متاسفانه در مورد برنامه اتمی دولت ایران، بخش عمده روشنفکران، وظیفه روشنگری خود را انجام ندادند. البته جو سرکوب و اختناق در ایران بسیار بازدارنده است. بسیاری سکوت کردند چون میپنداشتند که اظهارنظر انتقادی در این مورد به عنوان دفاع از حمله نظامی آمریکا یا اسرائیل تعبیر خواهد شد. برخی هم میپنداشتند که دولت ایران نیز باید از فنآوری غنی سازی پیشرفته برخوردار باشد یا باور داشتند که رژیم فعلی نمیتواند غنیسازی را به صورتی کار آمد مدیریت کند، اما نفس غنیسازی اشکالی ندارد.
به نظرم یکی از بهترین بیانیهها پس از فاجعه فوکوشیما توسط برخی از روشنفکران در خارج کشور نوشته شد. نقطه قوت متن این بود که نفس انرژی اتمی را به زیر سوال برد و نشان داد که حتی در سطح انرژی صلحآمیز نیز اتم، تکنولوژی بسیار خطرناک و مهارناپذیری است که میتواند به فجایعی مانند چرنوبیل و فوکوشیما منجر شود.
مقالههای اخیر محمدرضا نیکفر درباره غنیسازی به قیمت فقیرسازی و “دانش، آزادی خواهی و اخلاق” که در سایت زمانه منتشر شده به نظرم نمونه برخورد مسئولانه یک روشنفکر است. خوشحالم که توانستم بیانیه فوق و یکی از مقالات محمدرضا نیکفر را به انگلیسی ترجمه کرده و در وبسایت Iranian Progressives in Translation (پژواک ایرانیان مترقی) در دسترس انگلیسی زبانان قرار دهم.
همانطور که چند تحلیلگر در پاسخ به سوالات زمانه تاکید کردهاند، بسیاری از روشنفکران ایرانی در برابر برنامه اتمی سکوت کردند چون هنوز نتوانستهاند خود را از بندهای ناسیونالیسم ایرانی و میراث استالینیسم رها کنند. امیدوارم در میان نسل جدید چپ ایرانی، قشری که در جستجوی بدیلی ایجابی و انسانباور در برابر نظامیگری سرمایه داریست بتواند بر اساس درکی تاریخی، تجربی، فلسفی و همبستگی با مبارزات عدالتخواهانه در سطح ملی و بینالمللی راهی جدید بگشاید.