کارگران ایران در حالی به استقبال اول ماه مه (امسال: ۱۲ اردیبهشت)، روز جهانی کارگر می‌روند که در زندگی‌شان با دشواری‌های زیادی دست به گریبان‌اند. مشکلات معیشتی وضعیت آنها را هر روز دشوارتر از روز قبل می‌کند و راه اعتراض‌شان هم به این شرایط بسته است. آنان حق تشکیل سندیکا و اتحادیه مستقل ندارند و حق اعتراض و اعتصاب نیز از ایشان دریغ شده است.
در یک سال گذشته روند تعطیلی صنایع و اخراج گسترده کارگران و بیکارسازی آنها نه تنها متوقف نشده که شتاب بیشتری هم به خود گرفته است.
دامنه اخراج کارگران حالا به صنایع پرسودی همچون فولاد، سیمان، کاشی‌سازی و پتروشیمی رسیده و حتی مناطق ویژه اقتصادی همانند عسلویه و ماهشهر نیز از این جریان در امان نمانده‌اند.
کارگرانی که اخراج نشده‌اند و در “حاشیه امن” قرار دارند (تا به حال تعدیل یا اخراج نشده‌اند)، اغلب با دستمزدها و بیمه‌های معوقه روزگار می‌گذرانند.
به شرایط دشوار زندگی کارگران در ایران، باید موارد بازداشت و صدور احکام سنگین برای فعالان کارگری را هم اضافه کرد. فعالان کارگری زیادی از جمله بهنام ابراهیم‌زاده، جعفر عظیم‌زاده، محمد جراحی و …، سال‌های حبس را می‌گذرانند.
◄ بخوانید: کارگران زندانی، از رضا شاه تا روحانی
رضا شهابی، داود رضوی، محمود صالحی و ابراهیم مددی نیز در انتظار احکام دادگاه تجدید نظر هستند.
امسال هم قرار است خانه کارگر و شوراهای اسلامی کار در تهران و چند شهر بزرگ دیگر، راهپیمایی روز جهانی کارگر را برگزار کند.
هیچ‌يک از معدود سندیکاها، اتحادیه‌ها و انجمن‌های مستقل کارگری تاکنون برنامه خود را برای روز کارگر اعلام نکرده است. بعید به نظر می‌رسد که این تشکل‌ها در مراسم دولتی روز جهانی کارگر شرکت کنند، اما آیا این روز برای کارگران ایران فرصت طرح مطالبات و خواسته‌های صنفی و سیاسی‌شان خواهد بود یا این‌که همانند سال‌های گذشته فضایی امنیتی بر مراسم حاکم و مشکلات کارگران به حضور کارگران افغانستانی فروکاسته می‌شود؟
مجموعه‌ای از مطالب رادیو زمانه درباره کارگران را در این پرونده می‌خوانید:
■ کارگران مهاجر و جامعه مدنی میزبان
بهرنگ زندی- کارگران مهاجر این روزها به مساله مهمی برای اتحادیه‌ها و تشکل‌های کارگری و نیز کارفرمایان و دولت‌ها در کشورهای مختلف تبدیل شده‌اند. هرکدام از این گروه‌ها برخورد متفاوتی با کارگر مهاجر دارند.
■ مراسم روز کارگر، راهپیمایی کارگران، بازداشت فعالان کارگری
کارگران در مراسم روز کارگر در تهران و چند شهر دیگر، راهپیمایی کردند. این راهپیمایی‌ها را خانه کارگر برگزار کرد و تشکل‌های مستقل اجازه حضور پیدا نکردند. آنها واکنش‌های متفاوتی به این راهپیمایی نشان دادند.
■ «ما چرا زنده‌ایم؟»−حال و روز کارگران در ایران
طاهر خلجانی- با گذشت ۳۰ و اندی سال از انقلاب، اسلام شیعی به گسترده‌ترین شکل ممکن در ایران تحقق پیدا کرده اما به گواهی آمار و گفته‌های کارگران، این حکومت ارجی برای کارگرها قائل نیست و آنان از بسیاری حقوق خود محروم‌اند.
■ زنان کارگر: تبعیض مضاعف و فقر
بیکاری در زنان کارگر دو برابر شده است و نداشتن امنیت شغلی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های زنان کارگر است. بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار زن به دنبال ایجاد شرایط مناسب کار هستند.
■ کارگران و روز کارگر: تفاوت روایت رسمی با دنیای واقعی
در بیرون جعبه پر رنگ و لعاب “هفته کارگر”، در خارج از دنیایی که گویا در آن همه کارگر و برابر و برادرند، در دنیای واقعی، کارگران با مسائل و مشکلات خود دست و پنجه نرم می‌کنند.
■ «فعالیت صنفی، اقدام علیه امنیت ملی نیست»
میترا فخیم- نکته‌ای که باعث شده سرمایه‌داران بتوانند شرایطی سخت را بر کارگران تحمیل کنند، نداشتن حق ایجاد تشکل‌های کارگری و برچسب امنیتی زدن به هر تلاشی است که در راه احقاق حقوق کارگران انجام می‌شود.
■ ۹۴ سال تلاش برای برگزاری روز جهانی کارگر در ایران
بهرنگ زندی- کارگران ایرانی تجربه متفاوتی از برگزاری مراسم روز کارگر دارند. از راهپیمایی‌های گسترده تا محدود شدن این مراسم به گروه‌های کوهنوردی، گلگشت، جشن‌های خانگی و حتی برگزاری این مراسم در زندان.
■ شرایط کارگران در دوران پساتحریم: بیکار کردن‌های بسیار، اشتغال‌زایی ناچیز
میترا فخیم- شرایط فعلی جامعه ایران شباهت زیادی با دوران اوج تحریم‌ها دارد که موسسات نیمه فعال، مطالبات معوقه کارگران و اخراج‌ها مختصات آن بودند. تفاوت اما در برخورد کارگران است.
■ زندگی‌های آنلاین کارگری
روزبه حمید- گسترش وسایل ارتباطی همراه با همگانی شدن موبایل و اینترنت، همه گروه‌های اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است. کارگران از این قاعده مستثنی نیستند و با استفاده از تکنولوژی روزگار تازه‌ای را تجربه می‌کنند.
■ زندگی کارگران در ایران، هر روز بدتر از دیروز
بهرنگ زندی- کارگران ایران در شرایطی به استقبال روز جهانی کارگر می‌روند که سونامی تعطیلی کارخانه‌ها در ایران شتاب بیشتری به خود گرفته و حداقل دستمزد ۸١٢ هزار تومانی، جیب‌های آنها را خالی‌تر کرده است.
■ سهم کارگران از خانه کارگر بیش‌تر است یا سهم دولت؟
بیش از نیم قرن از تاسیس خانه کارگر می‌گذرد. تشکلی که پس از نوشته شدن اولین قانون کار با اتحاد چند سندیکای کارگری شکل گرفت، رفته رفته محل آمد و شد دولت‌های مختلف شد و کمتر دوره‌ای بیرون از سایه دولت به سر برد.
■ سال ۹۵: شکاف عمیق‌تر میان دستمزدها و هزینه خانوار
میترا فخیم- عدم تناسب میان حداقل دستمزد تعیین شده برای کارگران با هزینه‌های زندگی، سبب اعتراض تشکل‌های مستقل کارگری شد که خواهان تعیین حداقل دستمزد متناسب با هزینه‌ها هستند.
■ و اینک پلیس ضد شورش کارگری
امیر کیان‌پور- رویکرد دولت روحانی به کارگران، رویکردی کاملا امنیتی بوده است و این مساله در نفس انتخاب چهره‌ای امنیتی به عنوان وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران، مشهود است.
■ «ما ۴۵ میلیون نفریم»، اما جداییم!– گزارش از میان کارگران
حمید رضایی- کم‌رنگ بودن اخبار کارگری در رسانه‌ها، موجب دلخوری فعالان کارگری در ایران شده است. یکی از آنها اما می‌گوید: «البته این‌جوری هم نیست که بگوییم چون سایت‌ها به کار ما اهمیت نمی‌دهند، ما کارمان را تعطیل می‌کنیم.»
■ مجلس کارفرمایی و کارگرانی که صندوق‌ها را پر می‌کنند
بهرنگ زندی- تشکل‌های مستقل کارگری در ایران نه اجازه دارند نماینده‌ای به مجلس بفرستند، نه ظرف قانونی تعریف شده‌ای برای فعالیت آنها وجود دارد. کارگران ایران در ۹ دوره گذشته، نماینده مستقلی در مجلس نداشته‌اند.
■ کارگران و زندگی با ۸١١ هزار تومان
نرخ اعلام شده برای حداقل دستمزد کارگران در سال ۹۵ نسبت به سال گذشته ١۴درصد افزایش داشت. آیا این رقم می‌تواند هزینه‌های واقعی زندگی کارگران را در این دوران رکود و بحران اقتصادی تامین کند؟
■ سلامت کارگران و نانی به نرخ جان
ارتقای سلامت کارگران در گرو کاهش عوامل بیماری‌های شغلی در محیط کار است. با توجه به افزایش این بیماری‌ها در ایران، تلاش‌‌ها برای ارتقای سلامت کارگران با شکست مواجه شده است.
■ از بغض‌های فرو خورده فعالان کارگری در ایران
آیا جمهوری اسلامی موفق به ساکت نگاه داشتن فعالان سیاسی و اجتماعی درون ایران شده است؟ در دل فعالان کارگری چه می‌گذرد که قادر به بیان علنی آن نیستند؟ آیا راهی برای طرح مسائل وجود دارد؟
■ مجازات اعتصاب، شکنجه سفید و مساله حقوق بنیادین کارگران
بهرنگ زندی- حق اعتصاب کارگران در ایران تا چه اندازه به رسمیت شناخته شده است؟ آیا با در نظر گرفتن مجازات برای اعتصاب، فصل تازه‌ای برای اقتصاد ایران آغاز می‌شود: شرط تازه در قرارداد کارگران عسلویه: اعتصاب کنی تسویه می‌کنیم!
■ حوادث کار و جان بی‌بهای کارگران
نکته قابل تامل درباره بیمه‌های کارگری این است که اغلب کارگران بیمه تامین اجتماعی دارند، اما این بیمه تعهدی در قبال دیه نقص عضو یا از کار افتادگی یا فوت کارگران ندارد و این موارد را در حیطه مسئولیت کارفرما می‌داند.
■ اعتیاد، بزرگ‌ترین گرفتاری کارگران ایران بعد از نان
در ایران از هر سه نفر شاغل، یک نفر اعتیاد دارد. این گفته حمیدرضا طاهری، مدرس مرکز ملی اعتیاد ایران است. این آمار توسط نهادهای دولتی نیز تایید شده است و به این ترتیب و به عبارت دیگر، یک چهارم کارگران در ایران معتاد هستند.
■ کارگران چینی در ایران: جای چه کسی تنگ می‌شود؟
ورود کارگران خارجی به ایران، عموما از طرف کارگران تهدیدی برای امنیت شغلی‌شان تلقی می‌شود و از خانه کارگر گرفته تا تشکل‌های کارگری دیگر، با بدبینی با این مساله برخورد می‌کنند، اما این تهدید تا چه اندازه واقعی است؟
■ سهم زنان کارگر از ۹۴سال هشت مارس در ایران
حضور کم‌رنگ زنان کارگر در جنبش کارگری و کم‌توجهی جنبش زنان در دوره‌های مختلف حیات خود به مطالبات زنان کارگر، به این فرضیه قوت می‌بخشد که هشت مارس در ایران با منشاء کارگری تاریخی‌اش فاصله زیادی دارد.
■ زنان خانه‌دار، کارگران بی‌مزد
شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان ریاست جمهوری، یکی از خواسته‌های زنان را ارزش‌گذاری کار خانگی اعلام کرده است. بر اساس برآوردهای غیر‌رسمی، ارزش کار خانگی زنان چندین برابر درآمد نفتی است. کار خانگی در مقطعی از تاریخ به جنسیت زنانه گره خورد.
■ کار و مردانگی – نگاهی به طبقه کارگر آمریکا
این مقاله با عنوان اصلی «مردها در سر کار- عصر ریاضت اقتصادی، کار را متحول ساخته اما معنای مردانگی را چه؟»، تلقی مردان کارگر ایالات متحده را از کار و مردانگی بررسی می‌کند. مردانگی مدت‌هاست در رابطه مردها با کار حضور دارد و هنوز هم با پدر بودن و «علاف‌بودن» گره خورده است.
■ چرا خبرنگاران بخش کارگری ایلنا، دسته‌جمعی اخراج شدند؟
خبرنگاران اخراجی خبرگزاری کار ایران (ایلنا) پس از روی کار آمدن مدیریت جدید در دولت فعلی، محدودیت‌های بیشتری در کارشان داشته‌اند. آنها گفته‌اند دلیل اخراج دسته‌جمعی‌شان یک خبر مشخص نبوده است.
■ خودسوزی کارگران؛ راه دیگری برای اعتراض نیست؟
بهرنگ زندی- علاوه بر تاثیر قراردادهای موقت بر نا‌امنی شغلی و همچنین اخراج‌ها و دستمزدهای معوقه، عوامل روانی در محیط کار نیز می‌تواند عامل محرکی در خودسوزی کارگران باشد.
کارتون از رضا جوزانی