مدیر کل امور اتباع و مهاجرین خراسان رضوی، مدتی قبل اعلام کرد که از ۳۵ میلیون پناهنده در سراسر جهان، یک میلیون نفر در ایران حضور دارند. گفته می‌شود ایران دومین کشور دنیاست که بیشترین تعداد پناهندگان را در خود جای داده است. بیشترین پناهندگان به ایران، افغان یا عراقی هستند.
آمار پناهندگان افغان ثبت شده توسط دولت ایران، بیش از ۸۴۰ هزار نفر است، اما علاوه بر آن افغان‌های بسیاری در ایران هستند که به عنوان مهاجر برای کار آمده‌اند. از بیش از سه میلیون پناهنده مجاز و غیرمجاز افغان که در طی زمان در پی ناامن شدن کشورشان به ایران پناه آوردند، همچنان تعداد زیادی در ایران زندگی میکنند و از آمار آنها کاسته نشده است.
در حالی که کارشناسان، مهاجرت و پناهندگی را پدیده‌هایی ناشی از جهانی شدن و گسترش ارتباطات تعریف میکنند، وضعیت مهاجران افعان در ایران، با استانداردهای بین‌المللی تطابق ندارد.
صادق زیباكلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در مراسمی به مناسبت روز جهانی پناهنده در خانه علوم انسانی، به بررسی وضعیت فرهنگی و اجتماعی افغانستانی‌های ساكن در ایران پرداخت.
صادق زیباکلام: «مهاجران یا پناهندگان افغانستانی از حقوق چندانی در ایران برخوردار نیستند چرا كه اگر آنها حتی ۲۰ سال هم در این كشور زندگی كنند ممكن است سال بعد آنها را گرفته، در مرز پیاده كرده و مجبورشان كنند كه به افغانستان بازگردند.»
به گزارش ایسنا، زیباکلام در صحبت‌هایش با اشاره به اینکه در برخی موارد ایرانی‌ها با آنها رفتار خوبی نداشته‌اند، گفته است: «از منظر عرف و حقوق بین‌المللی برخی برخوردها با افغانستانی‌ها غیرقابل قبول و غیرموجه بوده است. در كشور ما مسئولان در قبال برخی برخوردهای نامناسب كه با مهاجران افغان در ایران می‌شود پاسخگو نیستند و این در حالی است كه می‌بینیم امروزه سایر كشورها به ویژه كشورهای اروپایی برای مهاجران شرایط بهتری قائل هستند. برای مثال وقتی كه پناهندگی فردی در این كشورها پذیرفته می‌شود دیگر به او به چشم یك شهروند نگاه میکنند. ولی متاسفانه در رابطه با مهاجران افغانستانی در ایران شاهد چنین روندی نیستیم.»
او در بخش دیگری از سخنانش به مشكلات حقوقی و قانونی مهاجران افغان در ایران اشاره کرده است: «مهاجران یا پناهندگان افغانستانی از حقوق چندانی در ایران برخوردار نیستند چرا كه اگر آنها حتی ۲۰ سال هم در این كشور زندگی كنند ممكن است سال بعد آنها را گرفته، در مرز پیاده كرده و مجبورشان كنند كه به افغانستان بازگردند. از سوی دیگر اگر آنها با یك ایرانی ازدواج كنند فرزندان‌شان توسط دولت به رسمیت شناخته نخواهند شد. این در حالی است كه در كشورهای اروپایی پس از گذشت دو یا سه سال از حضور پناهجویان در صورتی كه از سوی دولت پذیرفته شوند، می‌توانند به زندگی عادی خود در جامعه ادامه داده و حتی با گذشت زمان می‌توانند در انتخابات شركت كرده و حتی برای خود و خانواده‌هایشان پاسپورت همان كشور را بگیرند.»
وضعیت نامناسب پناهندگان در ایران
با وجود آمار بالای پناهندگان افغان در ایران، موارد نقض حقوق پناهندگان افغان فراوان است.
سال گذشته، سازمان دیدبان حقوق بشر گزارشی منتشر کرد که بر اساس آن سیاست‌های دولت ایران نسبت به پناهندگان و مهاجران افغان، تعهدات قانونی این کشور برای محافظت از این گروه آسیب‌پذیر در مقابل آزار و اذیت را نقض می‌کند.
بر اساس این گزارش، ایران هزاران افغان را شتابزده از کشور اخراج می‌کند، بدون اینکه به ایشان فرصت دهد حق خود برای حضور در ایران را اثبات کنند یا درخواست پناهجویی دهند.
این گزارش ۱۲۴ صفحهای، با عنوان «مهمانان ناخوانده: نقض حقوق پناهندگان و مهاجرین افغان توسط ایران»، به طور مستند نشان داده که چگونه سیستم ایران منجر به روند بازداشت و اخراج می‌شود.
مقامات رسمی ایران در سالهای اخیر، با وجود بدتر شدن شرایط در افغانستان، راههای قانونی برای درخواست پناهندگی یا انواع دیگر مهاجرت به ایران را برای افغان ها محدود کردهاند. این سیاستها حقوق و امنیت حدود یک میلیون افغان که ایران آنها را به عنوان پناهنده می‌شناسد و صدها هزار تن دیگر را نقض می‌کند که از جنگ و ناامنی‌های افغانستان گریخته‌اند. همچنین تعدادی از تعهدات ایران نسبت به کنوانسیون پناهندگان ۱۹۵۱ را نیز نقض می‌کند.
سازمان دیدبان حقوق بشر موارد خشونت از جمله ضرب و شتم، حبس در شرایط غیر بهداشتی و غیر انسانی، اجبار به پرداخت پول برای انتقال و اسکان در اردوگاه‌های مرزی، کار اجباری، و جداسازی اجباری اعضای خانواده‌ها از یکدیگر را مستند ساخته است. سازمان دیدبان حقوق بشر به ویژه از آزار و اذیت کودکان مهاجر بدون سرپرست – که بدون والدین یا هرگونه سرپرست دیگر سفر میکنند، و تعداد قابل توجهی از کارگران مهاجر و اخراج‌شوندگان افغان را تشکیل می‌دهند – توسط نیروهای امنیتی نگران است.
سازمان دیدبان حقوق بشر همچنین مشکلات در نحوه رفتار ایران نسبت به پناهندگان ثبت‌شده افغان را هم مستند ساخته است. بر این اساس، ایران مراحل پیچیده و دشواری برای افغان‌ها دارد. این مراحل شامل ثبت نام‌های مجدد و مکرر نزد سازمان‌های دولتی مربوطه است، بدون آنکه کمکی در اختیار افراد کم سوادی که قادر به درک این مراحل پیچیده اداری نیستند گذاشته شود. همچنین آنها باید هزینه‌های هنگفتی بپردازند که پناهندگان مستمند بضاعت پرداخت آن را ندارند.
رفتارهای ضدخارجی، رسمی و غیر رسمی
گفته می‌شود که مقام‌های ایرانی افغان‌ها را برای خروج از ایران تحت فشار قرار می‌دهند.
هادی خانیكی: «متاسفانه پس از خروج حكومت طالبان از افغانستان فشار زیادی از سوی ایران به افغانستانی‌ها وارد شد كه خاك این كشور را ترك كرده و به افغانستان بازگردند چرا كه گمان می‌شد با خروج طالبان از افغانستان تمام چالش‌های پیش روی مردم این كشور حل شده است.»
بر این اساس، دولت ایران در ژوئن ۲۰۱۲، ثبت نام در طرحی به نام «طرح ساماندهی اتباع خارجی» را اجرا کرد. این طرح به برخی از افغان‌های فاقد اقامت قانونی اجازه میداد وضعیت خود را به طور موقت قانونی و ویزایی با مدت زمانی محدود دریافت کنند.
در ماه نوامبر ۲۰۱۲، هیأت وزیران ایران با صدور مصوبه‌ای به دولت اجازه داد تا پایان سال ۲۰۱۵، ۶/۱ میلیون خارجی را «که به طور غیر قانونی در ایران سکونت دارند»، از کشور اخراج کند. این مصوبه به وزارت کشور همچنین دستور میدهد بازگشت داوطلبانه ۲۰۰ هزار افغان دیگر را که قانوناً پناهنده محسوب می‌شوند، تسهیل کند و نیز جواز پناهندگی ۷۰۰ هزار افغان دیگر را هم باطل کند.
مقام‌های ایرانی به ۳۰۰هزار افغان ساکن ایران که طبق «طرح ساماندهی اتباع خارجی» دارای ویزا و اجازه کار موقت بودند دستور دادند پس از انقضای ویزا در سپتامبر ۲۰۱۳ که امکان تمدید آن هم وجود نداشت، کشور را ترک کنند.
در حالی که دولت ایران فشار بر افغان‌ها را به تدریج تشدید میدهد تا کشور را ترک کنند، اوضاع وخیم اقتصادی و امنیتی افغانستان خطر را برای آنها افزایش میدهد.
محدودیت‌های قانونی و موانع دیوان‌سالاری در ایران امکان ارائه درخواست پناهندگی یا ثبت نام برای دریافت اَشکال دیگر محافظت‌ها را که در حقوق بین‌الملل تعیین شده، عملاً برای افغان‌هایی که تازه وارد ایران می‌شوند، غیر‌ممکن می‌کند. طبق یافته‌های سازمان دیدبان حقوق بشر، خط مشی‌های ایران امکان اعتراض قانونی نسبت به اخراج از کشور را برای صدها هزار افغان ساکن ایران که ممکن است با بازگشت به افغانستان در معرض آزار و اذیت یا آسیب جدی قرار داشته باشند، از آنها سلب کرده است.
در همین زمینه، هادی خانیكی، استاد علوم ارتباطات در مراسم روز پناهنده در ایران گفته است: «متاسفانه پس از خروج حكومت طالبان از افغانستان فشار زیادی از سوی ایران به افغانستانی‌ها وارد شد كه خاک این كشور را ترک كرده و به افغانستان بازگردند، چرا كه گمان می‌شد با خروج طالبان از افغانستان تمام چالش‌های پیش روی مردم این كشور حل شده ولی این تصور درست نبود و در واقع ایران در این زمینه شتابزده عمل كرد.»
دولت ایران همچنین مناطق وسیعی از ایران را برای سفر و اسکان افراد غیر‌ایرانی، «مناطق ممنوعه» قرار داده است.
سیاست‌های دولت ایران نسبت به مهاجران افغان، انواع دیگری از آزار و اذیت و تبعیض را هم در خود دارد. اگرچه تلاش‌هایی برای آموزش کودکان افغان انجام می‌شود، اما بسیاری از افغان‌ها که غیر مجاز هستند با موانع اداری برای ثبت نام فرزندان خود در مدارس مواجه‌اند که نقض حقوق بین‌الملل است.
در قانون ایران افغان‌هایی که دارای اجازه کار به عنوان پناهنده هستند، بدون توجه به میزان تحصیلات و مهارت، به انجام مشاغل معدودی محدود می‌شوند که شامل کارهای خطرناک و با دستمزد کم است. همچنین افغان‌ها از بسیاری حقوق شهروندی محرومند و ازدواج با آنها ممنوع است.
مردان افغان که با زنان ایرانی ازدواج میکنند، نمی‌توانند درخواست تابعیت ایرانی کنند و فرزندان حاصل از اینگونه ازدواج‌ها با موانع جدی برای کسب تابعیت روبه‌رو هستند.
رفتارهای ضد خارجی در ایران تنها جنبه رسمی ندارند. گروهی از مردم ایران هم از حضور افغان‌ها در ایران ناراضی هستند و این اعتراض را با اعمال خشونت نسبت به پناهندگان نشان می‌دهند، اما دولت ایران برای محافظت از افغان‌ها در برابر خشونت‌های فیزیکی ناشی از برانگیخته شدن احساسات ضد خارجی در ایران، و نیز مجازات مرتکبان اینگونه اعمال، گام‌های کافی برنمی‌دارد و مرتب اخباری از نحوه برخورد مردم بومی با مهاجران و پناهندگان افغان منتشر می‌شود.
آقاجان. بلخی و هراتی و کابلی و پنجشیری حقوق را میخواهد چه کند؟ نظام باید به فکر عربها باشد. اینها را بیرون کنند از سوریه و لبنان و امارات عربی و عربهای جاهای دیگر بیاورند اینجا بخورند و برای مقام معظم رهبری دعا کنند. ایران مال عربها است جای ایرانی تباران نیست. اصلا این ایرانی ها را هم بیرون کنند ( امت حزب اله حاضر در صحنه که ایرانی نیستند و بحمداله ولمنه ضد ایرانی هستند) بجای ایرانی های غیرولایی عرب وارد کنند. قسمت مهمی از نفت خلیج فارس ( ببخشید عربی ) را به قطر و امارات عربی و کویت واگذار کردند پول فروش را هم که بر ثروت خود افزودند و بقیه را در سوریه و لبنان و غزه و امارات و سامرا و … هزینه کردند و میکنند. دیگر چیزی نمی ماند که دستمزد کارگران هراتی و بلخی و پنجشیری را بدهند. ما انقلاب کردیم که ایران عربی شود. اسرائیل هم باید نابود شود تا عربها خیالشان آسوده شود و ….
شهروند درجه سه / 27 June 2014
باید بگویم کسانی که ده سال، بیست سال و سی سال است در ایران زندگی میکنند، ایرانی هستند. تا کی این بنده خداها را افغانی میگویید. حتما اگر صدسال هم در ایران باشند، باز هم افغان هستند. همه ما روزی به این سرزمین مهاجرت کردیم و الان ایرانی هستیم.
الهه از آلمان
الهه / 27 June 2014
افغان- ایرانی های بی وطن
در ایران طنزپردازان نسبتا زیادی هستند. بیشتر آنها سریال های طنز می سازند و مدت زیادی است که رقابتی سخت، برای جذب مخاطب، در بین این گروه ها جریان دارد. تمام آنها سعی دارند تا سوژه های ناب تری را انتخاب کنند و تکیه کلام های زیباتری را پیدا کنند. این رقابت فشرده ذهن آنها را به هر سویی می برد، و هر چیزی را دستمایه طنز شان قرار میدهد. و اوج این سریال ها معمولا در ماه مبارک رمضان است و ایام نوروز. که اولی فرصتی برای کار نیک است و دومی زمانی برای تقسیم شادی ها و شروعی دوباره.
طنزپردازان ایرانی با استفاده از این فرصت، همیشه سریال هایی ساخته اند و هرکجا کم آورده اند، از چاشنی افغانی نیز استفاده کرده اند. آنها با طرح کاراکتری کمیک از افغانی، طنزگونه ساختن حرکات، صحبت، برخورد و حتی نام شان، سعی کرده اند که سریال را برای بیننده جذاب تر- بخوانید خنده دارتر- کنند. فراموش نمیکنم سریال طنزی را که نام یک افغان را نیسان (نوعی ماشین باربری) گذاشته بودند و یا در بهترین حالت ایام هفته را برای نامگذاری شان انتخاب می کردند. بهترین تصویری که از افغان ها در این سریال ها دیده می شود، یک افغانی خوب، ولی ساده و کم عقل است.
در زمانی که مجموعه هایی مانند پایتخت و …، اعتراض های وسیع اجتماعی را به بار میاورد، و گاهی سریال هایی از این دست به خاطر ظاهرا توهین به لر، کرد، ترک و یا فارس نیمه تمام می ماند، افسوس که ایرانی های کمی احساس میکنند سریال های طنزی که دستمایه خنده هفتاد میلیون ایرانی است، شاید دومیلیون افغان – ایرانی را که سال هاست در این خاک زندگی میکنند، می آزارد. همیشه به نظرم بسیار مضحک و غیرانسانی میرسید که هفتاد میلیون نفر در یک سرزمین شب ها دور هم جمع شوند تا به دومیلیون باقیمانده بخندند…
و حال آنکه اینگونه به یاد افغان ها افتادن و از افغان ها یاد کردن تنها مختص سریال های ایرانی نبوده است. افغان های ساکن ایران همیشه ذخیره روز مبادا بوده اند:
در سال های انقلاب اسلامی، که نیاز به فدایی بود، بسیاری از آنها نیز سر از زندان شاه در آوردند.
در سال های جنگ، بسیاری عازم جبهه های جنگ ایران و عراق شدند و هرگز برنگشتند… و اکنون نیز بسیاری به سوریه می روند و این کشور آرامگاه ابدی شان می شود.
در دوران بازسازی هرکجا ایرانی ها کم آوردند، بودند افغان هایی تا کار را به پیش ببرند: از تونل های تاریک متروی تهران گرفته تا برج های سربه فلک کشیده و خیابان های تا بی نهایت.
هروقت آمار جرم و جنایت بالا رفت، افغان ها بودند تا درصد زیادی از آن را به گفته آمار رسمی- دولتی به خود اختصاص دهند و آماج دشنام و سنگ مردم شوند، تا شاید بار شانه مسئولین کمتر شود.
هر وقت آمار بیکاری بالا رفت، حتی اگر قشر بیکار دانشگاهیان بودند، افغان ها بودند تا ملامت از بین بردن فرصت های شغلی را بردوش بکشند. مسئولین نفس راحتی بکشند و انگشت خود را به سوی این میهمانان ناخوانده دراز کنند. و مردم نیز از سر ترحم، برای مدتی باز چشم ببندند.
هروقت بیماری شایع شد، افغان ها بودند تا به عنوان ناقلان ویروس از آن سوی مرزها قدم به پیش بگذارند، و خود را میان انتقادهای مطبوعات، مردم و مسئولین وزارت بهداشت قراردهند.
هرگاه طرح جمع آوری اوباش، اراذل و معتادین بود، و پلیس به اندازه کافی نمی توانست جمع کند، افغان ها بودند تا نه تنها این کمبود را جبران کنند، بلکه برای روز مبادا هم ذخیره شوند.
ولی از تمام این حرف ها که بگذریم، افغان ها بار روی دوش ایران بوده اند. ولی ما از کدام افغان ها صحبت میکنیم؟ افغان هایی که نسل دوم شان در ایران زندگی می کنند. افغان هایی که بسیاری شان دیگر افغان نیستند. بی وطن هستند. افغان هایی که در ایران به دنیا آمده اند. فارسی با لهجه ایرانی را بهتر از بسیاری از ایرانی ها صحبت میکنند. فارسی به لهجه افغانی را بلد نیستند. و هرگز زاده گاه پدرانشان را ندیده اند. و اگر هم دیده اند، نتوانسته اند با آن ارتباطی برقرار کنند. افغان هایی که در ایران افغان هستند و در افغانستان ایرانی.
افغان هایی که شاید بی صداترین قشر جامعه ایرانی هستند، تقریبا همه شان زیر خط فقر زندگی می کنند، یارانه نمی گیرند، برای اقامت و درس خواندن در ایران پول می پردازند و تنها در تعداد محدودی از دانشگاه ها، اگر از هفت خوان رستم گذشتند، حق تحصیل دارند.
این افغان های دو سه میلیونی، سال هاست که بار دوش جامعه ایرانی هستند. جامعه ای که مسئولان اش امروز سخن از افزایش جمعیت به 150 میلیون نفر میزنند. چرا که 70 میلیون در سرزمین وسیع ایران یعنی هیچ.
Hussain / 27 June 2014
جهوری اسلامی
مهدی / 27 June 2014
از وقتی که من به دنیا امدم تا الان که نزدیک 27 ساله جیزی جز نقض حقوق بشر ندیدم .
تو خیلی موارد موفق تر بودم البته در امر تحصیل با کمترین امکانات بهتراز اینها بودم .خیلی وقتا با کلمه افغانی خواستن اعتماد به نفسم را پایین بیارند اما من تلاشم را کردم . اما الان به خاطر شهریه بالایی که کشور جمهوری اسلامی از دانشجوی افغانی می گیرند نمی تونم درس بخونم کسانی که ادعای پیروی از قوانین اسلام را میکنن من را که هم دین و هم زبان خودشان هستم از تحصیل محروم میکنن . بهتر بگیم ایران …. نه ایران اسلامی شیعه. باور کنید نه پیامبر این طور بوده نه امامان .بیشتر ابروی اسلام را بردن.
زینب از ایران / 13 November 2014
گناه ما ایرانی ها چیه که با افغانی جماعت باید مدارا کنیم ما خودمون بیکاریم -اگه نباشن مشکل بیکری خیلی کم میشه
ابراهیم / 10 March 2015
حسین جان میشه با من تماس بگیری
در باره ی نظری که دادی ميخواستم باهات گپ بزنم
[email protected]
————-
زمانه: کاربران محترم اسماعیل و حسین، این کامنت از طرف کادر زمانه نیست و زمانه به طور مستقیم یا غیرمستقیم با کاربرانی که نظر می‌گذارند تماس نمی‌گیرد.
esmaeil / 14 June 2015
من دراین کشوریک افغان هستم و درکشورم یک ایرانی !!!!تاکی تحقیر؟!!!بعضی ازایرانی هامیگن به ماچه اگه وضعتون اینجوریه! کاش میشدیک بار اونا بجای مابودن یاحداقل خودشونوبجای ماتصورمیکردن تابا اطلاعات کم اینقدزود قضاوت نمیکردند!راستی این سایت خیلی خوب ومؤثره تشکرازهمه مسؤولانش.
علی / 05 August 2015
گناه ایرانی ها نیت گناه خود ما افغانی ها هست که به این کشور مهاجرت میکنیم چرا به ان کشور مهاجرت میکنند باشند به کشورشان حتا اگر از اگر از گرسنگی بمیرن باید قبول کنند همین کشور شان هست باید کشور خود شان را اباد کنند تا نسل ایند شان به کشور های خارجی مثال خودشان زجر خارجی نخورند
شهود / 25 August 2015
سلام خوبین ببخشید من ایران هستم با خانواده ام زنده گی کردن در ایران خیلی سخت هست رفتارشان با افغانی ها خوب نیست ما درخواست پناهنده گی به کشور اروپا میخوایم لطفآ مارا کمک کنید ممنون میشم
فروزان / 23 August 2021
Trackbacks