بچه را می‌گذارد روی وزنه و منتظر پرستار می‌ماند. پرستار می‌پرسد: «ماه چهارم شونزده كيلو براش زياده خانم. شير خودتو مي خوره؟» زن خونسرد و راضي لبخند می‌زند: «هم شير خودم هم بيسكوييت مادر. می‌ريزم تو يه ذره چای و لهش می‌كنم. هم خيلی دوست داره هم تپل‌تر شده.»
از قديم اينكه نوزادی كه به دنيا می‌آيد وزنش بالا باشد و با وزن بالا رشد كند، يكي از نشانه‌های سلامت به نظر مادربزرگ‌ها بوده است. اينكه بچه وزنش معمولي باشد، لپش توي دست نيايد و رانش وقت نشستن چين نخورد از نظر آنها يعني يك جای كار می‌لنگد. وقتي به كودكان و نوجوانان، به‌خصوص آنهايی كه در شهرهای بزرگ‌تر ساكن هستند نگاه کنید، ميی‌بينید که با وجود آگاهي بيشتر مادران در دوران معاصر، همچنان كسي به فكر رژيم غذايی آنها نيست. عواقب نوع تغذيه در دوران كودكي و نوجوانی در جوانی و ميانسالی گريبان آنها را می‌گيرد و سلامت نسل کنونی و بعدی را به مخاطره می‌اندازد.
تحقيقات نشان می‌دهد يک چهارم كودكان و نوجوانان چاق هستند و بيشتر چاقی‌ها از تغذيه بد و پرخوری ناشی می‌شود. پزشكان تغذيه معتقدند اغلب كودكان چاق بيمار نيستند، فقط وقتي مشغول تماشای تلويزيون هستند مقدار زيادی مواد غذايی محتوی شيريني و تنقلات می‌خورند.
بچه‌ام چاق نيست، هست؟
تشخيص چاقی كودک براي والدين به تخصص خاصي نياز ندارد. واقعيت اين است چاقي زمانی شروع می‌شود كه وزن انسان مطابق با قدش نباشد. كودكان يک تا سه ساله‌ای كه وزن‌شان ٢١ كيلو و قدشان يك متر باشد بيش از حد چاق هستند.
چه بايد كرد؟
موادغذایی این کودکان باید کم حجم و پرکالری باشد. آنچه كمتر بايد مصرف كنند چربی، شیرینی، نوشابه، آب‌میوه شیرین و موادی است که شامل نشاسته هستند. همچنين لازم است که پرهیز غذایی و نظم و محدودیت در غذا خوردن رعایت شود. بديهي است كه کودک به سختی می‌تواند در برابر نخوردن مقاومت کند. او برای این کار احتیاج به حمایت والدین دارد.
من عادت دارم …
عادت‌های بد غذايی مثل همه عادت‌های خوب و بد ديگر قبل از هر جاي ديگر در بستر خانواده شكل می‌گيرد. علاوه بر آن صدا، سيما و رسانه‌های اطلاع‌رساني، وزارت بهداشت، وزارت كشاورزي و وزارت اقتصاد هم به‌صورت مستقيم يا غير مستقيم در بروز عادت‌های بد موثرند. برنامه‌های حساب شده توليدكنندگان تنقلاتی مثل چيپس و پفك و فست فودها كه به گفته پزشكان تغذيه دست كمی از زهر ندارد بايد بيشتر نظارت شود.
برای ترك عادات بد چه بايد كرد؟
پزشكان كلينيک مونيخ رعايت يك سری نكات را براي حذف عادت‌های غذايي بد در كودكان چاق پيشنهاد مي‌كنند. مثلا اينكه براي رفع گرسنگي به اين كودكان ميوه و غذاهای طبيعي مثل سيب، گوجه فرنگي، خيار، هندوانه و هويج بدهيد. صبحانه ، ناهار و شام را به طور مرتب و در ساعت معين سرو كنيد. هنگام تماشای تلويزيون يا در سينما تنقلات نخريد. لقمه‌های غذا را به تكه‌های كوچک‌تر تقسيم كنيد. اگر كودك احساس تشنگي كرد به جاي نوشيدنی‌های مضر و شيرين، آب معدني به او بدهيد. شكلات را به ندرت و به صورت تشويقي به او بدهيد.
پيشگيری بهتر از درمان است
براي پرورش كودک سالم و آشنايي با اصول تغذيه سالم لازم نيست كه در دانشگاه علم تغذيه خوانده باشيد. يك سری الگوهاي غذايي وجود دارد كه می‌توانيد از آنها برای درك بهتر مفهوم تغذيه سالم و حفظ وزن مناسب در كودكان استفاده كنيد.
قانون اول: شما تصميم بگيريد چه مواد غذايی خريده شود نه كودك‌تان. آنها معمولا اصرار دارند مواد غذايي با ارزش غذايی كمتر – و البته خوشمزه- خريداری شود ولي قبول كنيد که مسئوليت انتخاب غذاهايی كه در منزل ذخيره می‌كنيد بر عهده شماست.
يك پيشنهاد: گاهي هم خوراكی مورد نظر كودك را بخريد تا احساس ممنوعيت و محروميت شديد نكند.
قانون دوم: اگر از قانون اول پيروی كنيد و غذاهای سالم خريده باشيد، چند تا از آنها را همزمان در برابر كودک قرار دهيد تا از ميان گزينه‌های موجود آن را كه بيشتر دوست دارد انتخاب كنيد.
قانون سوم: اجازه بدهيد هر وقت كودك گفت سير شده غذا خوردن را ترک كند. اين تفكر به شدت غلط است كه تمام محتويات ظرف غذا بايد خورده شود. اين كار باعث می‌شود كودك ندای سيری را از طرف مغز بشنود و دست از خوردن بردارد. به یان ترتیب كودک به پرخوري عادت نمی‌كند و دچار اضافه وزن نمی‌شود.
قانون چهارم: كودكان خيلي زود ذائقه غذايي‌شان شكل می‌گيرد از اين رو از همان سنين كودكی، آنها را به خوردن غذاهای متنوع عادت دهيد. دوست دارم ها و دوست ندارم‌ها حتي ممكن است از وقتي او نوزاد است شروع شود. يك غذا را چند بار به او بدهيد تا آن را بپذيرد اما اگر بعد از همه تلاش‌هايتان آن را نپذيرفت او را به خوردنش مجبور نكنيد.
قانون پنجم: راستش اين تصور غلطي است كه بچه‌ها فقط پيتزا و ساندويچ و ماكاروني و پنير دوست دارند؟ به آنها غذاهاي جديد پيشنهاد كنيد؛ حتي اگر بخشي از غذای خودتان باشد. ليست غذايي كودكان‌تان را بازنويسی كنيد و پيش غذاها و دسرهاي سالم را در آن بگنجانيد.
قانون ششم: نوشيدني های صنعتي معمولا كالري اضافه دارند. بهترين نوشيدني براي كودكان در حال رشد شير و آب است. آبميوه طبيعي هم خوب است به شرط آنكه بيش از يك ليوان در روز نشود.
قانون هفتم: هرگز به كودكان نگوييد اگر شام يا ناهار بخوري بعدش می‌تواني بستني بخوري . اصلا دسرهای شيرين را بهانه خوردن غذای اصلي قرار ندهيد. اين اتفاق باعث می‌شود كودك به جای سبزي و سالاد در كنار غذا وجود دسرهای شيرين را ترجيح بدهد.
يک پيشنهاد: اگر خودتان به دسرهاي چرب و شيرين علاقه نشان دهيد نمی‌شود كودكان را از آن دورکنید. در اين مورد بي‌طرف باقی بمانيد.
قانون هشتم: به بچه ها بگوييد دوست‌شان داريد. اين بهترين راه براي ابراز علاقه به كودكان است. با آنها بازي كنيد. استفاده از غذا به عنوان جايزه ممكن است باعث بروز رفتار غلط در كودك شود. مثلا احتمال دارد از غذا و خوراكي به راهی براي مقابله با استرس استفاده كند.
قانون نهم:غذای سالم بخوريد. بچه‌ها همه عادات و رفتارهای شما را زير نظر دارند. اگر رفتار غذايي صحيح نداشته باشيد آنها هم عادت غذايی درست را فرا نمی‌گيرند.
يک پيشنهاد: ميان وعده‌های سالم انتخاب كنيد، غذا را سر ميز يا سفره صرف كنيد. نظم وعده‌های غذايي را حفظ كنيد و هيچ وعده غذايي را حذف نكنيد. مجموعه این اين رفتارها در بستر خانواده الگوی درست و قابل دفاعی براي شما و كودكان‌تان خواهد بود و سلامت آنها را تا حد زيادي تضمين خواهد كرد.
قانون دهم: فعاليت بدني كودك راهي است براي كاهش چربی اضافي بدن او. اين كار با كم كردن ساعت تماشای تلويزيون و محدود كردن استفاده از كامپيوتر امكان‌پذير است. با كم كردن زمان تماشای تلويزيون كودک وقت بيشتري را به فعاليت و جنب و جوش خواهد گذراند و در نتيجه كالری اضافي موجود به سهولت از بين خواهد رفت.