سال نوی مردم افغانستان، با چهره خونین «فرخنده» تحویل شد، اما صدها نفر از فعالان جامعه مدنی و بانیان حقوق بشر در کابل، از روز کشته و سوزانده شدن او، دست به اعتراض‌های خیابانی می‌زنند. آن‌ها خواستار اجرای «عدالت» هستند و می‌گویند که دولت افغانستان و سران مذهبی باید به برگزار شدن «محکمه‌های صحرایی» پایان دهند.

مراسم خاکسپاری فرخنده در کابل
مراسم خاکسپاری فرخنده در کابل

روزنامه هشت صبح افغانستان در مطلبی با عنوان «اجازه ندهیم آدم‌سوزی به یک رویه معمول بدل شود»، می‌نویسد: «آدم‌سوزی آخر سال در کابل، بسیار وحشتناک بود. این شهر در طول تاریخش، چنین وحشتی را تجربه نکرده بود. مردم عام و برخی از اوباش‌های اطراف زیارت شاه دوشمشیره، زنی را به جرم سوزاندن چند کاغذ‌ پاره کشتند، به بستر رودخانه پرت کردند و بعد به آتشش کشیدند. واقعیت اندوه‌بار دیگر این بود که پلیس نتوانست از این جنایت جلوگیری کند.»

جسد فرخنده، روز یک‌شنبه، دوم فروردین‎‌ ماه، در ازدحام زنان و مردانی که پلاکاردهایی با مضامین مرتبط با عدالت در دست داشتند، به خاک سپرده شد.

Farkhondeh 2

گروهی از زنان فعال افغان، خلاف سنت مردم افغانستان، تابوت فرخنده را بر دوش گرفتند و اجازه ندادند مردی زیر تابوت او را بگیرد.

دیانا ثاقب، فیلمساز به نام افغان نیز یکی از آن‌ها بود که گوشه‌ای از تابوت فرخنده را بر دوش گذاشت. خانم ثاقب در گفت‌و‌گو با رادیو زمانه می‌گوید: «من فیلمسازم و ترجیح می‌دهم کار حرفه‌ای خودم را انجام بدهم، اما تعداد زنانی که در مراسم خاکسپاری فرخنده حضور داشتند زیاد نبودند و من دوربین خود را واگذار کردم تا پای تابوت او را بگیرم.»

خانم ثاقب در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید که تا عدالت برقرار نشود و عاملان این جرم به دادگاه کشانده نشوند، از تلاش و مبارزه دست نخواهند کشید.

او می‌گوید: «جامعه مدنی افغانستان خواهان آن‌ هستند که مراجع دینی اعلام موضع بکنند و در مبارزه علیه محاکمه صحرایی ما را همراهی کنند. همین‌طور از دولت می‌خواهیم مسئولانی که کشته شدن فرخنده را توجیه کرده‌اند، از سمت‌شان برکنار کند، حتی اگر معذرت‌خواهی کرده باشند.»

صحبت‌های دیانا ثاقب را که ابتدا درباره بازتاب خبر سوزانده شدن فرخنده در رسانه‌های محلی و مواضع‌ مختلف آن‌ها گفته است، در اینجا بشنوید:  

محمد یاسین نگاه، مدیر مسئول هفته‌نامه «پرسش» و مسئول کانون نویسندگان افغانستان، یکی از دیگر افرادی‌ است که در مراسم خاکسپاری فرخنده حاضر شده است. او و همراهانش در روز کشته شدن فرخنده، در محل قتل او تجمع مسالمت‌آمیز داشته‌اند و در سکوت شمع روشن کرده‌اند.

این فعال فرهنگی در گفت‌وگو با رادیو زمانه از راه‌های مبارزه و رسیدن به دادخواهی برای فرخنده می‌گوید: «فعالیت ما فعالیتی مدنی‌ است که در کشور نوپاست و به شدت آسیب‌پذیر. ما اعتقاد داریم که از راه‌های مسالمت‌آمیز خواسته‌های خود را عملی کنیم. از لحظه‌ای که این اتفاق رخ داد ما خشونت نکردیم. چند ساعت بعد رفتیم در محل حادثه نشستیم و در سکوت، شمع روشن کردیم و صدای دادخواهی فرخنده‌های افغانستان را به گوش رسانه‌ها رساندیم. ما هر روز نشست‌هایی داریم تا خواسته‌های خود را مطرح می‌کنیم. خواست ما شناسایی تمام عاملان حکومتی و نیروهای امنیتی حاضر در محل و مورد پیگرد قرار دادن آن‌هاست. خواست ما شناسایی تمام افرادی‌ است که در محل بودند و آمدند و کاسه داغ‌تر از آش شدند و سنگ و چوب و خشت بر سر و صورت فرخنده زدند. همین‌طور آن مقام‌هایی که غیر مسئولانه ابراز نظر کردند باید از سمت خود برکنار شوند و در برابر قانون پاسخگو باشند.»

شرح ماجرای کشته شدن فرخنده را از زبان محمد یاسین نگاه از اینجا بشنوید:

فرخنده که بود؟

به گفته پدر فرخنده، او از دارالعلوم عایشه صدیقه فارغ‌التحصیل شده بود و به علوم اسلامی اشراف داشت. پدر او می‌گوید: «من از تمامی نهادهای عدلی و قضایی می‌خواهم که داد‌خواهی کنند و خون اولاد مرا تلف نکنند».

مادر فرخنده هم در سوگواری برای فرزندش از پلیس افغانستان می‌خواهد تا امنیت تمامی شهروندان کشور به ویژه زنان را تأمین کند: «من به دخترم افتخار می‌کنم. دخترم سر قوم من را خم نکرده است. سرخودم را خم نکرده است. بلکه به راه حق جانش را سپرده است. خداوند مقام شهید را نصیبش کرده است و روحش شاد باد.»

دیانا ثاقب که در مراسم خاکسپاری فرخنده با خانواده او آشنایی پیدا کرده است، می‌گوید: «برادر فرخنده سر قبر او کنار ما نشسته بود و مرتب به ما می‌گفت: خواهر شیرینم، دختر خوب و مؤمنی بود که اگر زنده می‌بود و با ملا نیازی مناظره می‌کرد، شاید برای همه معلوم می‌شد که بیشتر از او از اسلام می‌فهمد و بیش‌تر از او از دین سر درمی‌آورد.»

به گفته بستگان فرخنده، او دوست داشته در دانشگاه کابل ادامه تحصیل دهد و درس شریعت بخواند. خانم ثاقب می‌گوید که تلاش دارد رابطه خود را با خانواده فرخنده حفظ کند و مدام به آن‌ها سر بزند چون عقیده دارد چیزی که این روزها بیشتر از همه به آن‌ها آرامش می‌بخشد، دانستن این است که همه مردم افغانستان با آن‌ها هستند و تعداد آن‌ها که علیه‌شان هستند، خیلی کم است.

روز دوشنبه، سوم فروردین ماه نیز گروهی از فعالان مدنی و حقوق بشر، در شهر کابل تجمع اعتراضی برگزار کردند و قرار است روز سه‌شنبه، چهارم فروردین هم راه‌پیمایی بزرگ دیگری به این مناسبت در کابل برگزار شود.

گروهی از مردم کابل هم امروز (دوشنبه، سوم فروردین) در محل سوزانده شدن فرخنده نهال کاشتند و چنین به نظر می‌رسد که تا قاتلان فرخنده را در برابر قانون کشور پاسخگو نسازند، از مبارزه دست نخواهند کشید.

در همین زمینه:

تشییع پیکر فرخنده که به اتهام آتش زدنِ قرآن کشته شد

بازداشت ۶ نفر به اتهام دست داشتن در قتل و سوزاندن یک زن در کابل