نمايندگان مجلس ایران کليات طرح استانی شدن انتخابات مجلس را که بارها در دوره‌های پیشین مجلس مطرح شده بود، در شکل جدیدی با اکثریت آرا به تصويب رساندند. دولت اما با این طرح مخالف است.
کليات طرح استانی شدن انتخابات مجلس، امروز چهارشنبه دوم اردیبهشت در جلسه علنی مجلس تصویب شد. این طرح ۱۴۹ رأی موافق، ۶۹ رأی مخالف و ۹ رأی ممتنع از مجموع ۲۳۳ نماينده حاضر را به‌دست آورد.
اما پس از رأی‌گیری، علی لاریجانی، رئیس مجلس اعلام کرد که معاونت قوانين مجلس اشکال‌هایی از این طرح گرفته که وارد است و ابهاماتی در آن وجود دارد.
لاریجانی گفت: «اگر نمايندگان مجلس موافق باشند، اين طرح را به کميسيون شوراها ارجاع می‌دهيم تا آن را اصلاح کنند و مشکلات آن برطرف شود و ظرف دو هفته نيز به مجلس بازگرداند تا در مجلس هم سريعاً بررسی شود.»
در ادامه، نمایندگان مجلس با ۱۴۴ رأی موافق، ۷۳ رأی مخالف و چهار رأی ممتنع از مجموع ۲۲۹ نماينده حاضر با ارجاع جزئيات اين طرح به کميسيون شوراهای مجلس برای بررسی بيشتر موافقت کردند.
طرح استانی شدن انتخابات امضای ۱۸ نماينده را داشت و يک‌فوريتی آن پيش از تعطيلات نوروز در مجلس به تصويب رسيده بود.
پیشینه طرح
استانی شدن انتخابات مجلس ابتدا در شورای بازنگری قانون اساسی سال ۱۳۶۸ مطرح شد اما به نتیجه نرسید. این طرح نخستين بار در سال ۱۳۷۸ در دوره پنجم مجلس ايران ارائه شد و دومين بار تعدادی از نمايندگان مجلس آن را به همان شکل در سال ۱۳۸۱ به مجلس ارائه دادند. در سال ۱۳۸۶ نمايندگان مجلس هفتم در طرح‌های قبلی تغييراتی وارد کردند و آن را بار ديگر به مجلس دادند. کليات طرح استانی شدن انتخابات مجلس در مجلس پنجم رد شد اما در مجلس‌های ششم و هفتم تا مرحله دريافت نظريات شورای نگهبان پيش رفت اما اين شورا آن را رد کرد.
شورای نگهبان می‌گفت برگزاری استانی انتخابات مجلس موجب بروز اختلاف‌های محلی، قومی و مذهبی می‌شود و آن را خلاف «وحدت ملی» می‌دانست اما موافقان، اين طرح را برخلاف نظر شورای نگهبان می‌فهميدند.
در اوج اختلاف‌های دولت محمود احمدی‌نژاد و اصولگرایان دیگر، نمایندگان مجلس هشتم طرح استانی کردن انتخابات مجلس را مطرح کردند اما دولت با مخالفت کرد. در زمان دولت حسن روحانی صدای مخالفت‌ها با اين طرح از داخل خود مجلس بلند شد تا این‌که این طرح در نيمه اول آذرماه سال گذشته متوقف شد.
مخالفان و موافقان
در رابطه با تفاوت طرح جدید استانی کردن انتخابات مجلس با طرح‌های گذشته، مهرداد بائوج لاهوتی، نماينده لنگرود گفته است براساس طرح جدید، انتخابات مجلس به دو حوزه انتخابيه اصلی و فرعی تقسيم می‌شود که استان‌ها به‌عنوان حوزه‌های انتخابيه اصلی و شهرستان‌ها به‌عنوان حوزه‌های فرعی به وزارت کشور معرفی می‌شوند.
به‌گفته این نماینده مجلس طبق اين طرح، داوطلبان انتخابات مجلس افزون بر کسب آرای مورد نياز در شهرستان‌ها بايد حداکثر آرای نسبی از کل آرای اخذ شده استان مربوطه را کسب کنند تا بتوانند وارد مجلس شوند.
در طرح قبلی مجلس حوزه‌های انتخابيه شهرستانی به‌طور کلی حذف و هر استان خود تبديل به يک حوزه انتخابيه واحد می‌شد. اما منتقدان بر این نظر بودند که با اجرای اين طرح، نامزدهايی که به شهرهای پرجمعيتتر منسوب هستند، به دليل حس ناسيوناليستی که در ساکنان هر شهری وجود دارد، بخت بيشتری برای انتخاب خواهند داشت. همچنین با افزايش سهم شهرهای پرجمعيت در تعداد نمايندگان مجلس، نامزدهای کمتری از شهرهای کم‌جمعيت به مجلس راه خواهند يافت و اين موجب تمرکزگرايی در تصويب آرا به سمت شهرهای پرجمعيت و مراکز استان‌ها خواهد شد.
به‌گفته بائوج لاهوتی در طرح جديد کانديداهايی می‌توانند وارد مجلس شوند که بالاترين رأی را در ميان استان‌ها کسب کرده باشند، اما مخالفان می‌گویند اين طرح از ورود نيروهای جديد اجتماعی به مجلس جلوگيری می‌کند و افراد مشهوری که به عوامل قدرت و ثروت دستيابی دارند، می‌توانند رأی بياورند.
مخالفت دولت
مجيد انصاری، معاون پارلمانی رئيس‌جمهور که به‌عنوان نماينده دولت در جلسه علنی روز چهارشنبه مجلس و در هنگام بررسی این طرح حضور داشت، اعلام کرد که دولت «به طور کلی» با اين طرح مخالف است.
انصاری با بیان این‌که اهميت اين طرح از اين جهت است که نظام انتخاباتی ۱۰۸ سال اخير را تغيير می‌دهد با اشاره به اشکالات آن گفت: «اين طرح، استانی محض نيست و تلفيقی از استانی و شهرستانی است؛ در نتيجه معايب شهرستانی بودن در آن حفظ شده و محاسن استانی بودن از بين رفته است.»
او افزود در اين طرح مشخص نشده که اگر در يک شهرستان صلاحيت کانديدا رد شد و فرد ديگری نبود يا اين‌که نماينده‌ای استعفا کرد و يا حتی فوت کرد آيا در مرحله بعد در محدوده همان شهرستان رأی‌گيری می‌شود يا در سطح کل استان.
مجید انصاری گفت: «اگر در اين فرض انتخابات استانی برگزار شود کار دشواری است و هزينه‌های زيادی خواهد داشت و اگر شهرستانی باشد، از فلسفه استانی بودن انتخابات خارج شده است.»
تمام طرح‌های قبلی مجلس برای استانی کردن انتخابات مجلس با ایراد‌های چون «مغایرت با موازین شرع» یا «مغایرت با قانون اساسی» از سوی شورای نگهبان رد شده‌اند. باید دید که با تغییرات وارد شده و مخالفت دولت، این بار شورای نگهبان با این طرح چگونه برخورد خواهد کرد.