گروهی از برجسته‌ترین دانشمندان اقیانوس‌شناس با انجام پژوهشی جدید اعلام کرده‌اند که آسیب‌های وارده به اقیانوسها و حیات در آن‌ها بر اثر فعالیت‌های انسانی، به زودی ممکن است از مرز ترمیم پذیر بودن عبور کند.
این پژوهش با استفاده از تحلیل اطلاعات به دست آمده از صدها منبع مختلف انجام شده است.
نتایج این پژوهش در مجله معتبر «علم» یا Science در ماه ژانویه ۲۰۱۵ منتشر شده است. این پژوهش حاصل همکاری پژوهشگرانی از گروه محیط زیست و محیط زیست دریایی دانشگاه‌های کالیفرنیا، استنفورد و راجرز در آمریکاست.
به گفته داگلاس مک کالی، یکی از زیست‌شناسان این پژوهش، انسان ممکن است در حال مواجه شدن با یکی از بزرگ‌ترین انقراض‌های کل تاریخ باشد.
با این‌حال ممکن است هنوز زمان برای جلوگیری از این فاجعه باقی مانده باشد. در حقیقت میزانی تخریب و میزان انقراض حیات روی خشکی‌های کره زمین بسیار بیشتر از اقیانوس‌هاست و این پهنه‌های آبی هنوز وضعیت بهتری دارند.
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد سرعت تخریب در اعماق اقیانوسها به شدت در حال افزایش است، اما هنوز انسان نتوانسته تعداد قابل توجهی از آبزیان را نابود کند و تداوم نسل آن‌ها را به خطر بیندازد. با این‌حال اگر این هشدار جدی گرفته نشود، آن‌گاه مهار این روند ناممکن خواهد بود.
بررسی وضعیت اقیانوسها و آمار گرفتن از آبزیان به مراتب نسبت به انجام تحقیقات مشابه در سطح کره زمین دشوارتر و پیچیده‌تر است. دانشمندان برای این‌کار ناچارند در برخی قسمت‌های اقیانوسها مطالعات موردی انجام دهند اما مشخص نیست نتایج به دست آمده از مطالعات ناحیه‌ای تا چه حد بازتاب دهنده اتفاقاتی باشد که هم اکنون در کل آب‌های جهان رخ می‌دهد.
گروه تحقیقاتی برای آن‌که بتواند به تصویر بهتری از وضعیت اقیانوسها دست یابد حجم عظیمی از اطلاعات را که از منابع مختلف به دست آورده بود کنار هم گذاشت و تحلیل کرد.این اطلاعات شامل داده‌های به دست آمده از فسیل‌های دریایی، اطلاعات جمع آوری شده از کشتی‌های بارکش، آمار و اطلاعات مربوط به شیلات و صید ماهیان و همچنین اطلاعات به دست آمده از معدن کاوی و استخراج نفت از بستر دریاست.
تحلیل این اطلاعات تصویر بهتری از وضعیت اقیانوسها به دست داد. اکنون می‌شود با قاطعیت گفت که انسان دارد همان بلایی را که بر سر منابع روی کره زمین آورد بر سر منابع اقیانوسها نیز می‌آورد.
تغییرات آب و هوایی و اسیدی شدن دریاها
بدون تردید تعدادی از جاندران و آبزیان دریایی به دلیل صید فوق العاده زیاد در حال انقراض و نابودی هستند.اما این آسیب می‌تواند مقابل آسیبی که به دلیل سایر فعالیت‌های انسانی به اقیانوسها وارد می‌شود ناچیز تلقی شود.
این تحقیقات نشان داده که به طور مثال حدود ۴۰ درصد از زیستگاه‌های مرجانی در اقیانوس‌های جهان از بین رفته است. بخش زیادی از این آسیب به دلیل تغییرات آب و هوایی و گرم‌شدن دمای آب‌هاست.
انسان به طور عمده مقصر تغییرات آب و هوایی در جهان شناخته می‌شود.
در اثر این تغییرات، برخی از ماهی‌‌ها و آبزیان به آب‌های خنک‌تر مهاجرت کرده‌اند. به عنوان مثال نوعی ماهی به نام سیبس سیاه (Black Sea Bass) که پیشتر به طور عمده در سواحل ویرجینیا در آمریکا زندگی می‌کرد، دیگر در آن منطقه دیده نمی شود، بلکه زیستگاه خود را به سمت سواحل شمالی‌تر تغییر داده است.
اما تمام آبزیان ممکن است به اندازه سیبس‌های سیاه خوشبخت نباشند و نتوانند به راحتی یک زیستگاه دیگر بیابند. از این رو حیات بسیاری از آن‌ها در خطر واقعی قرار گرفته است.
از سوی دیگر انتشار گسترده گازهای کربن نیز باعث تغییرات فراوان در ترکیب شیمیایی آب اقیانوسها شده و آن‌ها را اسیدی‌تر کرده است. آب‌های جهان بخش زیادی از دی اکسید و گازهای دیگر کربن را که بر اثر فعالیت‌های صنعتی انسان تولید می‌شود به خود جذب می‌کنند. اسیدی شدن آب‌ها، زیستگاه بسیاری از آبزیان را در خطر می‌اندازد.
اما میل انسان به پرورش آبزیان نیز به زیستگاه‌های دریایی آسیب وارد کرده است. بخش‌های وسیعی از جنگل‌های مانگرو دریایی به مزارع پرورش ماهی تبدیل شده‌اند.
ماهیگیری صنعتی نه تنها بسیاری از انواع آبزیان را در معرض انقراض قرار داده بلکه باعث تغییرات وسیع در بستر دریا نیز شده است. در برخی از انوع ماهیگیری صنعتی، تورهای بزرگ در کف دریا پهن می‌شوند و سپس به کمک شناورها یا کشتی‌های ماهیگیری بزرگ این تور کف بستر دریا حرکت می‌کند تا انواع آبزیان و ماهی‌های مختلف را صید کند. در اثر این روش صید، حدود ۵ میلیون کیلومتر مربع (۲۰ میلیون مایل مربع) از بستر دریاها و اقیانوسها آسیب دیده است.
اکتشاف و استخراج نفت و مواد معدنی دیگر از بستر دریاها نیز سهم بسیار قابل ملاحظه‌ای در آسیب زدن به این اکوسیستم‌های آبی داشته است.
در حال حاضر قراردهای مختلفی که برای حفاری و استخراج مواد معدنی از بستر دریاها وجود دارد بالغ بر یک میلیون و صد کیلومتر مربع را در بر می‌گیرد.استخراج مواد معدنی باعث برهم خوردن تعادل اکوسیستم، وارد شدن آلودگی به درون آب و تغییر شکل کف دریاها و زیستگاه‌های آبی می‌شود.
سرعت نابودی اقیانوسها چقدر است؟
آب‌ها و اقیانوس‌های کره زمین بسیار وسیعند. ۷۲ درصد سطح کره زمین را آب پوشانده است. به همین خاطر شاید به نظر برسد که این پهنه‌های وسیع آبی مصون از هرگونه آسیبی هستند و انسان به این آسانی قادر به نابود کردن حیات در آن‌ها نیست.
اما در حقیقت این تحقیق بزرگ مشترک با جمع آوری شواهدی از روی فسیل‌ها نشان داده است که در گذشته نیز بعضی بلاهای طبیعی بزرگ یا حتا حضور انسان توانسته تاثیرات بسیار مخربی بر حیات در اقیانوسها باقی بگذارند. یک نوع پرنده بسیار بزرگ سواحل نیوزلند به نام «موآ» حدود ۷۰۰ سال پیش و پس از حضور گسترده‌تر برخی قبایل در آن منطقه به کلی منقرض شد.
از سده نوزدهم و با آغاز صنعتی شدن جوامع، روند انقراض گونه‌ها سرعت غیر قابل تصوری به خود گرفته است. از بین رفتن جنگل‌ها، تغییرات گسترده در زیستگاه‌های طبیعی، آلودگی‌های محیطی، توسعه و احداث شهرها و جاده‌ها همگی باعث تغییرات فراوان در کره زمین شده‌اند. تغییراتی که پیش از آن و برای هزاران هزار سال بی سابقه بوده‌‌اند.
در پنج قرن گذشته حدود ۵۱۴ گونه از جانوران در خشکی منقرض شده‌اند. اما هنوز خوشبختانه تعداد جانوران و آبزیان دریایی که دانشمندان توانسته‌اند انقراض آن‌ها را ثبت کنند بسیار کمتر از تعداد جانوران منقرض شده در خشکی‌هاست.
به همین دلیل این گروه از دانشمندان می‌گویند انسان اگر بخواهد هنوز وقت دارد که روند آسیب زدن به اقیانوسها را متوقف کند و به آن‌ها زمان بازسازی و ترمیم شدن بدهد.
به گفته این گروه، شاید نجات ببرها روی کره زمین دیگر امکان‌پذیر نباشد اما هنوز می‌توان به نجات کوسه ببری امیدوار بود.
یکی از مهمترین راهکارها به گفته این گروه تحقیقاتی، محدود کردن فعالیت‌های صنعتی در برخی اقیانوسها و دریاهاست تا به این ترتیب زیستگاه‌های آسیب دیده و گونه‌های تهدید شده فرصت بازسازی و پروش مجدد خود را پیدا کنند.