نتایج یک پژوهش سالانه زیست محیطی بر روی ۱۸۰ کشور جهان نشان می‌دهد که فنلاند در جایگاه نخست و ایران در رتبه صد و پنجم حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی و سلامت انسان‌ها قرار دارد.
بر اساس تحقیق جامعی که دانشگاه ییل از چند سال پیش بر آن همت گماشته است، کشورها بر اساس شاخص‌های زیست محیطی بررسی می‌شوند. شاخص عملکرد زیست محیطی (EPI) سال ۲۰۱۶، ۱۸۰ کشور سراسر جهان را بر مبنای «حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی و سلامت انسان‌ها» ارزیابی کرد.
دانشمندان تحقیق EPI را معمولاً قابل اعتمادترین پژوهش سالیانه درباره محیط زیست قلمداد می‌کنند.
خوش‌بینی و نگرانی توأمان
بر اساس پژوهش اخیر، درهر دو مورد (حفاظت از اکوسیستم و سلامت انسان‌ها) به صورت توأمان عواملی از خوش‌بینی و نگرانی جدی یافت می‌شود.
وجه خوش‌بینانه این تحقیق به ما می‌گوید که در اغلب کشورهای جهان، دسترسی به آب و خدمات بهداشتی به طور نسبی گسترش یافته و تعداد مناطق و اکوسیستم‌های محافظت شده نیز افزایش یافته است.
بر اساس گزارش EPI، اقداماتی که در راستای ارتقای دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهبود زیرساخت‌های فاضلاب صورت گرفته مرگ و میر ناشی از بیماری‌های ناشی از آب آلوده را به طور قابل توجهی کاهش داده است.
طبق این تحقیق اگرچه هنوز ۵۵۰ میلیون نفر در جهان به آب سالم دسترسی ندارند، اما از سال ۲۰۰۰ تعداد افرادی که به آب سالم دسترسی نداشتند تقریباً به نصف کاهش یافته است.
وجه نگران کننده این تحقیق نیز حاکی از این نکته است که اکثر قریب به اتفاق کشورها در جلوگیری از افت و تنزل کیفیت هوا و کاهش [غیرقانونی] صید و ماهیگیری عملاً شکست خورده‌اند. در واقع آلودگی هوا و صید غیرقانونی به طور فزاینده‌ای افزایش یافته است.
اکثر قریب به اتفاق کشورها در جلوگیری از افت و تنزل کیفیت هوا و کاهش [غیرقانونی] صید و ماهیگیری عملاً شکست خورده‌اند. در واقع آلودگی هوا و صید غیرقانونی به طور فزاینده‌ای افزایش یافته است.
همچنین این گزارش خاطرنشان می‌سازد که ۲۳ درصد از کشورها در حال حاضر دچار کمبود یا اساساً فقدان هر نوع تصفیه پساب و فاضلاب هستند. کشور ایران نیز جزو این قبیل از کشورها به شمار می‌رود.
از سوی دیگر، آلودگی هوا نیز به طرز سرسام آوری افزایش یافته، به طوری که امروزه علت اصلی ۱۰ درصد از تمامی مرگ و میرها آلودگی‌هوا است. بیش از سه و نیم میلیارد نفر، یعنی چیزی در حدود نیمی از جمعیت جهان در کشورهایی با آلودگی هوا و در شرایط خطرناک زندگی می‌کنند.
تحقیق شاخص عملکرد زیست محیطی، آلودگی هوا را یک چالش جهانی نامیده و پکن و دهلی را بدترین شهرها بدین لحاظ عنوان کرده است.
علاوه بر این، به علت افزایش صید و همچنین آلودگی بی‌رویه در آب‌های آزاد بسیاری از انواع ماهی‌ها در معرض انقراض قرار دارند. طبق این گزارش ۳۴ درصد از ذخایر گونه‌های مختلف ماهی‌ها یا صید شدند و یا به طورکلی منقرض.
از دیگر عوامل نگران‌کننده می‌توان به از دست رفتن بیش از ۲.۵ میلیون کیلومتر مربع پوشش درختان در سال ۲۰۱۴ اشاره کرد. همچنین ۴۰ درصد از جنگل‌زدایی‌ها توسط کشاورزان خرده‌پا صورت گرفته است.
در این تحقیق فنلاند رتبه اول و سومالی در رتبه ۱۸۰ است. کشور فنلاند بیش از دو سوم از انرژی خود را از طریق انرژی خورشید و باد تأمین می‌کند.
پس از فنلاند نیز ایسلند، سوئد، دانمارک و اسلوونی به ترتیب رتبه‌های دوم تا رتبه پنجم را در اختیار دارند؛ این کشورها با گامی بلند به سوی انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک قدم برداشته‌اند و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ به اقتصاد بدون کربن دست یابند.
کشور ایران نیز با چهار پله سقوط (نسبت به سال گذشته)در نیمه دوم جدول و در رده صد و پنجم قرار دارد. حتی در جدول منطقه خاورمیانه از میان ۲۰ کشور نیز ایران رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که دولت حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران خود را دولت محیط زیستی می‌خواند و آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران هم اخیراً توجه به مسائل زیست محیطی را در سخنرانی‌ها و خطابه‌های خود گنجانده است. با این حال نه طرح اقتصاد کم کربن و نه برنامه‌ریزی برای توقف روند سدسازی و نه قول قرارها بر سر تالاب‌ها نتوانست در بهبود رتبه ایران در تحقیق شاخص عملکرد زیست محیطی مؤثر بیفتد.
ایران معضلات عمده‌ای را در حوزه محیط زیست تجربه می‌کند: سرانه آب تجدید شونده هر ایرانی از حدود چهار هزار متر مکعب از ابتدای انقلاب به کمتر از ۱۶۰۰ متر مکعب رسیده است و همزمان ایران در دوره سی ساله خشکسالی گیر افتاده؛ در حوزه جنگل‌ها، ۱۲۵ هزار هکتار از جنگل‌های ایران در هر سال ویران می‌شود؛ سدسازی بی‌رویه ادامه دارد و در همین حال ۱۶۰ سد مخزنی از آب خالی است؛ معضل پسماندها و فاضلاب‌های صنعتی و خانگی و بیمارستانی نیز سلامتی شهروندان را به خطر انداخته؛ ۶۷ درصد مساحت تالاب‌ها خشک شده است؛ و بالاخره بحران دائمی آلودگی هوا جان ساکنان شهرهای بزرگ ایران را تهدید می‌کند.
پس از ایران کشورهای زامبیا، سریلانکا و اندونزی هستند. کشورهایی که به لحاظ حفظ اکوسیستم طبیعی و سلامت انسان‌ها انتقاداتی به آن‌ها وارد شده است.