فرانسه و آمانو؛ منتقدان مذاکرات هسته‌ای در لحظات رسیدن به ضرب‌الاجل

مسئله عدم همکاری مناسب ایران با سازمان انرژی اتمی برای بازرسی سرزده از سایت‌های هسته‌ای مشکوک، هم در جلسه شورای امنیت سازمان ملل و هم در راستای سفر یوکیا آمانو، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به آمریکا مطرح شده است.

آمانو که برای شرکت در چند کنفرانس و دیدار با بارک اوباما و جان کری به آمریکا سفر کرده، در مورد همکاری نکردن ایران با بازرسان هشدار داده است.

آمانو در نشست «بنیاد صلح بین‌الملل کارنگی»، که روز دوشنبه سوم فروردین برگزار شد، و همچنین در گفت‌وگوهای رسانه ای‌اش در روز چهارم فروردین گفته است که پیشرفت‌های سازمان انرژی اتمی در بازرسی از سایت‌های هسته‌ای ایران محدود بوده و این آژانس نمی‌تواند مستقلاً تضمین کند که در مورد تمامی سایت‌های نظامی هسته‌ای در ایران اطلاعات کافی دارد.

نماینده فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل نیز روز سه شنبه ۲۴ مارس / ۴ فروردین هشدار داده است که پیشرفت‌ها در مذاکرات «کافی» نیست و اختلاف‌های جدی‌ای میان تهران و گروه ۱+۵ بر سر برنامه «تحقیق و توسعه هسته‌ای ایران»، «همکاری با بازرسان» و «تحریم‌ها» باقی مانده است.

جلسه شورای امنیت و مسئله تحریم‌های علیه ایران

روز ۴ فروردین شورای امنیت سازمان ملل متحد در کنار جلسه اضطراری‌ای که به خاطر بحران یمن تشکیل داده، جلسه‌ای هم برای گفت‌وگو بر سر مسئله «تحریم‌های ایران» در صورت پیشرفت توافق هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ تشکیل داد.

سفیر فرانسه در سازمان ملل، فرانسوا دولاتر، انتقادهایی را نسبت به روند مذاکرات با ایران در این جلسه مطرح کرد و گفت: «ایران اگر واقعاً می‌خواهد که اعتماد جامعه بین‌المللی را جلب کند، تصمیم دشوار را باید اکنون بگیرد.»

این جلسه شورای امنیت مورد تحریم سازمان ملل متحد علیه ایران بود و خود این ترحیم‌ها محل اختلاف ایران با گروه ۵+۱اند؛ چراکه یکی از شروط ایران ملغی کردن تمامی تحریم‌های سازمان ملل پس از توافق هسته‌ای است.

ایران همچنین محدودیت‌های گروه ۵+۱ را بر برنامه «تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته» نپذیرفته است و مایل است بدون محدودیت وجه‌های پژوهشی برنامه هسته‌ای خود را ادامه دهد. این آزمایشگاه‌ها قابلیت این را دارند که اورانیوم را برای استفاده در راکتورهای هسته‌ای و یا اگر پیشرفته‌تر باشند برای استفاده در سلاح‌های هسته‌ای، غنی‌سازی کنند.

این وجه پژوهشی برنامه هسته‌ای، که مورد درخواست ایران است به هیچ وجه توسط فرانسه قابل قبول نیست. همچنین در هفته‌ای که گذشت فرانسه بر باقی ماندن برخی از تحریم‌های سازمان ملل اصرار داشته است.

روز یکشنبه دوم فروردین ماه نیز اسرائیل چند نفر از متخصصان این کشور در حوزه برنامه هسته‌ای ایران را به فرانسه فرستاد تا با مشورت با مقامات فرانسوی، اطلاعات خود را در مورد برنامه هسته‌ای ایران در اختیار فرانسه قرار دهند.

پیتر ویلسون، نماینده بریتانیا در شورای امنیت معتقد است که ایران «انعطاف‌پذیری» لازم برای رسیدن به توافق را از خود نشان نداده است و امیدوار است که در روزهای آینده این تصمیم‌گیری‌ دشوار به نتیجه برسد.

با این حال دولاتر، نماینده فرانسه در شورای امنیت ابراز امیدواری کرده است که اگر ایران بتواند در بلندمدت صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای این کشور را تضمین کند، توافق شکل خواهد گرفت.

وجه نظامی برنامه هسته‌ای ایران و انتقادهای یوکیا آمانو

رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یوکیا آمانو، در نشست «بنیاد صلح کارنگی» که شب دوشنبه سوم فروردین ماه برگزار شد اعلام کرد که آژانس نمی‌تواند به طور مستقل درباره «تمام پژوهش‌های مربوط به ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ایران» نظر بدهد.

او گفت که آژانس اکنون بیش از ۱۰ بازرس در داخل ایران دارد اما پیشرفت‌ها در زمینه همکاری ایران به خصوص در مورد بازرسی‌های سرزده در حوزه «نظامی بسیار محدود بوده است.»

آمانو همچنین در نشست‌های خبری جانبی کنفرانس کارنگی گفت: «ما هنوز در موقعیتی نیستیم که نتیجه بگیریم که همه برنامه‌های هسته‌ای در ایران است [برای] اهداف صلح آمیز است.»

گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که هفته گذشته جزئیات آن توسط رویترز منتشر شد، نشان می‌دهد که ایران همچنان به تعهدات خود برای توقف غنی‌سازی اورانیوم در بالا غلظت ۵درصد، وفادار مانده است.

اما آمانو می‌گوید که اگر چه ایران همکاری‌هایی با بازرسان آژانس داشته، این کشور به اندازه کافی نسبت به چالش‌های آژانس که در گزارش ۲۰۱۱ منتشر شده، پاسخگو نبوده است. به ویژه آمانو تأکید کرده که در ۱۲ مورد نگرانی‌هایی در مورد ابعاد احتمالاً نظامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته هنوز مطرح است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ٢٠١١ گزارشی به ایران ارائه کرد و خواست در مورد پژوهش‌های انجام شده در برخی از سایت‌های نظامی توضیح بدهد. یکی از این سایت‌ها، مرکز نظامی «پرچین» است.

اختلاف بر سر سایتی نظامی در ۳۰ کیلومتری تهران

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیوسته از ایران خواسته که در مورد پژوهش‌های هسته‌ای که در گذشته در سایت نظامی «پرچین» انجام شده، توضیحات بدهد. آژانس در این رابطه دسترسی به تمام ساختمان‌های «پرچین» و تمام پژوهشگران این سایت را درخواست کرده است. آژانس به طور ویژه در مورد چاشنی‌های مجهز به سیم‌های منفجر شونده، محاسبات و مدل‌سازی‌های محفظ‌های انفجاری حساس است.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران می‌خواهد که به‌صورت داوطلبانه به پروتکل الحاقی این سازمان بپیوندد که به‌موجب آن آژانس بتواند بازرسی‌های سرزده خود را سر بگیرد تا بتواند در مورد احتمال وجود سایت‌های مشکوک و فعالیت‌های هسته‌ای اظهارنشده ایران تصمیم بگیرد.

به گفته آمانو، آژانس اطلاعاتی در دست دارد که نشان می‌دهد در سایت «پرچین» آزمایش‌های پیشرفته‌ای در حوزه «محفظه‌های انفجاری» در گذشته صورت گرفته است. ایران دو بار تا کنون به بازرسان آژانس فرصت بازرسی سایت «پرچین» را داده است اما به گفته آمانو این سایت بزرگ، دارای ساختمان‌های بسیاری است که ایران اجازه بازرسی سرزده به آن‌ها را نداده است.

آمانو می‌افزاید: «این سایت جای مناسبی برای بازدید است اما دسترسی ما به آن مسدود شده است.»

واکنش ایران به انتقادهای آمانو

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، بهروز کمالوندی در واکنش به اظهارات یوکیا آمانو روز سه شنبه ۴ فروردین ماه گفت: «پذیرش پروتکل الحاقی داوطلبانه است.»

پروتکل الحاقی با اینکه مکانسیم بازرسی داوطلبانه است اما اجرای آن ضمانت امنیتی برای برنامه‌های هسته‌ای کشورهایی می‌آورد که این پروتکل را به رسمیت می‌شناسند. با این حال کمالوندی تأکید کرده است که ایران قطعنامه‌های شورای امنیت و شورای حکام را قانونی نمی‌داند و آن‌ها را اجرا نمی‌کند.

ایران پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی را در دسامبر ۲۰۰۳ امضا و در ابتدا آن را اجرا کرد اما به گفته آمانو کشور ایران از سال ۲۰۰۶ به بعد با بازرسان سازمان انرژی اتمی بر مبنای شاخص‌های بازرسی مندرج در پروتکل الحاقی همکاری نکرده است.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران همچنین نسبت به زمان بیان انتقادهای آمانو و تفاوت نگاه ایشان نسبت به گزارش‌های رسمی خود آژانس واکنش نشان داده و گفته است: «‌ آقای آمانو در فرصت‌های مختلف مطالبی را بیان می‌کند که به نظر می‌رسد اگر غیر از گزارش‌های فصلی و ماهانه آژانس در ارتباط با توافق ایران با ۱+۵ کمتر چنین مطالبی را مطرح کند، برای هر دو طرف بهتر خواهد بود.»

کمالوندی همچنین سخنرانی در مورد برنامه هسته‌ای ایران را در «بنیاد کارنگی» محکوم کرده است و گفته است: «این اندیشکده خطوط سیاسی خودش را دارد؛ مانند این است که آقای آمانو بخواهد در محفلی حزبی در کشور دیگری اظهار نظر کند.»

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در مورد بازرسی‌های آژانس از سایت‌های غنی‌سازی گفته است: «یکی از مواردی که آنان مؤکداً خواستار اجرای آن شدند تعلیق فعالیت‌های ماست که ما چنین تعلیقی را تاکنون اجرا نکرده‌ایم و در حال مذاکره با ۱+۵ هستیم.»

صحبت‌های رئیس سازمان انرژی اتمی در زمانی مطرح می‌شود که ایران، ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و چین این هفته قرار است برای از سرگیری مذاکرات مجدد در لوزان سوئیس باهم دیدار کنند.