دونده تیز‌پای صحراها ادامه نسلش توسط قاچاقچیانی به خطر افتاده است که او و فرزندانش را به ثروتمندان در حاشیه خلیج فارس یا کشورهای دیگر می‌فروشند.
تازه‌ترین تحقیق در مورد وضعیت این جاندار رو به انقراض نشان می‌دهد چگونه تعداد زیادی از توله‌های یوزپلنگ سالانه قربانی سود اندوزی قاچاقچیان می‌شوند. حدود دو سوم توله‌‌ها در راه‌های دشوار و مناطق جنگی در شاخ آفریقا تلف می‌شوند.
این تحقیق توسط دبیرخانه «معاهده جهانی تجارت با گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض خطر» یا معاهده «سایتیس» تهیه شده و به شصت و پنجمین نشست کمیته این معاهده ارائه شده است. این نشست از هفتم تا یازدهم ژوییه ۲۰۱۴ برابر با ۱۵ تا ۱۹ تیرماه در شهر ژنو برگزار شد.
اعضای کمیته تلاش کرده‌اند تا کشورهای مختلف در دو سوی این مسیر قاچاق را متقاعد کنند تا به شدت با این پدیده به مقابله برخیزند.
تعداد یوزپلنگان جهان در یک قرن گذشته بیش از ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده و اکنون ادامه نسل این پستاندار به شدت در خطر است.
یکی از دلایل مهم کاهش تعداد یوزپلنگان از میان رفتن زیستگاه آنان به ویژه در آسیا و آفریقا و تبدیل شدن این دشت‌ها به مزارع کشاورزی است.
برآورد می‌شود تعداد یوزپلنگان در سراسر جهان کمتر از ۱۰ هزار قلاده باشد. یوزپلنگ آسیایی در این میان وخیم‌ترین وضعیت را دارد. زیستگاه این یوزپلنگ اکنون فقط در ایران است و تعداد آن چیزی بین ۴۰ تا ۱۰۰ قلاده حدس زده می‌شود.
تجارت این حیوان می‌تواند تهدیدی برای معدود یوزپلنگان باقی مانده در ایران نیز باشد.
طبق یک سنت بسیار کهن که بیشتر در آفریقا رایج است، از یوزپلنگ به عنوان حیوانی شکاری و دست آموز نیز استفاده می‌شود. اما اکنون بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس خریدار این جاندار هستند. شکوه نگهداری یک یوزپلنگ و تفاخر به داشتن این جانور کمیاب در خانه‌های بزرگ و مجلل در قطر، امارات متحده عربی، کویت و عربستان سعودی سالانه تعداد زیادی از توله‌های این جاندار را قربانی می‌کند.
یافته‌های این گزارش به مشاهده شدن یوزپلنگان اهلی شده‌ای اشاره می‌کند که اکنون در اتومبیل‌های گران‌قیمت در شهرهای ساحلی خلیج فارس همچون حیوانات خانگی کنار صاحبان خود هستند و یا قلاده‌ای به گردن در معابر عمومی چرخانده می‌شوند یا حتا روی تریدمیل در حال دویدنند. صاحبان این جانداران گاهی ۱۰ هزار دلار نیز برای خریدن آن‌ها پرداخت می‌کنند.
گزارش تاکید دارد که اگر با قاطعیت جلو تجارت یوزپلنگان و همچنین نابودی زیستگاه‌های آنان در کشورهای مختلف گرفته نشود، دیگر امیدی به حفظ نسل این جانور کمیاب نیست.
واقعیت آن است که یوزپلنگان در اسارت به سادگی زاد و ولد نمی‌کنند. قاچاق یوزپلنگان از شاخ آفریقا به کشورهای حاشیه خلیج فارس این خطر را نیز دارد که نتوان تولید مثل حیوانات به اسارت گرفته شده را تضمین کرد.
تعداد یوزپلنگان در شاخ آفریقا تنها ۲۵۰۰ قلاده برآورد می‌شود. این جانور پس از آن‌که به طور خشنی به اسارت درآمد، توسط قایق از سومالی به یمن منتقل شده و از آن‌جا از راه‌های زمینی به کشورهای حاشیه خلیج فارس و به ویژه عربستان سعودی قاچاق می‌شود. در این راه البته سالانه تعداد بسیار زیادی از این جانوران تلف می‌شوند و هرگز رنگ قفس‌های طلایی خود یا اتومبیل‌های لیموزین را نمی‌بینند.
فقر شدید، جنگ و گرسنگی در شاخ آفریقا مجالی برای مردم این منطقه باقی نمی‌‌گذارد تا به فکر حفظ حیات وحش و یوزپلنگان باشند. و این بهترین فرصت برای شبکه‌های تجارت قاچاق است.
پلیس بین‌الملل، اینترپل، برآورد می‌کنند قاچاق حیوانات به طور کلی سالانه ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار گردش مالی دارد و پس از تجارت مواد مخدر، انسان و اسلحه، چهارمین قاچاق سودآور در جهان محسوب می‌شود.
قاچاق حیوانات در بسیاری موارد به دست گروه‌های تبهکار سازمان یافته صورت می‌گیرد. در موارد دیگر نیز گروه‌های مسلح شورشی، پیکارجویان و گروه‌های افراطی پشت قاچاق حیوانات هستند تا از عواید آن برای تامین مالی خود استفاده کنند.
شورای امنیت سازمان ملل متحد، «ارتش مقاومت خداوند» در آفریقا را مسئول قاچاق عاج فیل در جمهوری دمکراتیک کنگو می‌داند. همچنین گروه الشباب وابسته به القاعده نیز در کار قاچاق عاج از سومالی فعال است.
حدس زده می‌شود با اقبال روزافزون به داشتن یوزپلنگ در کشورهای حاشیه خلیج فارس، اکنون پای بسیاری از گروه‌های تبهکار و سازمان‌یافته به تجارت غیرقانونی این جانور باز شده باشد.
به گفته دبیرخانه «معاهده سایتیس»، کشورهای خاورمیانه، به ویژه قطر، امارات و کویت پذیرفته‌‌اند که با این پدیده در کشورهای خود مقابله کنند و مانع از ورود غیرقانونی حیوانات کمیاب، به ویژه یوزپلنگ شوند.
به جز تمایل به داشتن یوزپلنگ به عنوان یک «حیوان لوکس»، هنوز تقاضا برای پوست و اعضای بدن این جانور نیز وجود دارد.
در برخی روش‌های درمان سنتی به ویژه در آسیا، از اعضای بدن این جانور و برخی جانداران کمیاب دیگر استفاده می‌شود.