم اعتماد و دستاورد بسیار اندک توافق هسته‌ای برای ایران خامنه‌ای را به این سو رانده که مذاکره و توافق با آمریکا زیان آور است.

دوران پسا اوبامایی

اگر اتفاق خارق العاده‌ای نیفتد، هیلاری کلینتون یا دونالد ترامپ جانشین اوباما خواهد شد. هیلاری کلینتون فردی شناخته شده با سیاست خاورمیانه‌ای تقریباً روشن است، اما ترامپ هندوانه باز نشده‌ای است که دائماً مواضعش را تغییر می‌دهد و آدمی نمی‌داند آیا آن چه می‌گوید را واقعاً در خاورمیانه و نسبت به ایران دنبال خواهد کرد یا نه.

هر دوی اینها مواضع رادیکال‌تری نسبت به ایران داشته و روابط در دوران ریاست جمهوری آنها تنش‌های بیشتری را از سر خواهد گذرانید. پس پرسش اصلی این است: کدامیک از این دو برای ایران خطر کمتری دارند؟

ابتدأ به برخی مواضع هیلاری کلینتون درباره ایران بنگریم :

یکم- در دروانی که سناتور بود به همه قطعنامه‌های علیه ایران رأی مثبت داد.

دوم- در رقابت‌های انتخاباتی سال ۲۰۰۸ گفت اگر رئیس جمهور شود و ایران به اسرائیل حمله کند، “ایران را نابود خواهد کرد“.

سوم- در یکی از جلسات شورای امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۱۰ پیشنهاد کرد که به اسرائیل درباره حمله به ایران “چراغ سبز” نشان داده شود.

چهارم- در اکتبر سال ۲۰۱۱ در مصاحبه همزمان با بی بی سی فارسی و “وی او ای” گفت ایران به سوی دیکتاتوری نظامی فاقد رئیس جمهور منتخب پیش می‌رود. رهبران جنبش سبز از سال ۲۰۰۹ گفتند که حمایت آمریکا را نمی‌خواهند. ولی اگر آنها مانند شورشیان لیبی درخواست می‌کردند یا بکنند، آمریکا حاضر است همان عمل را در ایران تکرار کند.

پنجم- در اکتبر ۲۰۱۵ در یکی از مناظره‌های انتخاباتی وقتی‌ از وی پرسیده شد که از دشمنی چه کسی‌ یا کشوری به ‌خود می‌بالد؟ او پاسخ داد “ایرانی ها“. او در این سخنان هیچ تمایزی میان حکومت ایران و مردم ایران قائل نشد.

ششم- در مقاله‌ای در جوئیش ژورنال ۶ ژانویه ۲۰۱۶ ایران را به تحریم‌های بیشتر و حمله نظامی تهدید کرد و گفت:

“باید به ایران یک پیام روشن بفرستیم. نباید هیچ گونه شکی در تهران باشد که اگر رهبران ایران به تعهدات خود مبنی بر عدم تولید سلاح هسته‌ای عمل نکنند، آمریکا آنها‌را متوقف خواهد کرد. آنها [ایرانیان] عزم ما را [برای این کار] با آزمایش‌های موشک‌های بالیستیک خود امتحان خواهند کرد، که برای آن ما تحریم‌های جدید وضع خواهیم کرد. آنها باید بفهمند که اگر تعهدات خودرا نقض کنند، آمریکا قاطعانه عمل خواهد کرد، از جمله، اگر لازم باشد، عملیات نظامی“.

پس از آزمایش موشکی سپاه در ژانویه، کلینتون خواهان وضع تحریم‌های جدید علیه ایران شد.

هفتم- کلینتون همیشه مخالفت خود را با بهبود روابط ایران و آمریکا اعلام کرده است. وقتی برنی سندرز در ۱۷ ژانویه خواهان بهبود روابط با ایران شد، تیم کلینتون به سرعت در پاسخ او در بیانیه‌ای نوشت :

“روابط عادی با ایران همین حالا؟ پرزیدنت اوباما از این ایده حمایت نمی‌کند. خانم کلینتون از این ایده حمایت نمی‌کند. اصلاً روشن نیست که چرا سناتور سندرز این ایده را درحال حاضر مطرح می‌‌کند…واضح است که ایشان راجع به این موضوع عمیقا فکر نکرده اند”.

کلینتون هم شخصاً گفت که نظر سندرز نشان دهنده یک “درک غلط بنیادی از دیپلماسی صبورانه است، چیزی که من در آن تجربه دارم”. کلینتون موافق توافق هسته‌ای است، با این همه ریان کوپر نوشته اگر او در برجام اخلال نکند، ایران می‌تواند به یک دموکراسی اسلامی تبدیل شود.

هشتم- کلینتون معمولاً در سخنانش جمهوری اسلامی، حماس و داعش را یکی می‌سازد.

برخی مواضع دونالد ترامپ درباره ایران به شرح زیر است:

یکم- توافق هسته‌ای با ایران بد بوده است.

دوم- توافق هسته‌ای “امنیت اسرائیل را به خطر انداخته است“.

سوم- توافق هسته‌ای یک توافق بین المللی است که باید اجرأ شود.

چهارم- یکی از اولین اقدامات او به عنوان رئیس جمهور آمریکا لغو توافق هسته‌ای و مذاکره با ایران برای یک توافق “بهتر” خواهد بود. ولید فارس- مشاور ترامپ- در ۸ ماه مه‌ گفت که در صورت انتخاب ترامپ به ریاست جمهوری او درباره لغو توافق هسته‌ای با ایران و منع ورود مسلمانان به آمریکا با کنگره مشورت خواهد کرد.

پنجم- در پایان ماه مارس گفت : “به محض این که توافق هسته‌ای با ایران پایان یابد، ایران دارای سلاح هسته‌ای خواهد بود”.

ششم- او در ماه مارس گفت که در این معامله وحشتناک ما ۱۵۰ میلیاد دلار برای هیچ به ایران داده ایم.آیا احمقانه نیست که ما به ایران پول بدهیم و آنها بجای بوئینگ، ایرباس خریداری کنند؟ ترامپ در ماه آوریل دوباره ادعا کرد که ما به ایران بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار داده ایم، و ایران با آن سلاح‌های دیگران را می‌خرد. اگر من رئیس جمهور شوم به ایران ۱۲ میلیارد دلار موشک‌های معیوبی که کار نمی‌کنند می‌‌فروشم و این گونه فریب شان می‌دهم.

ایران و آمریکا در پرتو اسرائیل

روابط ایران و آمریکا تا حدود بسیاری وابسته به نوع روابط ایران و اسرائیل است. در مسئله هسته‌ای ایران را متهم می‌کردند که قصد دارد بمب اتمی بسازد و با آن اسرائیل را نابود سازد. در مسئله موشکی گفته می‌شود که ایران قصد دارد با موشک‌های دوربرد اسرائیل را نابود کند. در مسئله تروریسم گفته می‌شود که ایران از دو گروه حماس و جهاد اسلامی حمایت به عمل می‌آورد که دست به اقدامات تروریستی علیه اسرائیل می‌زنند. اتهام اصلی ایران هم این است که به دنبال نابودی اسرائیل است.

اگر حتی متغیرهایی چون کشورهای حوزه خلیج فارس، سوریه، عراق، یمن، افغانستان و لیبی را نادیده بگیریم؛ شخصیت و باورهای کلینتون و ترامپ به گونه‌ای است که ایران در دوران ریاست جمهوری یکی از این دو با خطرات بیشتری مواجه خواهد بود. کلینتون همیشه مدافع دخالت نظامی در منطقه بوده و اگر سخنان ترامپ را سیاست واقعی او به شمار آوریم، طرفدار نوعی سیاست انزواجویانه و عدم مداخله است. با این حال ترامپ فردی تنها نیست، او نامزد حزب جمهوری خواه است که موضعی خصمانه نسبت به ایران داشته و حتی توافق هسته‌ای را نمی‌پذیرند.

مطابق قوانینی که به تصویب کنگره رسیده دولت آمریکا موظف است تا برتری نظامی استراتژیک اسرائیل بر کل کشورهای خاورمیانه را تأمین و حفظ کند.

به گزارش کنگره امریکا کمک‌های نظامی واشنگتن به اسرائیل از سال ۱۹۶۲ تا کنون به بیش از ۱۲۴ میلیارد دلار رسیده است. واشنگتن وعده داده تا طی ۱۰ سال آینده ۴۰ میلیارد دلار دیگر کمک بلاعوض در اختیار اسرائیل بگذارد، اما دولت نتانیاهو خواهان ۵۰ میلیارد دلار است. یعنی میزان کمک‌های بلاعوض به سالیانه ۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.

به طور قطع کلینتون و ترامپ بیش از اوباما به اسرائیل نزدیک بوده و کمک‌های بیشتری در اختیار این دولت گذارده و سیاست خاورمیانه‌ای شان را بیش از پیش با نتانیاهو هماهنگ خواهند کرد.

اسرائیل با راست افراطی‌ترین دولت تاریخ خود روبروست و انتخاب اویگدر لیبرمن به وزات دفاع، در خود اسرائیل سر و صدای بسیاری بر پا کرد و عده‌ای از تکرار هولوکاست، فاشیسم و نژادپرستی سخن گفتند (اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا، اینجا ). اما کلینتون و ترامپ هیچ انتقادی از این رویه‌ها که راه صلح را به کلی مسدود می‌سازد به عمل نیاوردند.

کلینتون گفته اگر رئیس جمهور شود، اولین اقدام او دعوت از نتانیاهو به کاخ سفید است “تا روابط آمریکا و اسرائیل را به سطح بالاتری ارتقأ دهد“. حمایت کلینتون از راست افراطی اسرائیل موجب شده تا نیروهای مترقی وی را دوست واقعی اسرائیل به شمار نیاورند.

ترامپ درباره نزاع اسرائیل و فلسطینیان ابتدأ گفت که این اسرائیل است که صلح نمی‌خواهد، اما بعدها به دلیل حامیان مالی ای چون شلدون ادلسن– میلیاردر حامی‌ اسرائیل که چندسال قبل گفت که باید یک بمب اتمی‌ بر روی صحرای مرکزی ایران منفجر کرد تا رهبران ایران بفهمند که اگر برنامه هسته‌ای خودرا کنار نگذارند، بمب بعدی در تهران منفجر خواهد شد- مواضع خود را درباره اسرائیل بسیار تغییر داد.

اگر حتی متغیرهایی چون کشورهای حوزه خلیج فارس، سوریه، عراق، یمن، افغانستان و لیبی را نادیده بگیریم؛ شخصیت و باورهای کلینتون و ترامپ به گونه‌ای است که ایران در دوران ریاست جمهوری یکی از این دو با خطرات بیشتری مواجه خواهد بود. کلینتون همیشه مدافع دخالت نظامی در منطقه بوده و اگر سخنان ترامپ را سیاست واقعی او به شمار آوریم، طرفدار نوعی سیاست انزواجویانه و عدم مداخله است.

اکبر گنجی ◄ مطالب بیشتر از همین نویسنده

با این حال ترامپ فردی تنها نیست، او نامزد حزب جمهوری خواه است که موضعی خصمانه نسبت به ایران داشته و حتی توافق هسته‌ای را نمی‌پذیرند. ۴۷ سناتور جمهوری‌خواه به رهبری تام کاتن نامه‌ای امضا کردند، و در آن به جمهوری اسلامی هشدار داده دادند که دولت آینده جمهوری‌خواه هرگونه توافق هسته‌ای با ایران را لزوما محترم نخواهد شمرد، و بدان لزوما عمل نخواهد کرد. سناتور برنی سندرز در ۱۶ مارس ۲۰۱۵ خطاب به آنان گفت : “دوستان جمهوری‌خواه من به نظر می‌رسد که تنشان برای جنگ با ایران می‌خارد. زمانی که شما در کوشش برای صلح توسط رئیس جمهور که رهبری سیاست خارجی‌ را بر عهده دارد خرابکاری می‌کنید، از نظر من این قابل توجیه نیست”.

ترامپ در ۳۰ مارس حتی درباره امکان استفاده از سلاح هسته‌ای علیه داعش در عراق و سوریه سخن گفته که معنایی جز نابودی غیر نظامیان و محیط زیست ندارد.

برخلاف مدعای آیت الله خامنه‌ای دولت/حکومت آمریکا دارای ذات واحد ثابتی نبوده و نیست و دوران پسا اوبامایی فرصت‌های تعامل کمتری برای ایران فراهم خواهد آورد. قدرت رئیس جمهور آمریکا در داخل هر اندازه هم که محدود باشد، در حوزه سیاست خارجی، به عنوان فرمانده کل قوا، قدرتمندترین فرد است. کلینتون و ترامپ؛ اوباما نیستند.

♦ نسخه انگلیسی این مقاله منتشر شده است در:

The National Interest