دانشگاه بهاییان تعطیل نمی‌شود

انقلاب فرهنگی در نظام آموزشی ایران در فاصله سال‌های ۵۹ تا ۱۳۶۲ خورشیدی، تنها معطوف به تغییر محتوای درس‌ها نبود، بلکه بسیاری از دگراندیشان که در دانشگاه‌های ایران تدریس یا تحصیل می‌کردند، شناسایی و پاکسازی شدند.

این پاکسازی‌ها طیف گسترده‌ای از شهروندان بهایی که در دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی مشغول تدریس یا تحصیل بودند را هم شامل شد، به طوری که از آن تاریخ تاکنون به هیچ شهروند بهایی اجازه تدریس یا تحصیل در دانشگاه‌ها (دولتی، آزاد یا …) و موسسه‌های آموزش عالی در ایران داده نشده است.

پس از این اقدام، شورای عالی انقلاب فرهنگی طبق مصوبه‌ای به تاریخ ششم اسفند ماه ۱۳۶۹ تاکید کرد که از ثبت‌نام بهاییان در دانشگاه‌ها جلوگیری به عمل آید و چنانچه هویت بهایی فردی هنگام تحصیل احراز گردد، باید از ادامه تحصیل محروم شود.

ممانعت از تحصیل جوانان بهایی موجب شد که مدیریت جامعه بهایی ایران برای رفع این تبعیض کلاس‌هایی را برای تدریس دروس دانشگاهی با همکاری اساتید و آموزگاران اخراج شده بهایی تشکیل دهد.

اولین دوره این کلاس‌ها در مجموعه‌ای که بین بهاییان به «موسسه علمی-آزاد» معروف است در سال ۱۳۶۶ خورشیدی برابر با ۱۹۸۷ میلادی برگزار شد. کلاس‌ها در ابتدا به‌صورت مکاتبه‌ای و نیمه حضوری بود و در طول ترم بنا به نظر استاد، دانشجویان در منزل یکی از بهاییان تهران جمع می‌شدند تا اشکال‌های درسی‌شان توسط استاد مربوط رفع شود. همچنین دانشجوهای بهایی شهرستان‌ها در روزهای تشکیل کلاس در خانه‌های بهاییان داوطلب در تهران اقامت می‌گزیدند.

این نکته قابل توجه است که از‌‌ همان ابتدای آموزش به جوانان بهایی یادآوری شده و می‌شود که به فارغ‌التحصیلان موسسه علمی-آزاد مدرکی رسمی داده نمی‌شود و جوانان بهایی محروم از تحصیلات دانشگاهی فقط به وظیفه دینی خود که وجوب علم‌آموزی است، عمل می‌کنند.

در ابتدا به دلیل امکانات محدود، در یک امتحان سراسری و یکسان که در خانه‌های بهاییان برگزار شد، تعداد محدودی از دیپلمه‌های بهایی برای تحصیل در موسسه گزینش شدند که در بعضی شهر‌ها از جمله مشهد، اداره اطلاعات با دستگیری مسئولان برگزاری امتحان یا ضبط سوالات امتحانی از برگزاری آن جلوگیری کردند.

حاکمیت ایران از‌‌ همان ابتدای تاسیس موسسه علمی-‌آزاد از طریق مدیران جامعه بهایی بر فعالیت موسسه مذکور نظارت کامل داشت اما هیچ اقدامی برای ممانعت از فعالیت موسسه انجام نداد. شاید یکی از دلایل اتخاذ تصمیم عدم برخورد، هراس نظام اسلامی از تماس بهاییان با مسلمانان بود. شاید حاکمیت با این گمان که موسسه علمی-آزاد به دلیل آنکه فقط یک تشکل در داخل جامعه بهایی است و هیچ ارتباطی با مسلمانان ندارد و موجب خواهد شد تا بهاییان در داخل جامعه خویش مشغول گردند و تماس‌شان با مسلمانان کمتر شود، از برخورد سریع با آن اجتناب کرد.

دلیل دیگر می‌توانست وضعیت حقوق بشر ایران در جهان باشد. حکومت ایران به واسطه فشار و آزار شهروندان بهایی و به خصوص محروم کردن ایشان از حق تحصیل، همواره مورد مواخذه و سرزنش بسیاری از کشورهای جهان، سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی حقوق بشری بوده و هست و فعالیت موسسه علمی-آزاد و جذب دیپلمه‌های محروم از تحصیل بهایی، می‌توانست از شدت برخوردهای جهانی بکاهد.

با این حال، در تاریخ هفتم مهر ۱۳۷۷، ماموران امنیتی در اقدامی همزمان و گسترده به خانه‌های ده‌ها تن از اساتید و دانشجویان بهایی در شهرهای مختلف ایران هجوم برده و کلیه کتاب‌ها، جزوه‌ها و هر آن‌چه مربوط به تحصیل در موسسه علمی-آزاد بود را توقیف کردند. همچنین در این روز ده نفر از اعضای شورای مدیریتی* این موسسه در تهران بازداشت و پس از چند روز آزاد شدند.

پذیرش نمره‌های تعدادی از فارغ‌التحصیلان موسسه علمی-آزاد (که همگی از حق تحصیل در ایران محروم بودند) در چند دانشگاه کشور کانادا موجب کسب اعتبار علمی برای این موسسه شد. از سوی دیگر، آغاز به تحصیل فارغ‌التحصیلان موسسه علمی در دانشگاه‌های کانادا، آمریکا و استرالیا، بار دیگر توجه جهانیان را به نقض حقوق شهروندان بهایی در ایران معطوف کرد.

این‌ها شاید مهم‌ترین دلایل بودند که حکومت ایران را مجبور به هجوم به بدنه موسسه علمی-آزاد در سال ۷۷ کرد، به این گمان که این ضربه خواهد توانست این موسسه را از کار بیاندازد یا فعالیتش را دست‌کم برای مدتی مختل کند، اما به دلیل آنکه موسسه علمی-آزاد بر پایه فرد‌گرایی، اصالت مدرک و سیستم خشک اداری بنا نشده بود و در عوض بر همکاری جمعی، تحصیل و تولید دانش متکی است، این ضربه خللی بر روند تحصیل دانشجویان وارد نکرد.

این جریان موجب یورش دوم نیروهای امنیتی به فعالان بهایی در هفته اول خرداد ماه ۱۳۹۰ خورشیدی شد که همراه بود با دستگیری تعداد زیادی از استادان و مسئولان این موسسه و همچنین مصادره اموال و اماکن متعلق به آن. تحصیل دانشجویان بهایی اما همچنان بدون وقفه ادامه یافت.

در طی روزهای اول تا سوم خرداد ماه سال ۹۰، نیروهای امنیتی در یک اقدام منظم و گسترده به خانه‌های بیش از ۳۰ شهروند بهایی مرتبط با موسسه علمی-آزاد در شهرهای تهران، کرج، اصفهان، شیراز، زاهدان و ساری هجوم بردند و کامپیوتر‌ها، کلیه کتاب‌ها و جزوه‌های درسی و … را ضبط کردند. همچنین دو ملک شخصی که بعضی از کلاس‌های موسسه علمی-آزاد در آن‌ها برگزار می‌شد، پلمپ شدند. در این حمله سیستماتیک بیش از ۲۰ شهروند بهایی بازداشت شدند که عده‌ای از آن‌ها به حکم‌های دو تا پنج سال محکوم و زندانی شدند.

اتهام‌های محکومان طبق کیفر خواست عبارت بود از «عضویت در تشکیلات غیرقانونی دانشگاه علمی- آزاد بهاییت»، «عضویت فعال در گروهک ضاله بهاییت با هدف اقدام علیه امنیت کشور» و «عضویت در گروهک ضاله بهاییت با هدف برهم زدن امنیت کشور از طریق فعالیت در موسسه غیرقانونی علمی-‌آزاد بهاییت.»

با آزاد شدن ریاض سبحانی در روز دوشنبه، چهارم خرداد ماه، پنج نفر از اساتید موسسه علمی-آزاد پس از گذراندن چهار سال محکومیت از زندان آزاد شدند ولی همچنان هشت زندانی بهایی دیگر به اتهام ارتباط با موسسه علمی-‌آزاد، زندانی و تعداد دیگری از اساتید هم منتظر اجرای حکم خویش هستند.

کامران مرتضایی، کیوان رحیمیان، فواد مقدم و امان‌الله مستقیم هر کدام با پنج سال حبس تعزیری و فاران حسامی، نسیم باقری، شاهین نگاری، کامران رحیمیان و ریاض سبحانی هر کدام با چهار سال حبس، زندانیان بهایی مرتبط با موسسه علمی آزاد بهاییان ایران هستند.

وضعیت امروز موسسه علمی- آزاد (BIHE)**

موسسه علمی-‌آزاد در حالی به فعالیت ادامه می‌دهد که تعدادی از استادان و مسئولان آن در زندان هستند. با وجود این شرایط، این موسسه که از سال ۲۰۰۴ میلادی به صورت نیمه آنلاین و نیمه حضوری درآمده است، هر سال به طور میانگین حدود هزار دانشجو را ثبت نام می‌کند و ۴۵۰ دانشجو را برای سال اول می‌پذیرد.

گزینش دانشجو که در ابتدای تاسیس با امتحان سراسری انجام می‌شد در حال حاضر به این صورت است که از بین داوطلبان، آن‌هایی که نمره قبولی را پس از گذراندن دوره‌های درسی ارائه شده توسط موسسه کسب کرده‌اند، خواهند توانست در یکی از رشته‌های ارائه شده در BIHE تحصیلات خود را ادامه دهند. هم‌اکنون پنج رشته کاردانی***، ۱۸ رشته کارشناسی**** و ۱۴ رشته کار‌شناسی ارشد***** توسط موسسه علمی-‌آزاد به جوانان بهایی محروم از تحصیل در ایران ارائه می‌شود.

علاوه بر این هزار و ۵۰ واحد درسی توسط استادان تدریس می‌شود که کلیه دروس کار‌شناسی ارشد و تعدادی از واحدهای کار‌شناسی به زبان انگلیسی ارائه می‌شوند. تاکید BIHE بر تحصیل و تولید علم است به همین دلیل درس‌ها رنگ و بوی مذهبی ندارند و هیچ واحد درسی دینی ارائه نمی‌شود. همچنین ریز نمرات و مدرک پایان تحصیل دانشجویان BIHE در ۷۵ دانشگاه دنیا از جمله ییل در آمریکا، یو بی‌سی در کانادا، شفیلد در انگلستان و ژان مونه در فرانسه مورد پذیرش است.

پانویس‌ها:

* اسامی بازداشت شدگان: نعیم خاضعی، رضوان اشرف، کامران مرتضایی، سهیل گلکار، عنایت مظلومی، رضوان توکلی، ولی‌الله فخرتوسکی، وحید محمودی، هوتن کثیری و سهراب روشن.

** The Bahai’ Institute for Higher Education

*** رشته‌های کاردانی عبارتند از: حسابداری- ساختمان- کامپیوتر- پیش دبستانی- کشاورزی.

**** رشته های کارشناسی عبارتند از: حسابداری- شیمی کاربردی- آرشیتکت- مدیریت بازرگانی- علوم بیولوژی و پزشکی- مهندسی شیمی- مهندسی کامپیوتر- حقوق- موسیقی- ادبیات و زبان انگلیسی- ادبیات فارسی و فرهنگ ایران- روان‌شناسی- علوم دارویی- جامعه‌شناسی- مهندسی سازه- مهندسی آب- مهندسی راه- ریاضیات کاربردی.

***** رشته‌های کارشناسی ارشد عبارتند از: مدیریت بازرگانی(MBA)- مدیریت ساخت- مشاوره- برنامه‌ریزی آموزشی- روان‌شناسی تربیتی- روان‌شناسی عمومی- سازه‌های هیدرولیکی- علم اعصاب- ادبیات فارسی- بهداشت عمومی- جامعه‌شناسی- مهندسی نرم‌افزار- مهندسی سازه‌ها- مهندسی راه