آیا باید با یخچال‌های بزرگ تبت وداع کرد؟ نتایج پژوهشی جدید نشان میدهد بزرگ‌ترین یخچال‌های کوهستانی جهان در گرمترین سال‌های خود طی ۲ هزار سال اخیر هستند.
یخچال‌های بزرگ تبت آب شیرین بیش از صدها میلیون نفر در سرتاسر قاره آسیا را تامین می‌کنند و سرمنشاء بسیاری از رودهای مشهور و بزرگ این قاره هستند.
با اینحال بر اثر تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین، این یخچال‌ها با سرعت در حال کوچک‌تر و ناپدید شدن هستند.
مطابق گزارشی علمی که «موسسه تحقیقات فلات تبت» در آکادمی علوم چین منتشر شده است، یخچال‌های این فلات مرتفع ظرف ۵۰ سال گذشته مدام گرم‌تر شده به طوری که دمای آن طی بیش از دو هزار سال بی‌سابقه بوده است.
این گزارش می‌افزاید روند افزایش دما و رطوبت در این منطقه احتمالا در سده حاضر همچنان ادامه خواهد داشت. این امر باعث آب شدن یخچال‌ها و همچنین افزایش مناطق بیابانی می‌شود.
در این گزارش آمده است که در ۵۰ سال گذشته میزان افزایش دما در تبت دو برابر میانگین جهانی بوده است.
کوچک شدن و آب رفتن یخچال‌های تبت میتواند به طور مستقیم بر منابع آب شیرین چند کشور و همچنین رودخانههای بزرگی که از تبت سرچشمه می‌گیرند تاثیر بگذارد.
«رود زرد» و رود «یانگ تسه» در چین، رودخانه «براهماپوترا» و «رود سند» در هندوستان، و همچنین رودهای «مکونگ» و «سالوین» در جنوب آسیا از این یخچال‌ها سرچشمه می‌گیرند.
«یانگ تسه» طولانی‌ترین رودخانه آسیا و سومین رود طولانی جهان است. «رود زرد» نیز ششمین رود بلند جهان است. «رود براهماپوترا» نیز یکی از مهم‌ترین رودخانههای هندوستان است که پس از سرچشمه گرفتن از تبت و پیمودن هند به بنگلادش سرازیر می‌شود. عرض زیاد این رودخانه اجازه کشتی‌رانی را بر آن میدهد.
به این ترتیب تعدادی از مهم‌ترین رودهای آسیا حیاتشان به طور مستقیم به کوهستان‌های برف پوش و یخچال‌های تبت وابسته است.
دانشمندان در آکادمی علوم چین می‌گویند این یخچال‌های با ارزش در ۳۰ سال گذشته حدود ۱۵ درصد یا تقریبا ۸ هزار کیلومتر مربع آب رفته و کوچک‌تر شده‌اند.
رد پای تغییرات آب و هوایی در تبت
اما دلیل این تغییرات عمده چیست؟ این گزارش علمی انگشت اتهام را به سمت فعالیت‌های انسانی و همچنین تغییرات آب و هوایی می‌گیرد.
ترکیبی از این عوامل در فلات تبت باعث افزایش تعداد سیل‌ها و لغزش زمین نیز شده است.
افزایش دما و رطوبت گرچه باعث بهبود برخی اکوسیستم‌ها در این منطقه شده، اما در یک نگاه کلی طبیعت و منابع آبی آن را در بلند مدت در معرض خطر جدی قرار میدهد.
به گفته آکادمی علوم چین، دولت‌های منطقه باید به سرعت اقداماتی را برای متوقف کردن تاثیر منفی فعالیت‌های انسانی بر اقلیم این منطقه به کار بندند.
با اینحال و علیرغم هشدارها، دو کشور هند و چین در حال احداث چندین پروژه و سد بزرگ هستند.
چین می‌خواهد تا سال ۲۰۲۰ یک سری از سدهای عظیم را به منظور تولید برق بیشتر در این منطقه افتتاح کند. هند نیز در حال برنامه ریزی برای آغاز تعدادی از پروژه‌ها برق-آبی در حاشیه رودخانه براهماپوتراست.
تبت؛ نزاع آینده آب میان هند و چین
فلات تبت در شمال شرق هیمالایاست و از دهه ۱۹۵۰ میلادی ضمیمه خاک چین شده است. تبت سرزمینی مقدس برای بوداییان است. برخی از بلند‌ترین کوه‌های جهان در تبت قرار دارد. کوه مشهور اورست در مرز تبت و نپال واقع شده است.
برخی از بزرگ‌ترین یخچال‌های جهان نیز در تبت قرار دارند. یخچال‌های «کانگ شونگ» و «رانگ باک» از بزرگ‌ترین یخچال‌های کوهستان اورست هستند. پس از قطب جنوب و قطب شمال، تبت بزرگ ترین یخچال‌های جهان را دارد و بی دلیل نیست که برخی آن را «قطب سوم» نیز می‌نامند.
به دلیل آن‌که بخشی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رودخانههای آسیا از تبت سرچشمه می‌گیرند، این منطقه مرتفع و کوهستانی را «برج آب آسیا» نیز لقب داده‌اند.
این مخزن عظیم طبیعی که میتواند آب بخش عمده‌ای از آسیای شرقی و جنوب شرقی را تامین کند بین دو کشور بزرگ هند و چین قرار گرفته است. بنابراین فلات تبت نقشی بسیار استراتژیک در نزاع‌های آینده بر سر منابع آبی خواهد داشت.
از آن‌جا که بزرگ‌ترین رودخانههای هند و چین، دو کشور بزرگ و در حال توسعه، به یخچال‌ها و منابع آبی زیر زمینی تبت وابسته است، هرگونه تغییر عمده در اندازه این یخچال‌ها میتواند در سرنوشت این کشورها نیز تاثیر گذار باشد.
با در نظر گرفتن جمعیت‌های میلیاردی چین و هند و همچنین کشور‌های اطراف مانند بنگلادش، می‌توان گفت بخش زیادی از منابع آبی حدود دو و نیم میلیارد نفر به تبت و حوزه‌هایی که از آن آب می‌گیرند وابسته است.
چین که سرزمینی خشک است و یک چهارم آن را صحرا تشکیل میدهد، به شدت با مساله تامین آب رو به روست. بخش زیادی از رودخانههای چین آلوده هستند. مساله اصلی برای چین انتقال آب از فلات تبت در غرب چین به مراکز صنعتی و شهرهای بزرگ در شمال و شرق کشور است.
وابستگی هند و چین به این مخزن آبی طبیعی که اکنون در حال کوچک‌تر شدن است، میتواند تاثیرات مهمی در روابط آینده دو کشور و شکل دادن به نزاع‌ها و اختلافات منطقه‌ای بر سر آب داشته باشد.