امنیت و اینترنت؛ دو کلمه‌ای که هر ورز بیشتر از قبل در کنار هم شنیده می‌شوند. درهم تنیدگی روز افزون اینترنت با زندگی شخصی و اجتماعی ما استفاده از آن را اجتناب ناپذیر ساخته است؛ اما نیاز به حفظ حریم خصوصی در کنار لزوم حفاظت از اطلاعات کلیدی باعث شده که توجه به موضوع امنیت هر روز بیشتر شود. از طرفی کسب آموزش‌ها و یافتن اطلاعات لازم برای مدیریت امنیتی کارهای روزمره در فضای اینترنتی به‌مرور تبدیل به یک گرفتاری تازه می‌شود. به‌راستی اطلاعات قابل تکیه، مفید، به‌روز، و متناسب برای گروه‌های مختلف را از کجا باید کسب کرد؟
فضای جدید، نیازمندی‌های آموزشی جدید
تا همین چند سال قبل داشتن یک گاوصندوق رافع بسیاری از دغدغه‌های امنیتی برای حفظ اسناد و مدارک ارزشمند بود، عده‌ای هم که دارایی‌های منقول با ارزش بیشتری داشتند به سراغ بانک‌ها رفته و از صندوق‌های ایمنی آنها استفاده می‌کردند. ایجاد حصارهای فیزیکی و موانع و نرده‌ها هم مانع دیگری برای جلوگیری از ورود نامحرمان به حریم امن افراد بود؛ اما به نظر می‌رسد که پیشرفت‌های جدید و ورود فن‌آوری‌های نوین به فرایندهای ارتباطی و اداری و اجتماعی در کنار همه مزایا، مشکلات جدیدی را هم ایجاد ساخته است.
گوشی‌های هوشمند، رایانه‌های شخصی و سازمانی، شبکه‌های ارتباطی و اینترنت جولانگاه افرادی شده که به سهولت و از محل امن خود به اطلاعات دیگران دسترسی پیدا می‌کنند. گرچه تا حدود دو دهه پیش بزرگ‌ترین مشکل ناشی از ورود فن‌آوری های جدید به نظام‌های اداری محدود به سرقت اطلاعات کارت‌های بانکی و سوء استفاده از آنها بود؛ امروز از نیروگاه، فرودگاه، حمل و نقل عمومی گرفته تا شبکه‌های مالی و اداری و حتی بخش‌های انتظامی و پلیس هم در معرض مخاطرات امنیتی قرار دارند. به اینها باید سرقت اطلاعات از میلیون‌ها گوشی هوشمندی که در طول سال به سرقت رفته یا مفقود می‌شوند را هم افزود که البته شاید تنها برای صاحب آن اطلاعات حساسیت برانگیز باشد. اما گرچه رسانه‌ها مملو از هشدارها و اخبار پر آب و تابی از سرقت اطلاعات رایانه‌ها و نفوذ سارقین به شبکه‌های مختلف اطلاعاتی است، اما گویا نقطه پایانی برای این وضعیت نمی‌توان مشاهده کرد.
منابع متنوع آموزشی
هر چند که بسیاری از کاربران به‌سرعت شیوه‌های استفاده از ابزارهایی چون رایانه و گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های ارتباطی را می‌آموزند، اما شیوه‌های حفظ امنیت کاربری آنها اغلب تنها زمانی مورد توجه قرار می‌گیرد که مشکلی بروز نموده باشد. در این میان چگونگی دستیابی به اطلاعات معتبر برای کسب ایمنی بیشتر هر روز اهمیت بیشتری می‌یابد. اگر بانک‌ها، مؤسسات و نهادهای دولتی و سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی را مسئول حفظ اطلاعات و امنیت شبکه‌ها و سازوکارهای عملیاتی‌شان بدانیم، اما همچنان کارهای زیادی را برای حفظ اطلاعات و امنیت کاربرد رایانه‌های شخصی و گوشی‌های هوشمندمان باید انجام دهیم.
یکی از نخستین منابع اطلاعاتی درباره چگونگی استفاده ایمن از ابزارها و خدمات رایانه‌ای، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان این محصولات و خدمات هستند. بنابراین بهتر است که درباره هر ابزار رایانه‌ای از ابتدا به کتابچه‌های راهنما و توصیه‌های ایمنی مندرج در آن مراجعه کنیم. بر‌همین اساس می‌توان به برخی منابع دیگر از جمله نشریات تخصصی حوزه رایانه و ایمنی، وبلاگ‌های تخصصی امنیت رایانه‌ای و آموزش کاربرد رایانه، و انجمن‌های بحث و گفت‌وگو مراجعه کرد. این دست از منابع گرچه اطلاعات مفیدی را در اختیار کاربران می‌گذارد اما امکان پیگیری یک روند مشخص را فراهم نمی‌کند و کاربران ناگزیر از جستجوهای متعدد و صرف وقت زیاد برای دستیابی به اطلاعات و راهنمایی‌های مورد نظر خود هستند. صرف‌نظر از تناسب آموزش‌ها با نیاز کاربر، میزان دقت و قابلیت اعتماد به آنها نیز اهمیت زیادی دارد. متأسفانه انجمن‌ها، وبلاگ‌ها، و گروه‌های زیادی وجود دارد که نه تنها یک مطلب را به شکلی یکسان بازنشر می‌دهند، بلکه در پاره‌ای موارد اطلاعات دقیق و قابل تکیه‌ای را عرضه نمی‌کنند.
چگونه و از کجا، بهتر و بیشتر بیاموزیم؟
بخش زیادی از موفقیت‌های دستگاه‌های اطلاعاتی در مواجهه با فعالان اجتماعی، ناشی از اشتباهات این افراد در استفاده درست و ایمن از ابزارهای رایانه‌ای بوده است. بر همین اساس امروز می‌توان به منابع آموزشی خوبی در زمینه استفاده ایمن از ابزارهای رایانه در برخی سایت‌های اطلاع رسانی گروه‌های فعال اجتماعی دست یافت که برخی از آنها را در ادامه معرفی می‌کنیم.
امن گذر، مکانی است برای به اشتراک گذاشتن مطالب مربوط به امنیت آنلاین و چگونگی استفاده امن از تکنولوژی که به ابتکار «رادیو زمانه» کار خود را آغاز کرده است. برای دسترسی به آرشیو بخش امن گذر، اینجا را کلیک کنید.
[tabby title=”امنیت در یک جعبه”]
Security in a box یا «امنیت در یک جعبه» پروژه‌ای با هدف ارائه آموزش‌های لازم برای استفاده ایمن از رایانه در کشورهای مختلفی که با محدودیت دسترسی‌های مختلف به ابزارهای حفظ امنیت در فضای مجازی مواجه هستند ایجاد شده و آموزش‌های خود را به زبان‌های مختلف از جمله فارسی ارائه می‌کند. ویژگی اصلی این آموزش‌ها علاوه بر سازگاری با نیازهای کاربران، این است که مراحل انجام هر کار را به‌صورت گام‌به‌گام و همچون یک دستور کار عملیاتی عرضه می‌کند.
[tabby title=”ایرانسک”]
گروه ایرانسک توجه اصلی خود را به امنیت سایبری معطوف کرده و در سایت و وبلاگ خود آموزش‌هایی را در این زمینه ارائه می‌کند. نکته جالب توجه در مورد این آموزش‌ها تاکید بر کاربردی بودن آن برای فعالان جامعه مدنی و روزنامه‌نگاران است. همچنین آموزش‌هایی متناسب با شرایط پس از مواجهه با مشکل در این سایت پیش بینی شده است. این در حالی است که امکان تماس و دریافت راهنمایی برای شرایط اضطراری نیز در اختیار فعالان جامعه مدنی قرار گرفته است.
[tabby title=”کنش تک”]
کنش‌تِک پروژه آموزشی کنشگران داوطلب است. در سایت این پروژه آموزش‌های مفید و کاربردی برای استفاده بهتر و ایمن از ابزارهای رایانه‌ای عرضه می‌شود. ویژگی این آموزش‌ها سادگی در بیان و تطابق آنها با نیازهای روزمره کاربران عادی و فعالان جامعه مدنی است. علاوه بر این کنش‌تک در راستای پروژه خود هر هفته یک اینفوگرافیک آموزشی در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهد.
[tabby title=”توانا تک”]
گروه توانا که خود را آموزشکده الکترونیکی برای جامعه مدنی ایران معرفی می‌کند، در حوزه تجهیزات رایانه‌ای و امنیت کاربری آن مطالبی را در قالب نوشتاری و تصویری ارائه می‌کند. از ویژگی‌های مطالب تواناتِک، سادگی آنها است که در دسته بندی‌های موضوعی مناسبی به کاربران عرضه می‌شود.
[tabbyending]
جستجو در اینترنت برای منابع آموزشی فارسی بدون شک با موفقیت همراه است. اما موضوع اصلی استفاده از منابع معتبر است. نمونه‌های ذکر شده تنها منابع موجود در این زمینه نیست، اما به عقیده نگارنده از جمله منابع معتبر و قابل استناد در این زمینه است که می‌توان به آنها اعتماد کرد.
پی‌نوشت: فهرست منابع معرفی شده در این مطلب شامل آن دسته از منابع است که به‌صورت مستمر، با نگاهی به کاربر عمومی، به زبان فارسی مطالب خود را تهیه و ارائه می‌کنند.
برای دسترسی به آرشیو بخش امن گذر، اینجا را کلیک کنید.
