علی خامنه‌ای کاهش شدید قیمت نفت را نتیجه «توطئه دشمنان» می‌داند و مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی، عربستان سعودی را مسئول کاهش بهای طلای سیاه می‌دانند، اما سیاست‌های نفتی دولت به ظاهر هم پیمان عراق نیز در سراشیبی قیمت نفت بی‌تاثیر نبوده است.
در ماه نوامبر گذشته «سومو» شرکت ملی نفت عراق ۷۵میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت فروخته که ۷۴ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه آن فقط از بندر بصره بوده است. با این رقم معدل روزانه صادرات نفت عراق فراتر از دو و نیم میلیون بشکه است.
عراق، جای ایران را در بازار نفت گرفته و مشتری‌های آسیائی ایران چون کره جنوبی و ژاپن، بعد از شدت یافتن تحریمها، راهی بغداد شده‌اند تا به‌عنوان خریداران ثابت نفت عراق قراردادهای جدیدی را امضا کنند.
از این رقم صادرات نفت عراق، فقط ۲۶هزار بشکه سهم حوزه نفتی کرکوک بوده که انتظار می‌رود با برداشتن موانع حقوقی در ترکیه بر سر راه فروش نفت شمال عراق،به زودی صادرات نفت عراق به این کشور به ۳۰۰ هزار بشکه در روز هم برسد. اخیرا مقامات قضائی ترکیه با صدور حکمی، موانع قانونی انتقال نفت عراق به این کشور را برطرف کردند.
افزایش صادرات عراق در حالی رخ میدهد که جمهوری اسلامی به دلیل ناتوانی در تولید نفت، از دیگر اعضای اوپک درخواست کرده که صادرات خود را کاهش دهند. اما دولت جدید عراق نه فقط توجهی به این خواسته ایران ندارد بلکه در صدد است راه‌های صادرات نفت خود را گسترش دهد که یکی از آنها بازگشائی خط لوله صادراتی دریای سرخ است.
این خط لوله میتواند روزانه یک و نیم میلیون بشکه نفت از طریق خاک عربستان سعودی به دریای سرخ منتقل کند و به شدت بازارهای نفتی را برای چندین سال تحت تأثیرات خود قرار دهد. اکنون یکی از وزرای پر کار دولت جدید عراق، عادل عبدالمهدی وزیر نفت است که تقاضای هیأت‌های خارجی برای دیدار با او، بیش از نخست‌وزیر عراق است.
مشتریان اروپایی
از سوی دیگر سومو شرکت ملی نفت عراق بهای ماه فوریه ۲۰۱۵ نفت خود را کاهش داده است. این کاهش برای رقابت با عربستان سعودی بر سر مشتریان اروپائی صورت می‌گیرد. اگرچه این تصمیم، این امتیاز را به عراق میدهد تا مشتریان جدیدی به دست آورد، اما در نهایت به کاهش اجمالی قیمت نفت منجر میشود و این چیزی است که جمهوری اسلامی به شدت نگران آن است.
علاوه بر تکنولوژی بهتر استخراج نفت در عراق نسبت به ایران، ریسک کم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت عراق موجب میشود در صورت برابری بهای نفت، مشتریان به جای دیگری فکر کنند.
لیست بهای نفت عراق در ماه فوریه نشان میدهد که این کشور نفت خود را ۱.۶ دلار برای هر بشکه کاهش داده است و برای حوزه نفتی کرکوک این کاهش به ۱.۹ دلار رسیده است. با این قیمت جدید، نفت عراق با اختلاف ۵.۹۵ دلار از قیمت نفت برنت فروخته خواهد شد. علاوه بر این قیمت جدید میتواند پس از ثابت ماندن در سطح ۴.۶۵ شاخص جدیدی در تفاوت بهای نفت برنت با قیمت نفت منطقه ایجاد کند.
اما در بازارهای آسیائی، برای ماه فوریه، عراق نفت خود را ۳.۷۰ دلار پائین‌تر از قیمت نفت دبی و پادشاهی عمان فروخته است. این میتواند فشار سنگینی به ایران بیاورد که بیشترین میزان صادرات نفتی آن به کشورهائی مانند چین و هند است. ایران انتظار داشت با بهبود وضع بازار برای ماه فوریه، قیمت نفت خود را برای این ماه بین ۶۰ تا ۷۰ سنت افزایش دهد، اما عراق با ثابت نگه داشتن قیمت تفت برای مشتریان آسیائی با افزایش فقط ۳۰ سنتی برای هر بشکه، فروش نفت جمهوری اسلامی را در تنگنا قرار داده است.
علاوه بر تکنولوژی بهتر استخراج نفت در عراق نسبت به ایران، ریسک کم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت این کشور در مقایسه با جمهوری اسلامی که به شدت تحت مراقبت قوانین بین‌المللی قرار دارد، موجب میشود حتی در صورت برابری بهای نفت، مشتریان به جای دیگری فکر کنند. از این رو جمهوری اسلامی برای حفظ مشتریان خود مجبور است نفت خود را به مراتب کمتر از بهای تعیین شده از سوی عراق بفروشد.
در این میان یک بازار جدید نفتی که موجب میشود عراقی‌ها تمایل زیادی برای افزایش صادرات خود داشته باشند، مصر است که ایران به آن دسترسی ندارد. طی قراردادهای عراق و مصر، قرار است روزانه ۱۳۳ هزار بشکه نفت به سرزمین فراعنه صادر شود اما تاکنون بر سر نحوه پرداخت بهای آن توافقی حاصل نشده است.
عراقی ها اصرار دارند ۹۰ روز بعد از دریافت محموله‌های نفتی، پول آن پرداخت شود، اما مصری ها مهلت ۲۷۰ روز را درخواست کرده‌اند. این اختلاف بر سر نحوه پرداخت زیاد ماندگار نیست و به زودی برطرف خواهد شد. به همین دلیل است که وزیر نفت عراق با اطمینان کامل از افزایش صادرات نفت کشور خود تا سه میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه تا پایان سال ۲۰۱۵ سخن رانده است.
همچنین کاهش قیمت جهانی نفت، بودجه سال آینده عراق را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. حیدر عبادی نخست وزیر عراق بودجه سال آینده را براساس بشکه ای ۶۰دلار بسته است که تحقق آن غیر ممکن به نظر میرسد. از این رو برای جبران کسری بودجه، عراقی‌ها راهی جز افزایش صادرات نفت ندارند.
چاه‌های نفتی مشترک
استخراج نفت از چاه های مشترک میان ایران و عراق، چند سالی است که اختلاف عمده‌ای در روابط دو کشور بعد از سقوط صدام حسین ایجاد کرده است. تا سال ۲۰۱۲ این ایران بود که متهم می‌شد ذخائر نفتی عراق را به سرقت می‌برد.
بیش از نیمی از عملیات حفاری و استخراج نفت عراق در اختیار شرکت بریتیش پترولیوم قرار دارد. علاوه بر این ۳۵ شرکت خارجی دیگر در عراق مشغول به کار هستند که بیشتر آنها همراهی چندانی با شرکت ملی نفت ایران ندارند.
در این دوره برخی از ملی‌گرایان عراقی، نوری مالکی نخست وزیر وقت را به خیانت به منافع ملی و تسلیم شدن در برابر جمهوری اسلامی متهم کردند. اما بعد از ژوئیه سال ۲۰۱۲ و تحریم نفتی ایران، اوضاع برعکس شد. به طوری که عراق در تولید نفت، صادرات آن و نحوه استخراج، از ایران جلو افتاد.
این وضع به شکلی پیش رفت که بیژن زنگنه وزیر نفت ایران اعتراف کرد سرعت استخراج نفت عراق نسبت به ایران ده برابر است. در حالی که در حوزه نفتی «آزادگان» یا «مجنون» ایران فقط از ۲۰ دکل حفاری استفاده میکند، عراقی‌ها در این مدت کوتاه توانستند دکل‌های حفاری خود را به ۲۰۰ مورد برسانند. این حوزه نفتی که برآورد میشود بیش از ۳۵ میلیارد بشکه ذخیره نفتی دارد، یکی از چاه‌های مشترک میان ایران و عراق است.
حوزه دیگر به «آذر» معروف است و گفته میشود بیش از دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون بشکه ذخیره نفتی دارد. چند حوزه نفتی مشترک دیگر وجود دارد اما اهمیت آنها به اندازه میدان آزادگان نیست و هر دو کشور بر سر استخراج نفت از این حوزه اختلافات اساسی دارند. تاکنون دیپلمات‌های دو کشور تلاش کرده‌اند این اختلافات را علنی نکنند و از طریق گفتگوهای دو جانبه و دیدار کارشناسان موضوع را فیصله دهند. اما کاهش جهانی قیمت نفت و سیاست متفاوت دو کشور در رویکرد به این موضوع، عراق و ایران را در برابر یکدیگر قرار داده است.
یک مشکل دیگر بر سر راه‌حل این اختلافات، دو شیوه متفاوت استخراج نفت با مشارکت شرکتهای خارجی است. بیش از نیمی از عملیات حفاری و استخراج نفت عراق در اختیار شرکت بریتیش پترولیوم قرار دارد. این شرکت روش متفاوتی با شرکتهای مشغول در ایران دارد. از امتیازات گرفته تا سرعت حفاری این شرکت، موجب میشود که دو کشور بر سر رویه یکسان برای کار بر روی چاه‌های مشترک به تفاهم نرسند. علاوه بر این ۳۵شرکت خارجی دیگر در عراق مشغول به کار هستند که بیشتر آنها همراهی چندانی با شرکت ملی نفت ایران ندارند.
با وجود چنین اختلافاتی، اگرچه رسانه‌های حکومتی ایران در آستانه سفر وزیر نفت عراق به تهران تلاش کردند تصویر خوش بینانه‌ای از تفاهمات دو کشور در موضوع نفت ارائه کنند، اما بعید به نظر میرسد عراق سیاست نفتی حاضر خود را تغییر دهد. سال آینده شاهد رویاروئی بیشتر دو کشور در عرصه نفت خواهیم بود.
ایران مشکل تولید نفت دارد .
ایران مشکل فروش نفت دارد
ایران مشکل دریافت پول نفت فروخته شده را دارد .
وزیر نفت قول داده است تا سال 1395 ظرفیت تولید نفت را به 4 ملیون بشکه در روز برساند باید توجه کنیم که ظرفیت تولید بمعنای عمل تولید نیست .
اگر امروز تحریم از نفت برداشته شود و تحریم بانک مرکزی و دلار و یورو هم از میان برود ایران نمیتواند نفت بیشتر تولید کند و بفروشد .شرکتهای خارجی از ایران رفته اند و ما نه ابزار و نه تکنولوژی بهره برداری بیشتر از 2ملیون و 600هزار بشکه نفت را نداریم .
14 منبع مشترک با عراق داریم که هیچکدام فعال نیستند زیرا ژاپنیهای از حوزه ازادگان رفتند و چینی ها هم وقت تلف کردند تا انجا که خلع ید شدند و قبلا هم پتروناس مالزیا ئی خارج شده بود و بدنبال شل و توتال و برتیش پترولیوم و انی و سایر ارو پائیها نفت پروم روسی نیز حوره ایرانی ایلام را رها کرد و در البدر عراق که با ایران مشترک بود مشغول فعالیت شد و سر انجام علی ماند و حوضش.
اقای زنگنه میگوید زمانیکه وزارت نفت را رها کرد 4ملیون بشکه تولید داشتیم با 130 هزار کارمند حالا وزارت نفت 260 هزار نفر پرسنل دارد با 2ملیون 600 هزار بشکه نفت تولیدی وحال انکه تمام هزینه های این وزارتخانه از محل 14 ونیم درصد عایدات فروش نفت تامین میشود .
و اما از نظر فروش به ایران اجازه داده اند که فقط در اسیا فعالیت داشته باشد بنابرین مشتریان یک ملیون بشکه نفت صادراتی ایران چین ژاپن کره جنوبی و هند است و با اینکه 14 کشور ارو پائی که قبلا مشتری نفت ایرا ن بوده اند از جمله ایتالیا و المان و یونان با اینکه در تحریم خرید نیستند ومخصوصا دو کشور ایتالیا و یونان که تسهیلات پرداختی خوبی از طرف ایران داشتند از خرید نفت ایران خودداری میکنند .
40 درصد از بهای نفتی را که میفروشیم پول محلی دریافت میکنیم مثلا هند 40 درصد از قیمت نفت را با روپیه میپردازد و چون این ارز اعتبار بین المللی ندارد ناگزیربخرید کالاهای هندی منجر میشود که واردات برنج تا دو ملیون تن در سال از نتایج انست وبرای 60 درصد بقیه پول نفت بلوکه میشود هم اکنون ما 6 ملیارد دلار از هند طلبکاریم وتقاضا کرده ایم که این پول صزف خرید کالاها ی مجازاز کشورهای ثالث شود انها شرط گذاشته اند که نباید بمصرف خرید کالاهائی برشد که مشابه ان در هند تولید میشود. در مورد چین حجم سپرده های بلوکه شده ما 22 ملیارد دلار است که قرار است بصورت فینانس در پروژه های پترو شیمی و تاسیس نیروهای برقی بکار رود (یعنی پول خودمان در کشور سزمایه گذاری شود وبه شرکتهای چینی سود پرداخت شود ) جالب اینحاست که چینی ها شرط گذاشته اند که حد اقل 50 درصد کالاهای مورد فینانس تولید چین باشد .
هیات دولت جدیدا تصویب کرده است که استخراج از حوزه غربی کارون که همان منابع مشترک با عراق است فعال شود و بودجه 15 ملیارد دلاری از منابع صندوق توسعه ملی بدان اختصاص داده است و وزارت نفت متعهد شده است که طی دو سال بظرفیت تولید روزانه 300 هزار بشکه در روز و تا سال 96 به تولید 500 هزار بشکه برسد .
نفت عراق با سرمایه گذاری 50 شرکت نفتی خارجی در قالب بیع متقابل فعال شده وتا 10 سال اینده به تولید 5ملیون بشکه در روز میرسد که در دورنمای تولید اینده ایران دیده نشده است .بیع متقابل عراق براساس 4و نیم دلار برای سرمایه گزار بمدت 20 سال امضاء شده که با قرادادهای ایران متفاوت است هم ا زنظر کارمزد و هم از نظر مدت قرار داد . شرکت نفت در حال باز بینی شرائط قرار داد ها است که در صورت برداشتن تحریم ازنفت برای خارجیها جالب باشد .
اطلاعات بدست امده نشان میدهد که ایران برای دور زدن تحریمها تخفیفهای کلانی بخریداران میدهد که با تخفیف سنت و یک و دو دلار بسیار متفاوت است .
ما بازار ارو پا را راحت از دست داده ایم و در بازار امریکا نیز هیچگاه فعال نبوده ایم بنابرین با کسی رقابت نداریم ومنافع نفتی سایر تولید کنندگان را هم تهدید نمیکیم .
شگفت انگیز انست که ایرا ن و روسیه و ونزوئلا سه کشوری هستند که از کاهش بهای نفت با زیان جانکاهی مواجه شده اند ولی این سه کشور همسو که صادراتی معادل 10 ملیون بشکه نفت در روز دارند ببرای جلو گیری از سقوط بیشتر قیمت نفت اعلام کاهش صادرات نمیکنند تا بورس منفعل شود و قیمتها متعادل و تثبیت شود بلکه بدنبال سعودی و کویت وامارات هستند که مشکل انان را حل کند .
فراموش نکنیم که کاهش 50 درصدی بهای نفت سبب میشود که تجارت خارجی ارو پائیان را که هم اکنون منفی است بحالت تعادل برگرداند و حتی یک تا دو درصد به رشد انها بیفزاید چنانکه هم اکنون در فرانسه و ایتالیا محسوس است مسلما درصورت بالا نگاه داشته شدن دلار نسبت به یورو اروپا میتواند با نفت ارزان وصادرات بیشتراز گردنه بحران اقتصادی عبور کند .
منوچهر / 13 January 2015
ضمن تشکر از نویسنده مقاله و کامنت خوب جناب منوچهر
منوچهر عزیز اگر نوت منو میخونه ، خواهش میکنم لینک های مربوط به نوشته رو هم ارائه بدن
بعضی جاها میخواهیم این مسائلو مطرح کنیم و بعضی از این خانم ها و آقایون مکتبی انکار می کنن ، خوبه نوشته و کامنت لینک و سند داشته باشه ، شاید بشه دهن این متوهم های مکتبی رو کمی بست یا مجبور بشن از عقلشون استفاده کنن
رسما کشور به ویرانه تبدیل شده
رهگذر / 18 January 2015
با احترام به رهگذر عزیز
1 در مقاله جناب هاشمیان رقابت نفتی ایران و عراق چنان مطرح شده است که میتواند بر روابط همسایگی اثر بگدارد ودر کامنت تلاش شد که وضع عراق در بازارها نشان داده شود که شرکتهای بزرگ یعنی زیر مجموعه هفت خواهران خود پالایشگاه و پمپهای بنزین در سراسر جهان دارند و صادرات انها توسط خود انها نه بصورت نفت خام بلکه فراوری شده بفروش میرسد و نظارت دولت عراق در حوزه منافع مالکانه است ولی ایران فقط مجاز است که بکشورهای خاص مقدار معین نفت بفروشد که با منافع عراق متضاد نیست .
مشکلات استخراج نفت و سیستمهای باز یافت بدلیل تحریم ابزار و نداشتن تکنولوژِی با اشکال مواجه است مثل پمپهای میان چاهی که برای باز فراوری بدلیل کاربرد دو گانه بایران فروخته نمیشود و دو سال پیش 800 پمپ خریداری شده توسط اسپانیا توقیف شد .بهمین دلیل بسیاری از چاهها که به نیمه دوم عمر خود رسیده اند دچار افت فشار شده و غیر قابل استفاده کامل هستند .
کا منت تحلیلی از مجموعه گزارشات سازمان جهانی انرژی گفتگوهای وزیر نفت ونماینده سابق ایران در اوپک که مصاحبه های فراوانی دارد و نماینده های مجلس بخصوص مصباحی مقدم وتوکلی و مرکز پژوهشهای مجلس ومجلاتی مثل اکونومیست و تلویزیون بلومبرگ است و واقعیتی است که هر ایرانی را نگران میکند بدون انکه بدنبال پیدا کردن مقصر باشد .مسلما تحریمها منافع ملی مارا بخطر انداخته است و انها که سبب شده اند که با تحریک جامعه غربی این تحریمها به مردم ایران تحمیل شود باید پاسخگو باشند .
دو روز پیش بانک مرکزی ایران عملکرد ارزی نفتی ایران را در شش ماهه بهار و تابستان گذشته منتشر کرد که در سایت این بانک قابل دسترسی است وبرمبنای ان ارز حاصله از فروش نفت را دربهار 18 ملیارد دلار و در تابستان 17 ملیار ددلار عنوان کرده است این درامد شامل فروش نفت خام و فراورده های نفتی است و از طرفی دیگر وزارت نفت و دیروز وزیر نیرو اعلام کرده اند که با تزریق گاز بجای نفت کوره و گازوئیل در نیروگاههای برق 6 ملیارد و 500 ملیون لیتر مازوت و گازوئیل صرفه جوئی کرده اند که صادر شده است . در اول پائیز وزیر نفت اعلام کرد ه بود که با راه اندازی فازهای پارس جنوبی و جانشینی گاز بجای نفت در نیرو گاههای برق18 ملیارد دلاردرامد این دو فراورده نفتی را از محل صادرات انهاخواهد داشت که باید کاهش بهای نفت را هم که در این مدت اتفاق افتاده است در ان محاسبه شود .
دو نکته ضروری بنظر میرسد اول انکه میعانات گازی که رقم قابل توجهی است در زیر مجموعه پترو شیمی است و شامل تحریم نیست بنابرین در محاسبات بانک مرکزی نفت محسوب نمیشود ورقم صادرات ان 7 ملیون بشکه در ششماهه اول اعلام شده است ..ونکته دوم انکه هر بشکه نفت 159 لیتر متریک است .
منوچهر / 19 January 2015