سفر رئیس‌جمهوری تاجیکستان به ریاض که پس از اعدام شیخ نمر و حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد انجام شد، این سوال را پیش می‌کشد که آیا روابط جمهوری اسلامی و تاحیکستان سرد شده است؟

000-3447392741451765103174
اما‌معلی رحمان در ریاض. عکس از سایت رسمی وزارت خارجه عربستان سعودی

پیش از همه باید تاکید کرد که این سوال نه از شروع سفر خارج از برنامه‌ امام‌علی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، بلکه از زمان سفر محی‌الدین کبیری مطرح شد. کبیری رهبر سابق حزب اسلامی تاجیکستان که حالا در تبعید و در خارج از تاجیکستان به سر می‌برد در همایش وحدت اسلامی به تهران دعوت شد و ملاقات کوتاهی هم با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران داشت که باعث بحث‌های گسترده‌ای در تاجیکستان شد. وزارت خارجه تاجیکستان هشتم دی‌ماه، با احضار سفیر ایران در این کشور به شرکت کبیری در همایش یادشده رسما اعتراض کرد.

بنا بر گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الله فغانی نوزدهم آبان‌ماه به عنوان سفیر تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان منصوب شده است. دولت تاجیکستان در نامه‌ای رسمی مراتب اعتراض خود نسبت به حضور محی‌الدین کبیری و دیدار او با رهبر ایران را به سفیر تهران در تاجیکستان اعلام کرده بود. این موضوع در رسانه‌های داخلی تاجیکستان و در رسانه‌های روسی‌زبان منطقه بازتاب گسترده‌ای داشت.

13941009000352_PhotoL
دیدار محی‌الدین کبیری، رهبر حزب ممنوع و تحت تعقیب در تاجیکستان با رهبر ایران

سیدمکرم عبدالقادرزاده، رئیس‌ شورای علوم مرکز اسلامی تاجیکستان نیز از سفر کبیری و دیدار رهبر ایران با این چهره‌ تحت تعقیب دولت تاجیکستان انتقاد کرده و به رسانه‌های داخلی گفته بود که اگر ایران خواهان پایداری روابط خوب ایران با تاجیکستان باشد باید از پشتیبانی این حزب ممنوع دست بردارد.

این بحث‌ها نخوابیده، تنش میان تهران و ریاض بالا گرفت و سفر خارج از برنامه امام علی رحمان به ریاض و دیدار او با پادشاه عربستان سعودی پیغام آشکاری به تهران بود.

بعد از فروخوابیدن جنگ‌های داخلی در تاجیکستان، دولت این کشور «سیاست درهای باز» را در پیش گرفت تا بدینوسیله بتواند خود را از نزاع و درگیری‌های کشورهای همسایه و خاورمیانه دورنگه دارد و در عین حال از امکانات و از همکاری‌ آنها استفاده کند؛ سیاستی که کارشناسان داخل کشور یکی از دستاوردهای امام علی رحمان می‌دانند. اما این سیاست در برقراری روابط دوستانه با ایران همیشه موفق نبوده است. دولت ایران همیشه از در مذهب وارد مذاکره با تاجیکستان شده که یکی از موضوع‌های مورد نگرانی این کشور است.

دولت تاجیکستان که به همزبانی و تاریخ مشترک ایران و تاجیکستان تاکید دارد، با سیاست‌های دینی و مذهبی‌ ایران برخوردی محافظه‌کارانه داشته است. اما به نظر می‌رسد که پشتبانی  آشکار ایران از رهبر مخالفان دولت تاجیکستان در تهران این پرده محافظه کاری را در دوشنبه دریده باشد.  حال مقامات تاجیک در ریاض مذاکرات تازه‌ای را برای پیوندهای محکم‌تر با عربستان شروع کرده‌اند. گزارش‌های منتشر‌ه گواهی می‌دهند که عربستان سعودی از لحاظ کمک‌های مادی نیز با ایران در رقابت است و پادشاه عربستان به دولت تاجیکستان وعده کمک ۱۰۸ میلیون دلاری داده است. یکی از این کمک‌‌ها، تامین ۱۰۸ میلیون دلار برای جاده سازی در جنوب تاجیکستان خواهد بود.

دولت تاجیکستان تا به حال با هر کشوری که همکاری کرده در راستای جاده‌سازی از آنها کمک‌های مالی و تخصصی گرفته است. حالا در این بازسازی جاده و کندن نقب‌ و تونل‌هایی که بخش‌های پراکنده و کوهستانی تاجیکستان را به هم وصل می‌کند، عربستان نیز سهیم خواهد شد. تا کنون در ساختن نیروگاه‌های آبی و برقی و راه‌سازی در تاجیکستان کشورهای روسیه، ایران و چین در رده اول بودند.

این در حالی‌ست که تاجیکستان در حال برقراری رابطه دوستانه با ازبکستان نیز هست تا سال‌ها روابط گسسته و تیره را ترمیم کند. آیا کشور تاجیکستان در چنین زمان حساس برای تهران می‌خواهد با کشورهای عربی پیمان ببندد یا با این پیام مذاکرات خود با تهران را می‌خواهد مفید و نتیجه‌بخش کند؟

در گفت‌وگویی که با شهاب‌الدین فرخیار، روزنامه‌نگار باسابقه ایرانی مقیم تاجیکستان و از کارشناسان منطقه داشتیم تلاش کردیم پاسخی برای این پرسش‌ها پیدا کنیم. فرخیار معتقد است که دولت تاجیکستان پیام خود را به دولت ایران رسانده و دولت ایران نیز باید متوجه باشد که از زاویه دینی با تاجیکستان مذاکره کردن بی‌نتیجه خواهد بود. از سوی دیگر او معتقد است که برای تاجیکستان نیز سودمند نیست که روابط خود با ایران را سرد‌تر از این کند و با کشور های عربی دور میز دوستی بنشیند. این روزنامه‌نگار به صدمه‌هایی اشاره می‌کند که دولت تاجیکستان تا کنون از فرقه‌گرایی و وهابی‌گری فعال در کشورهای عربی دیده است و هنوز نیز نگران فعالیت‌های اسلام‌گرایان افراطی در داخل تاجیکستان است.

به گفت‌وگوی شهاب‌الدین فرخیار در اینجا گوش کنید: