گروه‌های فشار و رویه مدیران فرهنگی

پس از آنکه حجت‌الله ایوبی، رییس سازمان سینمایی کشور، سینماگران ایرانی را به مقاومت در برابر گروه‌های فشار به رهبری و هدایت اعضای کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی فراخواند، خبرگزاری کار ایران (ایلنا) با مدیر عامل خانه سینما گفت‌و‌گویی انجام داد. در این گفت‌و‌گو محمد مهدی عسگرپور مدیران فرهنگی کشور را به سازشکاری و باج دادن به نیروهای سرکوبگر متهم کرد. او گفت: «دولت از سینماگران توقع دارد از سیاست‌هایش دفاع کنند اما مشخصاً نمی‌داند دفاع از سیاست‌های دولت چگونه باید باشد.»

مدیر عامل خانه سینما به عافیت‌اندیشی مدیران فرهنگی هم اشاره می‌کند و می‌گوید فقط هنگام وقوع بحران‌هاست که می‌توان با مدیران بر سر یک میز نشست و مذاکره کرد. هدف غائی هم حل مشکلات و از میان برداشتن بحران‌ها نیست. دفع وقت و امروز را به فردا رساندن به قصد حفظ منصب و مقام، هدف نهایی ‌است: «هیچکس حاضر نیست دو سال سر کاری باشد و بعد مجبور به خداحافظی بشود.»

خط قرمز نشر: «زوال کلنل»

در این میان، اگر در نخستین سال تصدی علی جنتی بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشر کشور در مرکز توجه قرار گرفت، در دومین سال وزارت جنتی، سینمای اجتماعی ایران مورد توجه قرار گرفته است. در هر دو مورد یک اثر به عنوان شاخص و ملاکی برای به دست آوردن حد و اندازه سانسور به بحث گذاشته شد: رمان «زوال کلنل» نوشته محمود دولت‌آبادی در عرصه ادبیات داستانی و فیلم «عصبانی نیستم» از رضا درمیشیان در عرصه سینمای اجتماعی ایران.

«زوال کلنل» به رغم وعده‌های علی صالحی، معاون فرهنگی ارشاد همچنان نامنتشر مانده است. این رمان یک رمان تاریخی است و به اعدام‌ها و فجایعی که انقلاب در خانواده‌های متوسط شهرنشین ایرانی پدید آورد می‌پردازد. سال گذشته معلوم شد خط قرمز حکومت همچنان بر جای خود باقی است. صالحی گفته بود: «کتاب آقای دولت‌آبادی قبلاً مراحلی را طی کرده بود و مشمول اصلاحاتی شد که به کتاب خورد. ایشان هم این اصلاحات را انجام دادند و دوباره اصلاحات بعدی مطرح شد. خود من این کتاب را خوانده‌ام. همه آثار آقای دولت‌آبادی را هم مطالعه کرده‌ام. ایشان از مفاخر ادبیات ایران و خراسان هستند، طبعاً انتشار آثار ایشان در ایران افتخاری برای ایران و فرهنگ فارسی‌زبان است. اما من قانون‌مدار و قانون‌گرا هستم و اکنون مدیر هستم، به همین دلیل نمی‌توانم تبصره بزنم که کتاب “زوال کلنل” با سایر کتاب‌ها متفاوت باشد.»

به این ترتیب، پس از یک سال پرونده «زوال کلنل» به عنوان ملاکی برای گشایش فضای نشر کشور بسته شد.

خط قرمز سینمای ایران: «عصبانی نیستم»

اکنون نوبت رسیده است به سینمای ایران. اگر موضوع رمان دولت‌آبادی بازنگری در تاریخ صدر انقلاب است، این‌بار بحث بر سر خواسته‌های جوانان ایرانی است.

در «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان، دو جوان به نام‌های نوید و ستاره عاشق هم هستند و می‌خواهند با هم ازدواج کنند. اما به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی شرایط به گونه‌ای‌ست که آن‌ها در یک دور باطل گرفتار می‌آیند و نمی‌توانند ساده‌‌ترین توقعاتشان از زندگی را برآورده کنند.

این فیلم که در ۶۰ لوکیشن از شمال تا جنوب تهران را مقابل دیدگان تماشاگر می‌گذارد، بدون سرمایه‌گذاری دولت ساخته شده و از هیچ نهاد دولتی، وابسته به دولت و یا حتی غیر دولتی وام دریافت نکرده است. تمام بازیگران آن هم به غیر از باران کوثری، بازیگران تئاتر هستند. این فیلم پس از آنکه در بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، بحث‌برانگیز شد و به تدریج در طی ماه‌های گذشته به یک چالش جدی برای مدیران فرهنگی کشور فراز آمد تا آن حد که حمید رسایی، یکی از نمایندگان وابسته به جبهه پایداری به خاطر احتمال اکران این فیلم طرح استیضاح از علی جنتی را به امضای نمایندگان مجلس می‌رساند.

دوشنبه ۱۹ آبان شورای صنفی نمایش تکلیف اکران فیلم «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان را مشخص می‌کند. چنانچه این فیلم مجوز اکران بگیرد، در گروه سینما استقلال به نمایش درمی‌آید. محمد مهدی عسگرپور، مدیر عامل خانه سینما اما به اکران «من عصبانی نیستم» چندان امیدوار نیست. او بدون آنکه از این فیلم نام ببرد، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کار (ایلنا) پیش‌بینی کرده که مدیران فرهنگی کشور به دلیل مصلحت‌اندیشی‌شان و اراده‌شان بر حفظ مسند، تسلیم اراده کمیسیون اصل ۹۰ و گروه‌های فشار شوند و حتی به سینماگران وابسته به جبهه پایداری و حلقه مصباحیون کمک مالی کنند و به یک معنا به آن‌ها باج بدهند.

در هر حال، در مورد سینمای ایران هم ظاهراً در دولت روحانی سقف سانسور مشخص شده است: سینمای اجتماعی ایران با رویکرد انتقادی.

ما خوبیم، شما تبهکارید

گشایشی در کار نیست. شیوه کار تاکنون چنین بوده: یک اثر را به عنوان ملاک سانسور به بحث می‌گذارند، امید به گشایش فضای فرهنگی را برمی‌انگیزند، اما به محض آنکه سطح توقعات هنرمندان و نویسندگان افزایش پیدا کرد، گروه‌های فشار به رهبری کمیسیون فرهنگی مجلس به میدان می‌آیند و سقف توقعات را دوباره پایین می‌آورند.

در این میان اگر سینماگرانی مانند رضا درمیشیان مورد غضب قرار می‌گیرند و حذف می‌شوند، دولت و حتی رسانه‌های وابسته به سپاه از سینماگرانی مانند حمید نعمت‌الله (بوتیک، بی‌پولی) حمایت می‌کنند. نعمت‌الله هم یک سینماگر اجتماعی است، منتها به جای آنکه بحران‌ها را معلول شرایط نابسامان اجتماعی جلوه دهد، آن‌ها را به ساختار شخصیتی و زیاده‌خواهی شخصیت‌هایش نسبت می‌دهد. این دقیقاً رویکرد مورد پسند مدیران فرهنگی است: مسئولیت بحران‌ها متوجه فرد است و نه ما. به جای آنکه به بیرون از خودتان توجه کنید، به درون پناه ببرید. ما خوبیم. این شما هستید که بدکار و تبهکارید.

«آرایش غلیظ» تازه‌ترین ساخته نعمت‌الله از ۲۶ شهریور ماه تاکنون در گروه سینما استقلال اکران شده است.

پس از سینما، چالش بعدی، موسیقی ایران و چگونگی حضور زنان موسیقیدان ایرانی بر صحنه است.

ویدئو: گزارش تلویزیون دولتی ایران درباره منع اکران «من عصبانی نیستم»