پناهندگان در هلند زیر فشار قانون و افراطی‌گری

«تا امروز فکر می‌کردم در کشور متمدنی زندگی می‌کنم. شرم‌آور است که در هلند، کشوری که از ۴۰۰ سال پیش مکانی امن برای پناهجویان است، چنین اتفاقی می‌افتد.»

این‌ها حرف‌های یک شهروند هلندی است که در گفت‌و‌گو با رادیو زمانه در رابطه با حمله به ساختمانی که در آن تعدادی پناهنده اقامت داشته‌اند، صحبت کرده است.

جمعه، نهم اکتبر، ۲۰ جوان هلندی ۱۹ تا ۳۵ ساله به یک مرکز پناهندگان در شهر ووردن (Woerden) هلند حمله کردند. این مرکز در اصل یک سالن ورزشی است که در حال حاضر به سرپناه موقت حدود ۱۵۰ پناهجو تبدیل شده است که ۵۰ نفر آن‌ها کودک هستند.

مهاجمان جوان با ترقه و وسایل آتش‌بازی به این مرکز حمله کردند و سعی داشتند وارد مرکز شوند اما موفق نشدند. آن‌ها پس از شکستن برخی نرده‌ها، به‌سوی ساختمان تخم‎مرغ پرتاب کردند. این حمله حدود ۲۰ دقیقه طول کشیده است.

درباره هدف و انگیزه این جوانان تاکنون سخنی به میان نیامده اما روز یازدهم اکتبر، تعدادی از اعضای گروه راست‌گرای افراطی «پگیدا» که در اصل گروهی آلمانی است، در شهر اوترخت علیه اسلام و حضور پناهجویان در هلند تظاهرات کردند.

پگیدا اما تنها صدای موجود در خیابان‌های اوترخت نبود. همزمان گروه‌های دیگری در حمایت از پناهجویان نیز در این شهر به خیابان آمدند. گروه‌ (Blokkeer Pegida) و گروه‌های دیگری که علیه اسلام‌هراسی، حمایت از حضور مسلمانان و پناهجویان در هلند و مبارزه با راست‌گرایی افراطیفعالند،در مقابله با گروه پگیدا تظاهرات کردند.

در میان کشورهای اروپایی، هلند از جمله کشورهایی است که بحران اخیر پناهنده‌ها در گفتمان سیاسی و مجلس آن انعکاس یافته است.

بر اساس یک نظرسنجی در سوم ماه اکتبر که نتایج آن در خبرگزاری RTL منتشر شده است، حدود ۶۶ درصد از شرکت کنندگان مخالف ورود پناهجویان بیش‌تر به هلند هستند. این درحالی است که این میزان مخالفت در ماه سپتامبر ۵۶ درصد بوده است.

نارضایتی ۶۶ درصدی و حمله جوانان به مرکز پناهجویان چندان به هم بی‌ارتباط نیستند.

شهروند هلندی دیگری در گفت‌وگو با رادیو زمانه، درباره این حمله می‌گوید: « خیلی ناراحت کننده است. در کشوری که در دهه ۸۰ میلادی، چه بسا تعداد بسیار بیش‌تری از پناهندگان جنگ بالکان را در خود پناه داده بود، امروز نسبت به پناهندگان سوری چنین واکنش‌هایی نشان می‌دهد.»

به نظر این شهروند یکی از دلایل واکنش منفی برخی از مردم نسبت به پناهندگان سوری این است که آن‌ها اغلب عرب و مسلمان هستند در حالی که پناهندگان بالکان اروپایی بودند.

کم کردن پلیس‌ها

این شهروند در ادامه صحبت‌هایش به این مساله نیز اشاره می‌کند که اگر در این مکان به تعداد کافی پلیس حضور می‌داشت، مهاجمان مهلت چنین حمله‌ای را نمی‌یافتند.

اخراج پلیس‌ها و کم کردن بودجه پلیس یکی از مواردی است که در دولت فعلی به نخست‌وزیری مارک روته (Mark Rutte) که با ائتلاف احزاب لیبرال-محافظه‌کار (VVD) و سوسیال دموکرات (PvdA) تشکیل شده، به تصویب رسیده است.

این دولت با تکیه بر ضرورت صرفه‌جویی در دوره ریاضت اقتصادی، باعث شده است تعداد بسیاری از مأموران پلیس اخراج شوند. تقلیل تعداد نیرو‌های پلیس‌ بسیاری از سیاست‌مداران و مردم را در مورد به خطر افتادن امنیت هلند نگران کرده است.

کمبود خانه‌های دولتی

یکی از اعتراض‌ها درباره حضور پناهندگان بیش‌تر در هلند که از ماه گذشته در رسانه‌ها و مجلس مطرح شده است، کم بودن خانه‌های دولتی و لیست‌های انتظار طولانی برای اجاره آن‌هاست. معترض‌ها معتقدند عادلانه نیست پناهنده‌ها به سرعت و بدون نوبت خانه‌های دولتی بگیرند.

شهروندان هلندی برای اجاره کردن خانه‌های دولتی باید مدتی در انتظار بمانند. این مدت در شهر بزرگی مثل آمستردام بین پنج تا ۱۰ سال است.

با روی کار آمدن دولت جدید صرفه‌جویی‌های میلیاردی در بازار مسکن ، لیبرالیزه کردن و خصوصی‌سازی شرکت‌های خانه‌ و بالا بردن اجاره، حاصل قوانینی بوده که در دوران نخست وزیری مارک روته به تصویب رسیده است و کمبود خانه‌های دولتی و گران شدن اجاره‌ها ارتباط مستقیمی به حضور پناهندگان در هلند ندارد.

همچنین برای کسانی که مثل پناهجویان، در خانه‌ای در هلند سکونت ندارند، قانون به‌گونه‌ای بود که آن‌ها را برای گرفتن خانه در اولویت قرار می‌دهد تا اورژانسی و سریع‌تر از دیگران خانه دولتی دریافت کنند. منطق نهفته در این قانون نیز این است: کسانی که در حال حاضر در خانه‌ای در هلند سکونت دارند، اگر چند سال هم در انتظار خانه دولتی بهتری باشند، در خیابان نخواهند ماند، در حالی‌ که پناهندگان ساکن کمپ‌های پناهندگی، نمی‌توانند همین مدت زمان را در انتظار خانه باشند. طبق قانون آن‌ها باید پس از چند ماه، کمپ را ترک کنند و اگر خانه دولتی نگیرند، آواره خیابان‌ها خواهند شد.

بسته شدن خانه‌های سالمندان دولتی

یک شهروند هلندی دیگر در گفت‌وگو با رادیو زمانه می‌گوید: «اگر خودتان را جای زنی بگذارید که مجبور است مادر پیرش را دست تنها نگهداری کند چون خانه‌های سالمندان دولتی را بسته‌اند و مسئولیت را به گردن افراد و خانواده‌های‌شان گذاشته‌اند، شاید بتوانید درک کنید که حضور پناهنده‌ها در این مکان‌ها به بعضی‌ها احساس بدی می‌دهد.»

در ماه اخیر که پناهنده‌های سوری وارد هلند شدند، دولت تعدادی از خانه‌های سالمندان را که چند سال بدون استفاده مانده بودند به طور موقت به مکان نگهداری پناهندگان تبدیل کرد.

اما یکی دیگر از مسائلی که احساسات برخی هلندی‌ها را نسبت به ورود پناهندگان تحریک می‌کند این است که آن‌ها فکر می‌کنند دولت‌شان به پناهجویان/ مهاجران (allochtoon)، مزایای بیش‌تری اختصاص می‌دهد. این درحالی است که بسته شدن خانه‌های دولتی سالمندان دستاورد سیاستگذاری ریاضتی همین دولت است. این دولت با استدلال ضرورت ریاضت اقتصادی، در حوزه بهداشت و درمان نیز دست به صرفه‌جویی های کلانی زده که موجب شده است بخشی از مردم بار سنگین بهداشت و درمان را یک‌تنه به دوش بکشند.

ترس از خرت ویلدرز

آیا بیش‌تر هلندی‌‌ها از پناهنده‌ها نفرت دارند؟ به نظر نمی‌رسد چنین باشد اما خرت ویلدز (Geert Wilders)، رهبر حزب آزادی هلند (PVV) به سادگی در مجلس و در رسانه‌ها از سیل پناهندگان حرف می‌زند و در جامعه جوی هراس‌آور علیه پناهندگان ایجاد می‌کند. ویلدرز در ماه سپتامبر به عنوان بهترین سخنور در مجلس برگزیده شد.

هلند در مقایسه با کشورهایی مثل سوئد یا آلمان که تعداد بیش‌تری از پناهجویان را اسکان داده‌اند، در عرصه سیاست دولتی و گفتمان موجود در مجلس، نسبت به پناهندگان رویکرد مثبتی نشان نداده است. رهبر حزب PVV در مجلس، تریبونی دارد که در آن نظرات بیگانه‌ستیزانه‌اش را ابراز می‌کند.

به نظر رنه کوپرس(René Cuperus)، ایده‌پرداز سیاسی روزنامه فولکس کرانت (Volkskrant) و عضو حزب سوسیال دموکرات، بسیار تعجب‌آور است که هلندی‌ها با این مقیاس وسیع از ویلدرز حمایت می‌کنند.

کورپس معتقد است که در بیش‌تر کشورهای اروپایی درباره بحران اخیر پناهندگان دو گرایش غالب وجود دارد: تعداد کثیری که به پناهندگان خوش‌آمد می‌گویند و گرایش دیگری در میان اقلیتی راست‌گرا و خشن که علیه پناهندگان یا اسلام واکنش نشان می‌دهند.

کوپرس می‌گوید: «در هلند فرهنگ خوشامد‌گویی به پناهجویان، بی‌جان، پر‌هراس و بی‌اعتماد است».

این درحالی است که هر چه پناهنده بیش‌تری به هلند می‌آید، حزب خرت ویلدرز، در نظرسنجی‌ها تعداد کرسی‌های بیش‌تری به‌دست ‌می‌آورد.

به نظر کوپرس، در فضای سیاست هلند، مساله پناهنده‌ها مثل فاجعه‌ای بزرگ دیده و به بحث گذاشته می‌شود. نخست وزیر نیز علیه گفتمانی که خرت ویلدز در مجلس درباره پناهجویان به راه انداخته است واکنشی جدی نشان نمی‌دهد و حتی خود او نیز در سخنانش این مساله را به‌عنوان بحرانی بزرگ صورت‌بندی می‌کند. به این ترتیب، خرت ویلدرز مجال یافته است با ابراز نگرانی‌های خود حول محور پناهجویان، گفتمان غالب را در این رابطه به انحصار در‌آورد و افکار عمومی را به سوی خود جلب کند.

پرسش اما این‌جاست که چرا واکنش نخست وزیر هلند در مجلس نسبت به موضع‌گیری‌های راست‌گرایانه خرت ویلدز آن‌قدر که باید جدی نیست؟

مارک روته برای دومین بار نخست وزیر هلند شده است. دوسال پیش به علت کنار کشیدن حزب خرت ویلدرز در مورد بازنگری کسری بودجه، دولت مارک روته، پس از دوسال فروپاشید و او استعفا داد. در انتخابات بعدی این حزب دوباره پیروز شد و در ائتلاف با حزب سوسیال دموکرات توانست دولت تشکیل دهد.

مخالفت جدی با واکنش‌های ویلدرز به موضوع پناهندگان، خطر فروپاشی دوباره کابینه را برای مارک روته به دنبال دارد. او نمی‌خواهد یک بار دیگر مجبور به استعفا شود. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که روته و دیگر سیاستمداران نمی‌خواهند شرایطی را برای خرت ویلدرز فراهم کنند که او بتواند با مانور دادن روی مساله پناهندگان از آب گل آلود ماهی بگیرد و رأی‌دهندگان بیش‌تری جذب کند.

پناهندگان در هلند

بر اساس آمار‌های موجود بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار پناهنده در هلند زندگی می‌کنند. تعداد بسیاری از آن‌ها از عراق، افغانستان، ایران و سومالی هستند. تا سپتامبر ۲۰۱۵ حدود۳۴۰ هزار پناهنده وارد اروپا شدند. اتحادیه اروپا متعاقب جنگ و بحران در سوریه، کشورهای عضو را متعهد دانسته که هر کدام بر اساس معیارهایی همچون جمعیت موجود، تعداد پناهنده‌ها در گذشته، بیکاری و …، تعدادی پناهجو بپذیرد.

از سال ۲۰۱۳ که جنگ داخلی در سوریه سر گرفت، تعداد پناهجویان سوری در هلند از دو هزار و ۲۳۲ در سال ۲۰۱۳ به هشت هزار ۷۴۷ در ۲۰۱۴ رسید. بر اساس تصمیم اتحادیه اروپا برای توزیع مناسب پناهنده‌ها، هلند تا دو سال آینده باید هفت هزار و ۲۱۴ پناهنده بپذیرد.

هلند از ماه پیش تاکنون پناهندگان را در شهرها و روستاهای آمستردام، اوترخت، رتردام، خرونینگن (بیرتا)، آرنهم و …، در مراکز مختلفی از جمله مراکز ورزشی، سربازخانه‌ها و … اسکان داده است.

راه‌حل دولت برای اسکان پناهجویان

در پی نارضایتی‌های اخیر در مورد ورود پناهندگان به هلند، کمبود خانه و …، روز دوازدهم اکتبر در این رابطه سه قانون در پارلمان هلند تصویب شد.

در اولین قانون، اولویت و فوری بودن تعلق خانه اجاره‌ای به پناهندگان لغو شد. این در حالی است که مارک روته همزمان تأکید کرده است پناهجویانی که به عنوان پناهنده پذیرفته می‌شوند باید به‌سرعت کمپ‌های پناهندگی را ترک کنند. بنابراین، آن‌ها موقتا در خانه‌های کانتینری مستقر خواهند شد.

بر اساس قانون دوم به کسانی که خانه دولتی تعلق می‌گیرد، حقوق بیکاری و یارانه‌های دولتی کمتری تعلق می‌گیرد. در قانون سوم نیز دولت شهرداری‌ها را موظف کرده که با استفاده از دفتر‌های اداری خالی و تبدیل کاربری آن‌ها به خانه، هرچه سریع‌تر فضاهای تازه‌ای ایجاد کند که پناهندگان بتوانند برای مدتی طولانی در آن‌ها بمانند.

حمله به پناهندگان، تظاهرات علیه ورودشان به هلند و قوانینی که در مورد آن‌ها تصویب شده‌ است نشان‌دهنده چرخش در سیاست‌گذاری‌ها و رویکرد بخشی از مردم این کشور نسبت به پناهندگان است. مجلس و رسانه‌های دولتی‌ کشوری که از صدها سال پیش متفکران دگراندیش و مردمان بسیاری را پناه داده است، امروز ورود پناهجویان سوری را به فاجعه‌ای عظیم تشبیه می‌کند. این در حالی است که بار سنگین خصوصی‌سازی شرکت‌های خانه‌سازی، بهداشت و درمان و … که به مردم تحمیل شده است، با تصویب قوانین محدود‌‌ کننده پناهندگان جبران نخواهد شد.

در همین زمینه:

پرونده:انسانِ آواره و امید گذر از مرزهای ممنوع