زندان و تخریب گورستان‌ها، سهم بهاییان ایران از سال ۹۳

در چند سال گذشته، آزار شهروندان بهایی در ایران و فشار آوردن بر آن‌ها رو به افزایش گذاشته است، اما سال ۹۳ را می‌توان سال اوج گرفتن فشارهای حکومتی بر بهاییان دانست.

با آنکه مسئولان جمهوری اسلامی همواره اقدامات حکومت علیه شهروندان بهایی را انکار می‌کنند، اما انتشار خبر‌ها و گزارش‌های نقض حقوق بهاییان، از نخستین روزهای سال ۱۳۹۳ خورشیدی تا آخرین روز‌های آن ادامه داشت.

در این سال همچون سال‌های پیش از آن، احضار، بازجویی و بازداشت بهاییان و همچنین تفتیش خانه‌ها و ضبط وسایل آن‌ها ادامه یافت.

تفتیش بیش از ۲۰ خانه شهروندان بهایی شیراز در یک ماه آخر سال گذشته، نمونه بارز این گونه فشار‌ها بود.

محکومیت ۲۰ شهروند بهایی در دادگاه انقلاب یزد، ۱۵ شهروند بهایی در دادگاه انقلاب شیراز، چند شهروند بهایی در شهرهای مشهد، تهران و اهواز و …، از جمله حکم‌هایی بودند که در سال ۹۳ برای بهاییان صادر شدند.

همچنین تعطیل کردن ۵۰ محل کسب در کرمان، ۲۳ محل کسب در رفسنجان، شش محل کسب در جیرفت، شش محل کسب در نشتارود تنکابن و چندین محل کسب و کار دیگر در یزد، قائم‌شهر، ویلاشهر و نجف آباد، نمونه‌هایی از ادامه فشارهای اقتصادی بر بهاییان ایران بود که از سال‌ها قبل آغاز شده‌اند.

جوانان بهایی نیز هم‌چون گذشته به بهانه نقص پرونده، از تحصیل در دانشگاه‌های دولتی ایران محروم شدند. تعدادی از آن‌ها که رتبه‌های بالایی هم در کنکور داشتند، برای بررسی مدارک‌شان به دیوان عدالت اداری مراجعه کردند که شعبه یک این دیوان، درخواست آن‌ها را به استناد مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۶۹ رد کرد و آنان را حائز شرایط لازم برای تحصیل در دانشگاه‌های ایران ندانست.

مواردی هم از نقض حقوق شهروندان بهایی بوده که فقط در این سال اتفاق افتاده است. از جمله این موارد می‌توان به ربوده شدن یک جوان بهایی به نام «کلیم جهانداری» در ظهر روز شنبه ۲۵ بهمن در بندر عباس اشاره کرد.

او پس از دزدیده شدن توسط افراد نا‌شناس، به محل خلوتی برده می‌شود و مورد توهین و ضرب و شتم قرار می‌گیرد. کلیم جهانداری تهدید می‌شود که اگر به تبلیغ دین بهایی ادامه دهد، با واکنش شدیدتری رو‌به‌رو خواهد شد.

در موردی دیگر، یک جوان ۱۸ ساله بهایی به نام «فرهود یزدانی» محکوم و زندانی شد. یزدانی ۲۴ تیر ماه در مراسم آب‌بازی در پارک بعثت شیراز همراه تعداد دیگری از جوانان دستگیر شد. همه بازداشت شدگان آزاد شدند اما او که نقشی هم در این بازی نداشت و فقط یکی از دعوت‌شدگان از طریق فیس‌بوک بود، به دلیل بهایی بودن به یک سال حبس محکوم و زندانی شد.

شعار نویسی بر دیوار خانه‌ها و آتش زدن خانه‌های دو شهروند بهایی در روستاهای اوج تپه و امزاجرد (از توابع همدان) در روزهای ۱۲ و ۱۶ آبان ماه توسط افراد نا‌شناس هم نمونه دیگری از آزار و اذیت بهاییان در سال گذشته بود.

علاوه بر این مورد‌ها، حق مستمری سه جانباز بهایی هم قطع شد که مورد دیگری از نقض حقوق شهروندان بهایی در ایران بود. این سه نفر به بنیاد شهید و امور ایثارگران فراخوانده می‌شوند و به آن‌ها گفته می‌شود که اگر اسلام را به عنوان مذهب انتخاب نکنند، مستمری آن‌ها قطع خواهد شد. آن‌ها هم حاضر به انکار عقیده نمی‌شوند و مستمری‌شان قطع می‌شود. این مستمری باید طبق قانون به همه جانبازان جنگ پرداخت شود.

این‌ موارد، مثال‌هایی بودند که توسط خبرگزاری‌ها و منابع حقوق بشری آشکار شده‌اند و این احتمال وجود دارد که موارد زیاد دیگری گزارش نشده باشند.

آمار‌ها نشان می‌دهند که در سال ۹۳ خورشیدی، تخریب گورستان‌های بهایی و بازداشت بهاییان افزایش یافته است.

ممانعت از دفن بهایی‌ها

در ماه‌های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کلیه قبرستان‌های بهایی در ایران، تخریب و مصادره و قبر‌های بهاییان با خاک یکسان شد. اما پس از مدتی حکومت اسلامی در ایران مجبور شد تا برای دفن درگذشتگان بهایی، مکان‌هایی را در اختیار شهروندان بهایی قرار دهد که خارج از شهرها قرار داشتند.

شهروندان بهایی بیش از سه دهه با نظارت نیروهای امنیتی و انتظامی، اموات خود را در این زمین‌ها دفن کردند و این زمین‌ها کم‌کم به گورستان‌های تازه بهایی تبدیل شد اما با گسترش شهرها، با توجه به ایدئولوژی حاکم، مشکل گورستان‌های بهایی برای حکومت تازه شد.

در آخرین سال‌های ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، بار دیگر تخریب گورستان‌های بهایی در بیشتر شهرهای ایران آغاز شد و در بسیاری از شهر‌ها از دفن اموات بهایی جلوگیری به عمل آمد.

در ابتدا، حکومت تخریب گورستان‌های بهایی را به عناصر خودسر نسبت داد اما این جریان در سال ۹۳ خورشیدی، شکل رسمی‌تری به خود گرفت و دیگر حکومت، حمایت خود را از این جریان پنهان نکرد.

در همه شهرهای ایران، شهروندان بهایی برای دفن اموات خود به مشکل برخوردند اما شکل مزاحمت‌ها و اشکال تراشی‌ها در شهرهای مختلف، متفاوت بود.

این امر می‌توانست نشان دهنده این باشد که احتمالاً بر اساس یک بخش‌نامه‌، مقام‌های شهری و امنیتی ملزم به سخت‌گیری برای دفن اموات بهایی شده‌اند اما چگونگی اجرای آن مشخص نبوده و به صلاح دید منطقه گذاشته شده.

در بعضی شهر‌ها، گورستان‌ها یا مقبره‌های بهاییان تخریب و در بعضی دیگر، مصادره شد. در برخی شهر‌ها هم محل گورستان بهاییان به مناطق دوردست و غیرقابل رفت‌و‌آمد انتقال یافت.

در بسیاری از شهرهای ایران، از دفن اموات بهایی ممانعت به عمل آمد یا این امر با تأخیر چند هفته‌ای صورت گرفت.

در سمنان، برای صدور جواز دفن از بهاییان خواسته شد تعهد‌نامه‌ای امضا کنند که در آن نوشته شده بود، بر روی سنگ قبر‌ها به جز نام متوفی چیزی نوشته نشود و از ایجاد فضای سبز در گورستان خودداری کنند چون این کار به منزله ترویج آیین بهایی محسوب خواهد شد.

دیان علایی، نماینده جامعه جهانی بهایی در سازمان ملل، در همین زمینه گفته است: «روندی کلی که در این جریان دیده می‌شود، تلاشی است هماهنگ شده از سوی حکومت برای نامشهود کردن بهاییان در ایران از طریق حذف یکی از آخرین نشانه‌های باقیمانده از وجود آن‌ها یعنی قبرستان‌های متمایز خودشان و نیز وادار کرددن آن‌ها به پیروی از مراسم اسلامی، باز به عنوان وسیله دیگری برای اجبار آنان به انکار آیین‌شان.»

از جمله اقدام‌های تخریبی در گورستان‌های بهایی می‌توان به تخریب گسترده قبرستان بهاییان شیراز اشاره کرد که در اردیبهشت ماه آغاز شد.

قبرستان بهاییان شیراز بیش از سه دهه در اختیار شهروندان بهایی قرار داشت و ده‌ها شهروند بهایی از جمله بهاییان اعدام شده در دهه شصت در این مکان مدفون هستند.

روز هشتم اردیبهشت ماه، گروهی منتسب به سپاه با بیل میکانیکی و لودر، تخریب گورستان و خاک‌برداری از این مکان را بدون توجه به سنگ قبر‌ها و به بهانه ساخت یک مجموعه فرهنگی، شروع کردند.

اوایل سال گذشته، قبرستان بهایی سبزوار نیز با بولدوزر تخریب شد و هیچ‌کدام از مقام‌های محلی حاضر به پذیرش مسئولیت این اقدام یا پیگیری درباره آن نشدند.

در سال ۹۳ همچنین در ورودی تعدادی از قبرستان‌های بهایی در شهرهای مختلف مانند اهواز و محمودیه اصفهان پلمپ شد و از بهاییان خواسته شد اموات خود را در جای دیگری دفن کنند.

در این سال از دفن تعدادی از بهاییان در شهرهای خودشان هم ممانعت به عمل آمد.«مهنا سمندری»، نوجوان ۱۲ ساله بهایی، بیش از یک ماه در سردخانه‌ای در تبریز نگه‌داری شد و پس از این مدت، مأموران جسد او را بدون مراسم مذهبی و اطلاع خانواده‌اش، در شهر دیگری دفن کردند.

این سرنوشت اجساد چند شهروند بهایی دیگر در تبریز هم بود که از میان آن‌ها می‌توان به «زیبا روحانی» اشاره کرد.

جسد زیبا روحانی پس از هشت روز، بدون انجام مراسم مذهبی در شهر دیگری دفن شد. خانواده «شامل بینا»، متوفی بهایی ساکن اهواز هم بیش از دو ماه، امکان و اجازه دفن درگذشته‌شان را پیدا نکردند.  

اجرای حکم و بازداشت گسترده شهروندان بهایی

از اولین ماه‌های پس از پیروزی انقلاب ایران تا اواسط دهه ۶۰ خورشیدی، تعداد زیادی از شهروندان بهایی بازداشت و راهی زندان شدند. هر چند بازداشت و زندانی شدن گسترده بهاییان از اواخر دهه ۶۰ کاهش یافت اما هرگز به طور کامل متوقف نشد تا این‌که از نیمه دوم سال ۱۳۸۷ خورشیدی، این بازداشت‌ها رو به افزایش گذاشت و در سالی که گذشت، رکورد ۲۵ سال گذشته را شکست.

در سال ۹۳، ۳۰ شهروند بهایی برای اجرای حکم‌شان راهی زندان شدند.

دو خواهر بهایی به نام‌های «نیکا و نوا خلوصی»، اولین شهروندان بهایی بودند که در این سال دستگیر شدند. نوا خلوصی، دهم فروردین ماه ۹۳، هنگامی که با خانواده‌اش در سفر نوروزی بود، توسط مأموران امنیتی در شهر بابلسر بازداشت و به زندان وکیل‌آباد مشهد منتقل شد.

خواهر او، نیکا خلوصی را هم در همین روز در منزل شخصی بازداشت و به زندان مشهد منتقل کردند.

اسامی شهروندان بهایی که در سال ۱۳۹۳ خورشیدی برای اجرای احکام‌شان احضار و زندانی شدند، به ترتیب تاریخ به این قرار است:

۱- نوا خلوصی: ۴ سال و شش ماه حبس، ۱۰ فروردین در مشهد

۲- نیکا خلوصی: ۶ سال حبس،۱۰  فروردین در مشهد

۳- سونیا احمدی: ۵ سال حبس، ۲۷ فروردین در مشهد

۴- نسیم باقری: ۴ سال حبس، ۷ اردیبهشت در تهران

۵- نسیم اشرفی: یک سال حبس، ۱۶ اردیبهشت در تهران

۶- الهام فراهانی: ۴ سال حبس، ۲۱ اردیبهشت در تهران

۷- شمیم نعیمی: ۳ سال حبس، ۲۱ اردیبهشت در تهران

۸- شهاب دهقانی: ۴ سال حبس، ۳ خرداد در تهران

۹- شمیس مهاجر: یک سال حبس، ۷ تیر در تهران

۱۰- سارنگ اتحادی: یک سال حبس، ۲۸ تیر در تهران

۱۱- فرهاد اقبالی: ۵ سال حبس، ۸ شهریور در تهران (انتقال از گرگان)

۱۲- امیر معبودی: ۶ ماه حبس، ۱۷ مهر در ارومیه

۱۳- عدنان رحمت پناه: یک سال حبس، ۲۰ آبان در شیراز

۱۴- نوشین میثاقی: ۶ ماه حبس، ۸ آذر در ارومیه

۱۵- سهیلا اقدسی: ۶ ماه حبس، ۸ آذر در ارومیه

۱۶- ادیب شعاعی: ۶ ماه حبس، ۸ آذر در مشهد

۱۷- فردین اغصانی: ۳ سال حبس، ۱۰ آذر در ارومیه

۱۸- ندا فرصتی‌پور: ۶ ماه حبس، اواسط آذر در ارومیه

۱۹- فرحناز مقدم: ۳ سال حبس، ۱۹ آذر در ارومیه

۲۰- سوسن تبیانیان: یک سال حبس، ۳ دی در ارومیه

۲۱- شهرام فلاح: ۳ سال حبس، ۱۱ بهمن در کرمان

۲۲- نوید حقیقی: ۳ سال حبس، ۱۱ بهمن در اراک

۲۳- فرامرز لطفی: ۳ ماه حبس، ۱۴ بهمن در تنکابن

۲۴- سروش گرشاسبی: ۳ ماه حبس، ۱۴ بهمن در تنکابن

۲۵- ضیاءالله قادری: ۳ ماه حبس، ۱۴ بهمن در تنکابن

۲۶- فرح باغی: یک سال حبس، ۲۱ بهمن در یزد

۲۷- فریبا اشتری: ۲ سال حبس، ۲ اسفند در یزد

۲۸- خسرو دهقانی: ۳ سال حبس، ۱۲ اسفند در یزد (انتقال از اصفهان)

۲۹- فریبرز باغی: ۲ سال حبس، ۱۶ اسفند در یزد

۳۰- نغمه فارابی: ۲ سال حبس، نیمه دوم اسفند در یزد (انتقال از نجف آباد)

۳۱- ایمان رشیدی: سه سال حبس، ۲۷ اسفند در یزد

۳۲- شبنم متحد: دو سال حبس، ۲۷ اسفند در یزد

می‌شود به این لیست نام «ایرج لهراسب» و «طناز محمدی»، دو شهروند بهایی اهل یزد که هشتم تیر ماه به اتهام فعالیت در شبکه‌های اجتماعی به نفع بهاییان، دستگیر و در دوران بازداشت، محاکمه شدند را هم اضافه کرد.

ایرج لهراسب به دو سال و طناز محمدی به یک سال حبس تعزیری محکوم و هم‌اکنون در حال گذراندن دوران محکومیت خود در زندان یزد هستند.

همچنین بر اساس گزارش‌های منابع حقوق بشری، دست‌کم ۵۰ شهروند بهایی از ابتدای سال ۱۳۹۳ تا انتهای سال، در شهرهای مختلف ایران از جمله تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، سمنان و همدان، بازداشت و با قرار وثیقه آزاد شده‌اند.

آخرین فرد بازداشت شده جامعه بهایی در ایران، «لاله مهدی‌نژاد» نام دارد که ۱۷ اسفند ماه در منزل شخصی‌اش بازداشت و به زندان اوین منتقل شد.

باید دید که آیا در سال جدید روند آزار و اذیت بهاییان سیر نزولی به خود می‌گیرد یا اینکه در همچنان بر همان پاشنه خواهد چرخید.