وقوع حوادث تروریستی شامگاه سیزدهم نوامبر/۲۲ آبان در فرانسه، بر وضعیت پناهجویانی که راه اروپا را در پیش گرفته‌اند، بی‌تاثیر نخواهد بود.
به دنبال حمله‌های انتحاری و تروریستی و کشته شدن بیش از ۱۲۰ نفر در پاریس، فرانسه مرزهای خود را بست.
سوئد هم یک روز قبل از این حادثه و از نیمروز پنج‌شنبه ۱۲ نوامبر/۲۱ آبان، برای کنترل ورود پناهجویان به این کشور، بازرسی و کنترل مرزی را پس از ۲۰ سال فعال کرد. قرار بود این کنترل برای ۱۰ روز در جریان باشد، اما این امکان وجود دارد که به دنبال حوادث پیش‌آمده در فرانسه و بالا رفتن سطح امنیتی سوئد از درجه سه به درجه چهار (بالاترین درجه سطح امنیتی در سوئد پنج است)، کنترل مرزی ادامه پیدا کند.
شرایط به وجود آمده در حالی است که پیش از وقوع این حوادث، آلمان از دشوار کردن شرایط پناهندگی برای پناهجویان افغانستانی خبر داده بود.
توماس دمزیر، وزیر داخله آلمان، گفته بود که بسیاری از پناهجویان افغان به کشورشان بازگردانده خواهند شد. آقای دیمیزیر گفته بود حضور شمار زیاد آوارگان افغانستانی از مناطق نسبتاً امن این کشور در آلمان «غیرقابل قبول» است.
بیشتر بخوانید: بازگرداندن پناهجویان افغان به کشورشان: آری یا نه؟ و افغانستان، سرهای بریده و چالش تأمین امنیت شهروندان
آلمان البته تاکید کرده که افغانستان مانند کشورهای حوزه بالکان در لیست کشورهای امن قرار نگرفته و هر پرونده به طور مستقل بررسی خواهد شد اما پناهجویان افغانستانی نمی‌توانند مانند پناهجویان سوری، به صرف این‌که در کشورشان جنگ و ناامنی است، از حق پناهندگی استفاده کنند.
گفتنی است که این قاعده، شامل حال افغانستانی‌هایی که در سال‌های قبل به آلمان رفته‌اند و پرونده‌شان هنوز در حال بررسی است نیز خواهد شد.
اداره مهاجرت فنلاند هم روز پنجم نوامبر اعلام کرد که بررسی تمامی پرونده‌های شهروندان افغانستان را تا پایان ارزیابی مجدد شرایط امنیتی افغانستان، معلق خواهد کرد.
آیا افغانستان کشوری امن است؟
هنوز ماجرای سنگسار رخشانه، دختر ۱۹ ساله افغانستانی، تازه است. او و پسر ۲۳ ساله همراهش به دست طالبان افتادند. رخشانه در ناحیه غلمین ولایت غور به اتهام زنا سنگسار شد و معشوقش شلاق خورد. سیما جوینده، والی غور، گفته است که خانواده رخشانه او را به زور وادار به ازدواج کرده بودند.
روز یک‌شنبه ۱۷ آبان/ هشتم نوامبر اما حادثه دیگری موجب شد که افغانستان به خشم بیاید. شبه‌نظامیان وابسته به گروه «دولت اسلامی» (داعش)، هفت غیرنظامیانی را که از ماه قبل گروگان گرفته بودند، سر بریدند. در میان گروگان‌های سر از تن جدا شده هزاره، دو زن و یک دختر خردسال (۹ ساله) بودند.
یک پناهجوی ۲۳ ساله افغانستانی که به تازگی خود را به فنلاند رسانده و در این کشور تقاضای پناهندگی کرده است، به رادیو زمانه می‌گوید: «بیش از پنج ولایت بزرگ افغانستان در عمل به دست طالبان اداره می‌شود. آن‌ها همین روزهای اخیر قندوز را هم گرفتند. در بسیاری از ولایات دیگر نیز به قدری نفوذ دارند که به راحتی آدم‌ربایی می‌کنند، قتل و جنایت و سنگسار می‌کنند و دولت توان حمایت از مردم را ندارد.»
او که همراه تعدادی از هموطن‌هایش در یک کمپ موقت اسکان داده شده، می‌گوید که از بلاتکلیفی جدید ترسان است: «این‌ها نمی‌دانند آوارگی یعنی چه. در ایران به ما مدرک [اقامتی] نمی‌دهند. [اگر] به سازمان ملل ترکیه پناهنده شویم، کشور به ما نمی‌دهند. تا اینجا به هزار بدبختی رسیدیم، اینجا هم می‌خواهند برمان گردانند افغانستان. آنجا برویم چه کار کنیم؟ نه خانواده مانده، نه خانه‌ای هست و نه کاری. هر لحظه هم باید منتظر باشیم که طالب‌ها بیایند داخل روستامان، هر کس را دل‌شان خواست بگویند تو عامل آمریکایی، جاسوس ایرانی، همان‌جا به گلوله بکشند. ما که از اروپا برگردیم، طالب اگر بگیرد، می‌کشدمان.»
دوست ۲۱ ساله این پناهجو که همراه او مسیر هزاران کیلومتری را تا شهر یووسکوله فنلاند آمده است، به زمانه می‌گوید: «در ایران هم زندگی مشخصی نداشتیم. من می‌خواستم درس بخوانم، اجازه ندادند. می‌خواستند همه ما را به افغانستان برگردانند. برمی‌گشتیم به روستا یا باید سرباز طالب می‌شدیم یا کشته طالب. به شهر [اگر] برویم مگر چه کار است؟ دوستان‌مان در کابل و هرات می‌گویند نیایید، کار نیست. ایران بهتر بود از کابل. لااقل کارگری هست، کابل آن هم نیست. [اگر] برگردیم غنی [رییس‌جمهوری افغانستان] خرج‌مان را می‌دهد؟»
هر دو جوان، از ترس این‌که مبادا به افغانستان بازگردانده شوند و طالبان به دلیل این اظهارات، مجازات‌شان کنند، خواستند نام‌شان برده نشود.
موضع دولت افغانستان چیست؟
مقام‌های دولتی افغانستان می‌گویند که این کشور در تلاش برای قانع کردن آلمان است تا مهاجران را بپذیرد اما اگر دولت آلمان هم‌چنان بر اخراج پناهجویان اصرار کند، افغانستان زمینه بازگشت آن‌ها را فراهم خواهد کرد.
ظفر هاشمی، معاون سخنگوی رییس جمهوری افغانستان، روز دوم نوامبر به رسانه‌ها گفت که افغانستان به عنوان یکی از امضاکنندگان کنوانسیون ژنو درباره پناهندگی، موظف است شهروندان خود را که درخواست پناهندگی‌شان رد شده، تحویل بگیرد.
فعالان مدنی افغانستان نسبت به این امر اعتراض کرده‌اند و می‌گویند دولت کشورشان نباید در اخراج پناهجویان از کشورهای اروپایی، با این کشورها همکاری کند. برخی فعالان مدنی اروپایی هم نسبت به بازگرداندن شهروندان افغانستان اعتراض کرده‌اند.
از روز یک‌شنبه پانزدهم نوامبر/ ۲۴ آبان ماه هم آلمان یک کمپين ضد مهاجرت در افغانستان راه انداخته است. در جریان این کمپین، بیلبوردهایی در شهر کابل نصب شده که به زبان دری و پشتو، درباره مهاجرت غیرقانونی به اروپا به مردم افغانستان هشدار می‌دهد.
سفارت آلمان در کابل هم هشتگ RumoursAboutGermany# (شایعات درباره آلمان) را در توییتر راه انداخته است.
گفته شده که هدف از این کمپین، تصحیح انتظارات و تصورات واهی مردم افغانستان از زندگی در آلمان است. این کمپین همچنین درباره گروه‌هایی که مهاجران را جا‌به‌جا می‌کنند (قاچاقچیان انسان)، هشدار می‌دهد.
نگرانی فعالان مدنی از پیوستن دیگر کشورهای اروپایی به آلمان
زمانی که مقام‌های آلمانی از سخت‌گیری‌های جدید خود سخن گفتند، بسیاری از پناهجویان افغانستانی از رفتن به این کشور منصرف شدند و مسیرشان را به سمت کشورهای سوئد و فنلاند تغییر دادند.
مقام‌های فنلاند می‌گویند که در نیمه دوم ماه اکتبر، آمار پناهجویان افغانستانی که از مرز هاپاراندا-تورنیو به این کشور می‌آیند، آن‌چنان بالا رفته که شهروندان افغانستان مقام نخست مهاجران را به خود اختصاص داده‌اند.
یانا وئوریو، مدیر اداره مهاجرت فنلاند، گفته است که بررسی تمامی پرونده‌های شهروندان افغانستان، چه آن‌ها که در ماه‌ها و سال‌های پیش آمده‌اند و هنوز پرونده‌شان بررسی نشده و چه پناهجویان جدید، معلق خواهد شد تا نتیجه بررسی‌های فنلاند درباره میزان امن بودن افغانستان اعلام شود.
خانم وئوریو همچنین گفت که فنلاند موضع سایر کشورهای اروپایی را نیز بررسی خواهد کرد. در این بررسی‌ها، امکان بازگرداندن پناهجویان افغانستانی نیز گنجانده شده است.
اداره مهاجرت فنلاند به تازگی با بررسی شرایط امنیتی عراق به این نتیجه رسیده که بسیاری از مناطق این کشور به اندازه کافی برای بازگرداندن پناهجویان امن است.
تناقض بزرگ فنلاندی‌ها [و بسیاری دیگر از کشورهای اروپایی] این است که از یک سو عراق را امن اعلام کرده‌اند و از سوی دیگر، وزارت خارجه فنلاند هم‌زمان در اکتبر سال جاری به شهروندان فنلاند هشدار داده که به دلیل ناامنی عراق، از سفرهای غیر‌ضروری به این کشور پرهیز کنند.
یک مقام مذهبی افغان: خارجی‌ها مردم را بی‌دین کردند
با وجود همه بحث‌های موجود، افرادی مانند مولوی حبیب‌الله حسام هستند که اعتقاد دارند علاقه جوانان افغانستان به مهاجرت، تقصیر خارجی‌هاست: «خارجی‌ها در ۱۴ سال گذشته مردم افغانستان را نسبت به خود، خدا و دین‌شان بی‌باور ساختند و سرزمین‌های اروپا را سرزمین‌های امن و رزق فراوان معرفی کردند. غربی‌ها در ۱۴ سال گذشته مردم افغانستان را حریص‌تر ساختند و نسل امروز را بی‌باور ساختند در حالی‌که در گذشته مردم به آن‌چه داشتند قانع بودند.»
به گزارش روزنامه «ماندگار» افغانستان، مولوی حسام گفته است: «زمینه‌های کار پس از سال ۲۰۱۴ را با سیاست پول‌شویی خاص خشکانیدند و از سویی هم طوری وانمود کردند که اروپا امن و امان است و زمینه را برای فرار جوانان مساعد کردند. به یک عده کسانی که در دفاتر خارجی و ایساف کار می‌کردند، پناهندگی دادند و زمانی که آنان به اروپا رسیدند، دیگران را تشویق کردند که اروپا بهشت است.»
شهلا فرید، استاد دانشگاه کابل اما می‌گوید که نباید «ملامتی را به دوش بیگانگان و جوانان انداخت»، زیرا «زمانی که طالبان یک جوان تحصیل‌کرده را به خاطر تحصیل سر می‌برد، به ناموس یک پلیس در قندوز تجاوز می‌کند یا دختری را به جرم زنا سنگسار می‌کند»، جوانان چاره‌ای جز فرار نمی‌یابند.